ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΟΥ ΣΚΟΡΠΙΟΥ

«Ουδείς αχαριστότερος του ευεργετηθέντος».

(Καλλίμαχος, 310-240 π.Χ., Αλεξανδρινός ποιητής & επιγραμματοποιός)

Είναι λίγο-πολύ γνωστός ο μύθος με τον σκορπιό και τον βάτραχο.
Όταν ένας σκορπιός ζητά από έναν βάτραχο να τον βάλει στην πλάτη του και να τον περάσει στην απέναντι όχθη του ποταμού που βρίσκονταν, αφού ο ίδιος δεν μπορεί να κολυμπήσει, γιατί εκεί πίστευε ότι θα έβρισκε τροφή. Ο βάτραχος ανησυχεί πως θα τον τσιμπήσει με το δηλητηριώδες κεντρί του, αλλά ο σκορπιός τον διαβεβαιώνει για το αντίθετο: «Δεν θα σε τσιμπήσω, γιατί αν το κάνω θα πνιγώ». Ο βάτραχος πείθεται τελικά, αλλά στη μέση του ποταμού ο σκορπιός τον τσιμπάει. «Γιατί;» τον ρωτά ο βάτραχος πεθαίνοντας. Και ο σκορπιός τού απαντά:
«Αυτή είναι η φύση μου».
Τη ρίζα του μύθου δεν τη γνωρίζουμε, καθώς τον συναντάμε σχεδόν σε όλες τις χώρες με τις όποιες μικρές ή μεγάλες παραλλαγές τα τελευταία πενήντα χρόνια. Ωστόσο, είναι παρεμφερής με τον μύθο του Αισώπου «Ο γεωργός και η έχιδνα», καθώς και οι δύο αναδεικνύουν το μεγαλύτερο ελάττωμα της ανθρώπινης συμπεριφοράς: την αχαριστία και την αγνωμοσύνη. Τις σκοτεινές πλευρές της ανθρώπινης συμπεριφοράς.

Δυστυχώς, στην καθημερινότητά μας συναντάμε το «σύνδρομο του σκορπιού» σε κάθε τομέα των ανθρώπινων σχέσεων, είτε είναι επαγγελματική, είτε φιλική, είναι συγγενική, είτε ακόμη και ερωτική.

Η υποκρισία που διέπει όμως το «σύνδρομο του σκορπιού» γεννά κι άλλες επακόλουθες πληγές: την ασέβεια, την αγνωμοσύνη, τον εκτροχιασμό με κατηγορίες από τον ευεργετηθέντα εις βάρος του ευεργέτη του, εν ολίγοις ακόμη και το παθολογικό μίσος αλλά ακόμα και τον σπιριτουαλισμό.

Η απαίσια και απαράδεκτη συμπεριφορά του ευεργετημένου έναντι του ευεργέτη του είναι ένα από τα πιο συνηθισμένα φαινόμενα. Θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε και ένα από τα μεγαλύτερα αμαρτήματα του ανθρώπου. Και εκείνος που με αγαθά και ανιδιοτελή κίνητρα συμπαραστάθηκε και βοήθησε έναν φίλο σε κάποια δύσκολη στιγμή της ζωής του, μπορεί να βιώσει μία από τις πιο τραγικές εμπειρίες. Συνήθως αυτός που πάσχει από το «σύνδρομο του σκορπιού» δεν εκτιμά, ουδέποτε αναγνωρίζει όλα τα καλά που του προσφέρει ο άλλος στη δύσκολη στιγμή του, και ουδέποτε εκφράζει την ευγνωμοσύνη του ή και αν ψεύτικα τις εκφράζει από πίσω του τον «λασπώνει» με ψέματα και με φανταστικές ιστορίες για αγρίους.
Και εδώ έχουμε τον σπιριτουαλισμό.

Ο όρος χρησιμοποιήθηκε πολύ κυρίως τον περασμένο αιώνα, χάρη στον ορισμό που του έδωσε ο Κουζέν. Στην ιστορία της νεότερης φιλοσοφίας πήρε διάφορες μορφές, που έχουν όμως κοινό χαρακτηριστικό την άρνηση της πραγματικότητας του εξωτερικού κόσμου, τον υποβιβασμό της επιστήμης σε ατελή ή τουλάχιστον προπαρασκευαστική γνώση, την προβολή της συνείδησης ως πηγή γνώσης του κόσμου της φύσης και της ιστορίας, την υπεράσπιση της παράδοσης.

Στη δική μας περίπτωση, είναι η άρνηση της πραγματικότητας. Διότι αυτοί οι τύποι, οι αχάριστοι και αγνώμονες, αυτοί με το «σύνδρομο του σκορπιού», δημιουργούν έναν ψεύτικο κόσμο, μέσα από διηγηματικές και μυθιστορηματικές ιστορίες, και το τραγικό είναι ότι ζουν μέσα σε αυτές, γιατί τις πλάθουν στο ίδιο τους το μυαλό ως αληθινές.

Και εδώ πάει πάλι η απάντηση του σκορπιού… «Αυτή είναι η φύση μου».

