ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΤΗΛΕΡΓΑΣΙΑΣ

Ποια είναι τα οφέλη, οι κίνδυνοι και οι προοπτικές της τηλεργασίας για τις επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους; Από την πλευρά των επιχειρήσεων, τα κυριότερα οφέλη μπορεί να είναι η αύξηση της παραγωγικότητας, η μείωση των λειτουργικών εξόδων και η προσέλκυση εξειδικευμένου προσωπικού νεότερων ηλικιών. Από την άλλη πλευρά όμως, όπως αναδείχθηκε και κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η τηλεργασία προκαλεί προβλήματα καταγραφής και διατήρησης του ωραρίου, σύγχυση των χρόνων ιδιωτικής και εργασιακής ζωής, προβλήματα τήρησης εργονομικών προδιαγραφών, υγιεινής και ασφάλειας στην εργασία, καθώς και ελλείψεις στον εξοπλισμό και τις υποδομές.

Η προοπτική της διατήρησης της τηλεργασίας ως κανονικής μορφής απασχόλησης για μεγάλο αριθμό εργαζομένων προϋποθέτει τη βελτίωση και την αποσαφήνιση του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου. Θεσμικό πλαίσιο για την τηλεργασία υπάρχει εδώ και μία 20ετία και έκτοτε έχει εμπλουτιστεί και ερμηνευτεί στη νομολογία. Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει κρίνει μεταξύ άλλων ότι τα κράτη-μέλη πρέπει να υποχρεώνουν τους εργοδότες να εφαρμόζουν σύστημα μέτρησης του ημερήσιου χρόνου εργασίας. Αυτό συνεπάγεται, μεταξύ άλλων, ότι στο πλαίσιο της τηλεργασίας είναι αναγκαία η λειτουργία αποτελεσματικών μηχανισμών εποπτείας και ελέγχου τόσο από την πλευρά του κράτους, ιδίως μέσω του ΣΕΠΕ, όσο και από την πλευρά των κοινωνικών εταίρων με κλαδικά παρατηρητήρια και μεικτές επιτροπές παρακολούθησης.

Η τηλεργασία δεν αποτελεί μια καινοφανή μορφή απασχόλησης. Ο δεύτερος ψηφιακός μετασχηματισμός βρισκόταν ήδη σε εξέλιξη όταν εκδηλώθηκε η πανδημία. Η εξάπλωση της ψηφιοποίησης και της αυτοματοποίησης στον τομέα των υπηρεσιών συμβαδίζει με τους μετασχηματισμούς που συντελούνται στις εργασιακές σχέσεις. Ευέλικτες μορφές απασχόλησης, νέοι όροι εργασίας, νέοι εργασιακοί κίνδυνοι, υποχώρηση των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης, νέες μορφές οργάνωσης της συνδικαλιστικής δράσης είναι ορισμένες όψεις αυτών των μετασχηματισμών. Η διευρυνόμενη ψηφιοποίηση στην απασχόληση, σε συνάρτηση με τις νέες εργασιακές σχέσεις, διαμορφώνουν ένα νέο τοπίο στον κόσμο της εργασίας, του οποίου τα χαρακτηριστικά δεν έχουν ακόμη διερευνηθεί επαρκώς.

Η πανδημία επιτάχυνε την εξάπλωση της τηλεργασίας, της εργασίας μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας και της νομαδικής εργασίας, διαταράσσοντας το παραδοσιακό μοντέλο οργάνωσης της εργασίας. Σε ορισμένες μορφές τους η τηλεργασία και η ευέλικτη απασχόληση δεν καλύπτουν τον εργαζόμενο με τις προστατευτικές ρυθμίσεις του εργατικού δικαίου, με συνέπεια την εργασιακή ανασφάλεια. Η «κινητή εργασία» και η ψηφιακή αναοριοθέτηση της εργασίας χαρακτηρίζονται από την απεριόριστη διαθεσιμότητα του εργαζομένου, την εξαφάνιση του ελεύθερου χρόνου και τους κινδύνους ψυχοσωματικής εξουθένωσης και ολοκληρωτικής επιτήρησης των εργαζομένων.

Σε πρόσφατη μελέτη του ΣΕΒ έχουν επισημανθεί επιμέρους προβλήματα κατά την εφαρμογή της τηλεργασίας, λόγω της πολυπλοκότητας και της ακαμψίας του εργατικού και του φορολογικού δικαίου. Από την άλλη πλευρά, οι οργανώσεις των εργαζομένων επισημαίνουν τα σημαντικά προβλήματα που προκαλεί ο συνδυασμός της τηλεργασίας με άλλες μορφές ευελιξίας της απασχόλησης. Η Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας 2006-2007 είναι αναγκαίο να εμπλουτιστεί, ιδίως όμως να εφαρμοστεί με συνέπεια. Τέλος, κρίσιμη είναι η ασφάλεια των δεδομένων τόσο για την επιχείρηση όσο και για τους τηλεργαζόμενους.

Η εξάπλωση της τηλεργασίας μετά την πανδημία εκτιμώ ότι δεν αποτελεί μία αναστρέψιμη τάση. Υπό αυτήν την έννοια πρέπει να την προσεγγίσουμε εκ νέου υπό το πρίσμα της κανονικότητας, και όχι της εξαίρεσης