USA: ΟΛΙΚΗ ΕΠΑΝΑΦΟΡΑ

Εδώ και λίγα εικοσιτετράωρα, ο Άντονι Μπλίκεν είναι και με τη βούλα της Γερουσίας ο νέος Υπουργός Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτείων. Ζητούμενο για τον νέο επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας είναι να «επουλώσει» τις πληγές που άφησε ο Ντόναλτ Τραμπ στο γόητρο και την εικόνα των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά και η επαναφορά τής άλλοτε παντοδύναμης Αμερικής στην κορυφή του διεθνούς συστήματος.

Αυτή η επιχείρηση επαναφοράς των Ηνωμένων Πολιτειών στις ράγες της «τζεφερσονικής» και «χαμιλτονικής» παράδοσης, που θέλουν την Αμερική προστάτιδα δύναμη της δημοκρατίας και του ελεύθερου εμπορίου, περνάει μέσα από αντιπαραθέσεις, συγκρούσεις και σύναψη νέων συμμαχιών με τις ισχυρές δυνάμεις του διεθνούς συστήματος.

Αν για τη φυσική ο κανόνας είναι πως «κάθε δράση φέρνει αντίδραση», τότε για τις διεθνείς σχέσεις ισχύει ο κανόνας πως «οι κινήσεις των ΗΠΑ προκαλούν εξελίξεις σε όλο το διεθνές σύστημα».

Υπό αυτό πρίσμα, οι κινήσεις του State Department, οι επιλογές των προσώπων που θα στελεχώσουν θέσεις-κλειδιά στην αμερικανική εξωτερική πολιτική, αλλά και τα πρώτα μηνύματα του Αμερικανού Υπουργού Εξωτερικών, βρίσκονται ήδη στο επίκεντρο όλων των «παικτών» της διεθνούς σκακιέρας.

Η Κίνα αναμένει τις πρώτες κινήσεις τού Μπάιντεν

Αν υπάρχει ένα ζήτημα, για το οποίο ο Τζο Μπάιντεν παραμένει αινιγματικός, αυτό δεν είναι άλλο από τη διαχείριση της ανόδου του κινεζικού γίγαντα. Ακόμα και σήμερα, ο νέος Αμερικανός πρόεδρος κρατάει κλειστά τα χαρτιά του για το ζήτημα της Κίνας, αρνούμενος να τοποθετηθεί ακόμα και για το αν θα διατηρήσει τους υψηλούς δασμούς που είχε επιβάλει ο προκάτοχός του σε κινεζικά προϊόντα.

Όσα όμως δεν λέει ο ίδιος ο Αμερικανός Πρόεδρος, τα «μαρτυρούν» οι επιλογές του για την ηγεσία του State Department και του Πενταγώνου. Τόσο ο νέος Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, Τζέικ Σάλιβαν, όσο και ο Κερτ Κάμπελ, που αναλαμβάνει νέος συντονιστής για την περιοχή Ασίας-Ειρηνικού στο Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας, έχουν αρθρογραφήσει πολλές φορές στο παρελθόν για την Κίνα, φανερώνοντας στοιχεία της νέας αμερικανικής στρατηγικής.

Σύμφωνα λοιπόν με την προσέγγιση των δύο, βασικό μέλημα των Ηνωμένων Πολιτειών δεν θα πρέπει να είναι η προσπάθεια εκδημοκρατισμού της Κίνας, αλλά ο περιορισμός της αυξανόμενης επιρροής της στην περιφέρεια της Νοτιο-Ανατολικής Ασίας. Με άλλα λόγια, η Κίνα θα αντιμετωπιστεί από το State Department ως μια ισχυρή δύναμη, η οποία επιχειρεί να ανατρέψει το status quo, και άρα βασικός αμερικανικός στόχος θα είναι ο περιορισμός της.

Ενδεικτικές των αμερικανικών προθέσεων είναι οι δηλώσεις της νέας εκπροσώπου Τύπου του Λευκού Οίκου, Τζεν Ψάκι, η οποία δήλωσε τη Δευτέρα πως «το Πεκίνο γίνεται πιο αυταρχικό στο εσωτερικό και πιο επιθετικό στην εξωτερική του πολιτική, θέτοντας σε κίνδυνο την ασφάλεια, τις αξίες, και την ευημερία των Ηνωμένων Πολιτειών».

Ανησυχία στη Ρωσία

Αν η έλευση του Τζο Μπάιντεν στον Λευκό Οίκο έχει προβληματίσει τη Μόσχα, ο διορισμός της Βικτώρια Ντούλαντ, ως νέα υφυπουργού Εξωτερικών, έχει θορυβήσει τους Ρώσους.

Για τη Μόσχα, η Ντούλαντ συνδέεται με την αμερικανική προσπάθεια ανατροπής του Ουκρανού και φιλο-Ρώσου ηγέτη Βίκτορ Γιανουκόβιτς το 2014, τη μετέπειτα στήριξη της Ουάσιγκτον στον φιλο-δυτικό Ουκρανό ηγέτη, Πέτρο Ποροσένσκο, και τέλος με τις σκληρές αμερικανικές κρυώσεις εις βάρος της Μόσχας για τα γεγονότα της Ουκρανίας.