Και όντως. Είναι πλέον στο DNA τους. Τι να κάνουν;
Η μοναδική σωτηρία είναι η ψυχοθεραπεία, αλλά και αυτή ακόμη για να πετύχει, θα πρέπει αρχικά να αποδεχθείς το λανθασμένο της συμπεριφοράς, και πώς να το κάνεις όταν εσύ ο ίδιος έχεις πλάσει μία διαφορετική εικονική πραγματικότητα;

Πολλές φορές τα άτομα με το «σύνδρομο του σκορπιού» θεωρούν και υποχρέωση του άλλου να τους συμπαρίσταται στην ανάγκης τους, λες και τους χρωστάς κιόλας. Σε θεωρούν και υποχρεωμένο, λες και τους τους οφείλεις την ίδια τους την ύπαρξη.

Εκεί πια φθάνουν στα όρια της αγνωμοσύνης και συμπεριφέρονται εχθρικά και αχάριστα, προς τον ίδιο τον ευεργέτη τους…
Εν κατακλείδι, εύλογο είναι το ερώτημα: Αξίζει σήμερα να ευεργετεί κανείς ανθρώπους από τους οποίους στο παρελθόν έχει παραδείγματα αχαριστίας και απανθρωπιάς, μόνο και μόνο με την ελπίδα ότι έχουν αλλάξει και αξίζουν μια δεύτερη ευκαιρία;

Η απάντηση είναι ΟΧΙ, γιατί το μόνο που θα εισπράξεις από ανθρώπους με το «σύνδρομο του σκορπιού» είναι απογοήτευση, πικρία, μίσος ή κακότητα.

Ας πάρουμε ένα από τα πιο απλά παραδείγματα αχάριστης συμπεριφοράς από έναν συνάνθρωπό μας που λίγο-πολύ όλοι μας ευεργετήσαμε σε κάποια δύσκολη στιγμή της ζωής του: τη φιλοξενία.

Γνωρίζεις ότι ένας φίλος σου περνάει δύσκολες στιγμές, επαγγελματικά και οικονομικά. Του ανοίγεις το σπίτι σου, τον περιθάλπεις, του παρέχεις τα πάντα, τον περιποιείσαι και αρχίζεις να κάνεις επαφές για να τον βοηθήσεις να ξεπεράσει τα προβλήματά του. Εκείνος όχι απλά βολεύεται, αλλά καταλαμβάνει τον χώρο σου ακολουθούμενος και από άλλους (συγγενείς πρώτου βαθμού, φίλους, δεν έχει σημασία). Επιπλέον, αρχίζει να θεωρεί υποχρέωσή σου να φερθείς σε αυτόν και τους ακολούθους του σαν να είναι βασιλιάδες, που τους υπηρετείς μέσα στο ίδιο σου το σπίτι. Δεν κουνάει το χέρι του έστω για να δείξει ότι σέβεται τα όσα του προσφέρεις. Μιλάμε για απλή καθαρή κατάληψη!

Η υπομονή σου αρχίζει σιγά-σιγά να εξαντλείται. Ώσπου σε φτάνει στο σημείο να πεις «δεν πάει άλλο». Και του δείχνεις την πόρτα της εξόδου.
Και σκέφτεσαι ότι ο εφιάλτης τελείωσε επιτέλους. Αμ δε!
Παρ’ όλα όσα έκανες με ιώβεια υπομονή για τον «φίλο σου», αρχίζει και μαθαίνεις από κοινούς γνωστούς πως εκείνος ως επιστέγασμα για την προσφορά σου σε κακολογεί όπου βρεθεί κι όπου σταθεί.

Και τότε αντιλαμβάνεσαι ότι ο αγνώμονας και αχάριστος μπορεί και να ξεπεράσει τα όρια της αγνωμοσύνης και συμπεριφέρεται εχθρικά προς τον ίδιο τον ευεργέτη του. Γιατί όπως λέει και ο σκορπιός…
«Αυτή είναι η φύση μου».

Στην προκειμένη περίπτωση, ο αχάριστος φίλος σου είναι και αλαζών, αλλά και ηλίθιος. Δεν αναρωτήθηκε ποτέ ότι η αγνωμοσύνη του και η εχθρική του συμπεριφορά προς τον ευεργέτη του αφ’ ενός θα γίνει γνωστή, και αφ’ ετέρου θα προκαλέσει την απέχθεια εκείνων στους οποίους την απευθύνει;

Δεν ξέρω εάν αληθεύει η γνώμη κάποιων ψυχολόγων, οι οποίοι αποφαίνονται ότι το «σύνδρομο του σκορπιού» υπάγεται στις ψυχικές νόσους. Εκείνο που ξέρω είναι ότι πρέπει να προσέχουμε τις συναναστροφές μας. Και εάν θέλουμε να προσφέρουμε τη βοήθειά μας σε κάποιους, να το κάνουμε, αλλά αφού προηγουμένως διαπιστώσουμε ότι δεν θα πέσουμε σε περίπτωση ψυχικά διαταραγμένου ατόμου.

«Αν περιμαζέψεις ένα πεινασμένο σκυλί και το φροντίσεις, δεν θα σε δαγκώσει ποτέ. Η αχαριστία είναι η κυριότερη διαφορά μεταξύ ενός σκύλου και ενός ανθρώπου»…

Mark Twain

Το παράδειγμα του σκορπιού ας το έχουμε στην άκρη του μυαλού μας.
Η φράση του καταλυτική: «Αυτή είναι η φύση μου»…
Δεν χρειαζόμαστε σκορπιούς στη ζωή μας. Αντίθετα, έχουμε ανάγκη από φίλους που δεν δαγκώνουν το χέρι που τους τάισε…