Κοινώς για τη Μόσχα, η επιλογή της Ντούλαντ συμβολίζει την επιστροφή της Ουάσιγκτον στον παρεμβατισμό στις υποθέσεις που η ίδια αντιλαμβάνεται ως δική της, και τη στροφή προς τη στρατηγική ανάσχεσης της ρωσικής επιρροής στην Ανατολική Ευρώπη και τον Καύκασο, κάτι που είναι δεδομένο πως θα οδηγήσει τις δυο χώρες σε μια νέα περίοδο έντασης.

Τη ρωσική θέση φαίνεται πως ενστερνίζεται και το γνωστό περιοδικό διεθνών σχέσεων και εξωτερικής πολιτικής, «National Interest», το οποίο επισημαίνει πως «η επιλογή της Ντούλαντ είναι ένα μήνυμα προς τη Μόσχα για τις διαθέσεις του νέου Αμερικανού προέδρου για τις Αμερικανο-ρωσικές σχέσεις».

Δεν είναι τυχαίο πως η Ντούλαντ, το 2020, είχε αρθρογραφήσει κατά του Πούτιν στο περιοδικό «Foreign Affairs», υποστηρίζοντας πως «χρειάζεται ένα παγκόσμιο μέτωπο δυνάμεων που θα ελέγχει και θα αποτρέπει τη στρατιωτική επιθετικότητα της Ρωσίας, την αξιοποίηση πιο σκληρών μέτρων για να αντιμετωπιστούν οι ρωσικές παρεμβάσεις σε τρίτα κράτη, περαιτέρω κυρώσεις κατά της Μόσχας και δημόσια διπλωματία που θα επιχειρεί να κερδίσει τις “καρδιές και τα μυαλά” των Ρώσων».

Ο θορυβημένος Ερντογάν

Η απώλεια του Ντόναλντ Τραμπ από τον Λευκό Οίκο έχει θορυβήσει τον Ρετζεπ Ταγίπ Ερντογάν, όσο λίγους ηγέτες στον κόσμο. Λόγω της προσωπικής συμπάθειας, της κοινής τους –απ’ ό,τι φάνηκε– αντίληψης για τη δημοκρατία, αλλά και των οικονομικών συμφερόντων που τους έδεναν, τα προηγούμενα χρόνια οι δυο ηγέτες είχαν αναπτύξει ιδιαίτερα στενές σχέσεις.

Όσα όμως γνώριζε ο Ερντογάν… φαίνεται πως πρέπει να τα ξεχάσει, καθώς ο Τζο Μπάιντεν δεν είναι διατεθειμένος να κλείσει τα μάτια μπροστά στον νεο-οθωμανικό αναθεωρητισμό και επεκτατισμό της Άγκυρας στην Ανατολική Μεσόγειο αλλά και στις στενές σχέσεις του Ερντογάν με τον Πούτιν.

Τα προειδοποιητικά μηνύματα προς την Άγκυρα δεν άργησαν να έρθουν από τον ίδιο μάλιστα τον Αμερικανό Υπουργό Εξωτερικών, ο οποίος κατά την ακροαματική διαδικασία επικύρωσης του διορισμού του από τη Γερουσία τόνισε πως η Τουρκία οφείλει να φέρεται ως χώρα σύμμαχος, ενώ έδωσε ιδιαίτερη βαρύτητα στους S-400.

Ο μεγαλύτερος πονοκέφαλος όμως για τον Τούρκο Πρόεδρο έχει να κάνει με τις φιλοκουρδικές θέσεις τόσο του νέου ΥΠ.ΕΞ., Αντόνι Μπλίκεν, όσο όμως και συμβούλου εθνικής ασφαλείας, Τζέικ Σάλιβαν, οι οποίοι στο παρελθόν έχουν υποστηρίξει την ανάγκη στήριξης του YPG στη Συρία αλλά και των Κούρδων του Ιράκ.

Σε αναμμένα κάρβουνα το Ισραήλ

Ένας από τους στενότερους συνεργάτες του Ντόναλτ Τραμπ δεν ήταν άλλος από τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπέντζαμιν Νετανιάχου. Οι δυο ηγέτες συμμερίζονταν κοινές απόψεις και σχέδια για τη Μέση Ανατολή, που είχαν να κάνουν με την απομόνωση και περιθωριοποίηση του Ιράν, την ενίσχυση της θέσης του Ισραήλ στην περιοχή, την αναγνώριση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας της χώρας και φυσικά την ανάγκη επίλυσης του παλαιστινιακού προς όφελος των συμφερόντων του Ισραήλ.

Σήμερα, το Ισραήλ έχει κάθε λόγο να ανησυχεί για την έλευση του Τζο Μπάιντεν, καθώς ο νέος πρόεδρος δεν φαίνεται διατεθειμένος να συνεχίσει την πολιτική του προκατόχου του στην περιοχή της Μέσης Ανατολής.

Στο Τελ Αβίβ μάλλον δεν ενθουσιάζονται βλέποντας να επιστρέφουν δυναμικά στην πρώτη γραμμή της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής διπλωμάτες, όπως η νέα Υφυπουργός Εξωτερικών, Γουέντι Σέρμαν, που ήταν μεταξύ των βασικών διαπραγματευτών της πυρηνικής συμφωνίας του 2015 με το Ιράν, αλλά και του Γουίλιαμ Μπερνς που αναλαμβάνει νέος επικεφαλής της CIA.

Την έλευση του Τζο Μπάιντεν στον Λευκό Οίκο θεωρείται δεδομένο πως θα επιχειρήσουν να εκμεταλλευτούν και οι Παλαιστίνιοι, διεκδικώντας μια πιο ισορροπημένη πολιτική για το ζήτημα της Δυτικής Όχθης και της Λωρίδας της Γάζας.

Συνεπώς, για ένα κράτος σαν το Ισραήλ, το οποίο αντιλαμβάνεται ως απειλή την ύπαρξη ενός παλαιστινιακού κράτους, αλλά και μια κοινωνία που έχει «στρίψει» προς τα δεξιά και αντιλαμβάνεται την οποιαδήποτε υποχώρηση υπέρ των Αράβων ως προδοσία, η έλευση του Μπάιντεν είναι δεδομένο πως θα δημιουργήσει τριγμούς.

Ανακουφισμένοι στο Ιράν

Η πολιτική της «μέγιστης πίεσης» (maximum pressure) προς το Ιράν φαίνεται πως τελειώνει με την έλευση του Τζο Μπάιντεν στον Λευκό Οίκο, και αυτό δεν μπορεί παρά να ανακουφίζει την ιρανική ηγεσία, η οποία μπορεί να άντεξε τους κραδασμούς της προηγούμενης περιόδου, αλλά έχει πληγεί ιδιαίτερα από τις οικονομικές κυρώσεις και την πολιτική απομόνωση των τελευταίων χρόνων.

Οι προσδοκίες των Ιρανών από την έλευση των Δημοκρατικών στα ηνία του αμερικανικού κράτους είναι μεγάλες. Γι’ αυτόν τον λόγο, ο μετριοπαθής Ιρανός Πρόεδρος, Χασάν Ρουχανί, με αλλεπάλληλα δημόσια μηνύματά του καλεί τον νέο Αμερικανό Πρόεδρο σε διάλογο και ειρηνική διευθέτηση των διαφορών τους.

Οι οιωνοί για το μέλλον των σχέσεων των δυο χωρών είναι καλοί, καθώς οι Δημοκρατικοί ήταν αυτοί που είχαν ολοκληρώσει τη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, αλλά και αργότερα οι ίδιοι που άσκησαν δριμεία κριτική στον Ντόναλτ Τραμπ για την απόφασή του να αποσύρει τις ΗΠΑ από τη συμφωνία το 2019.

Παρά όμως τον δεδηλωμένο στόχο των Μπερνς και Σέρμαν να αποκαταστήσουν τις σχέσεις των δυο χωρών στα επίπεδα του 2015, η υπόθεση του Ιράν μόνο εύκολη δεν θα είναι για τη νέα αμερικανική ηγεσία.

Ήδη, μεγάλα περιοδικά όπως το «Foreign Policy», το «National Interest» αλλά και το «Foreign Affairs», «πυροβολούν» τον νέο Αμερικανό Πρόεδρο ακόμα και στο ενδεχόμενο να επιστρέψει στη συμφωνία του 2015, κάνοντας λόγο για κίνηση που θα επιφέρει περιφερειακή ανισορροπία και ενίσχυση του Ιράν.

Αν σε αυτό τον καταιγισμό κριτικής, προστεθεί και η δεδομένη πίεση του πανίσχυρου ισραηλινού λόμπι, τότε εύκολα καταλαβαίνει κάνεις πως η εξίσωση των σχέσεων Ιράν-ΗΠΑ μόνο εύκολη δεν θα είναι…

…και οι Χώρες του Κόλπου

Για τη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τις μοναρχίες του Κόλπου ευρύτερα, η έλευση του Τζο Μπάιντεν ισούται με μια μεγάλη πρόκληση.

Ο νέος Αμερικανός Πρόεδρος είναι δεδομένο πως δεν θα ανεχθεί, στον βαθμό που το έκανε ο προκάτοχός του, τη διαρκή παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών, κλείνοντας τα μάτια μπροστά στον αυταρχισμό των μοναρχιών.

Την ίδια ώρα, το γεγονός πως η νέα αμερικανική ηγεσία δεν συμμερίζεται το αντί-ιρανικό μένος του Ντόναλτ Τραμπ, γεννά ανασφάλεια στις μοναρχίες του Κόλπου, που βλέπουν το Ιράν ως τη μεγαλύτερη απειλή για την εθνική τους ασφάλεια.

Τα παραπάνω σε συνδυασμό με τις διαρροές που θέλουν τον Λευκό Οίκο να βάζει στον πάγο την πώληση των μαχητικών F-35 στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, έχει προκαλέσει ιδιαίτερη ανησυχία σε Ριάντ και Άμπου Ντάμπι.