«ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΜΑΣ ΤΣΙΡΚΟ» ΤΟΥ Ι. ΚΑΜΠΑΝΕΛΛΗ

Το συγκλονιστικό θεατρικό έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη παρουσιάζει την ιστορία και τα βάσανα του ελληνικού λαού στο πέρας της ιστορίας

Η παράσταση ανέβηκε μεσούσης της δικτατορίας από τον θίασο Καρέζη – Καζάκου, ενώ τα τραγούδια της παράστασης έγραψε ο Σταύρος Ξαρχάκος και ερμήνευσε ο Νίκος Ξυλούρης.

Το έργο διατρέχει, με σατιρικό αλλά και δραματικό τρόπο, τη νεότερη ελληνική ιστορία από την Τουρκοκρατία και τα χρόνια του Όθωνα έως τη Μικρασιατική Καταστροφή και τη γερμανική Κατοχή. Γεμάτο αλληγορία, εξαπολύει επίθεση στη χούντα. Χαρακτηρίστηκε κωμωδία, αλλά πρόκειται για μια καλογραμμένη σάτιρα απέναντι στην εξουσία και τη νοοτροπία που την εγκαθίδρυσε. Χαρακτηρίζεται ως έργο καταγραφικό, το οποίο αποτυπώνει τη νεοελληνική ιστορία με όλα της τα δεινά.

Την άνοιξη του 1972 οι δύο θεατράνθρωποι σκέφτηκαν ν’ ανεβάσουν ένα έργο, που σύμφωνα με την Τζένη Καρέζη έπρεπε «να είναι κάτι σαν λαϊκό πανηγύρι, να κλείνει μέσα του πολλή ρωμιοσύνη... και μέσα από τη σάτιρα, τον αυτοσαρκασμό, το γέλιο και το δάκρυ, να μιλήσουμε για τους καημούς και τα όνειρα της φυλής μας, για προδομένους αγώνες, για προδομένες ελπίδες... και πάνω απ’ όλα για ομορφιά. Για την ομορφιά αυτού του λαού, που δεν παύει ποτέ να αγωνίζεται, να προδίδεται, να πιστεύει και να συνεχίζει τον αγώνα του, διατηρώντας τις ρίζες του αναλλοίωτες αιώνες τώρα».

«Όλα αυτά όμως θα έπρεπε να ειπωθούν ρωμέικα και ζεστά. Καθόλου φιλολογικά. Καθόλου εγκεφαλικά. Θά έπρεπε, δηλαδή, να γραφτεί ένα έργο που να έχει μέσα του τους σπόρους της λαϊκής μας τέχνης. Εγχείρημα δύσκολο, άπιαστο σχεδόν», συνεχίζει την αφήγησή της η Τζένη Καρέζη.

Οι δύο θεατράνθρωποι απευθύνθηκαν στον σπουδαίο Έλληνα θεατρικό συγγραφέα Ιάκωβο Καμπανέλλη, επειδή είχε «ταλέντο, πείρα, γνώση» και στο έργο του «χτυπάει πάντα πυρετικά, σπαρακτικά και γνήσια ο σφυγμός της ράτσας». Ο Καμπανέλλης δέχτηκε με ενθουσιασμό την πρότασή τους κι έτσι προέκυψε το θεατρικό «Το Μεγάλο μας Τσίρκο».

Τη σκηνοθεσία της παράστασης επιμελήθηκε ο Κώστας Καζάκος με βοηθό τον Άρη Δαβαράκη, ενώ τα σκηνικά και τα κοστούμια έφτιαξε ο Φαίδων Πατρικαλάκης. Η κίνηση και η θεατρική απόδοση της σκηνής του Καραγκιόζη διδάχτηκε από τον Ευγένιο Σπαθάρη, ο οποίος διακόσμησε τον χώρο της εισόδου. Τους βασικούς ρόλους ερμήνευσαν ο Κώστας Καζάκος, η Τζένη Καρέζη, ο Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, ο Νίκος Κούρος, ο Τίμος Περλέγκας και ο Χρήστος Καλαβρούζος.

Η πρεμιέρα του έργου δόθηκε στις 22 Ιουνίου 1973 στο θέατρο «Αθήναιον» της οδού Πατησίων. Το κοινό λάτρεψε την παράσταση κι έγινε σύμβολο του αγώνα κατά της Χούντας. Αλληγορικά γραμμένο, κατάφερε να περάσει τις συμπληγάδες της λογοκρισίας, κρύβοντας δεκάδες μηνύματα κατά της χούντας των Συνταγματαρχών. Κάθε βράδυ γινόταν κοσμοσυρροή στο «Αθήναιον», που βρισκόταν σχεδόν απέναντι από το Πολυτεχνείο. Ανάμεσά τους και χαφιέδες και εκπρόσωποι της ασφάλειας και του στρατιωτικού καθεστώτος, που «κρατούσαν σημειώσεις» και ενημέρωναν τους προϊσταμένους τους για τις αντιδράσεις του κοινού.

Λίγο πριν από την εξέγερση του Πολυτεχνείου κατά της Χούντας, τον Οκτώβριο του 1973, το καθεστώς επέβαλε λογοκρισία και απαγόρευσε την παράσταση. Η Τζένη Καρέζη και ο Κώστας Καζάκος συνελήφθησαν και κρατήθηκαν στο κολαστήριο του ΕΑΤ-ΕΣΑ, ενώ συνελήφθησαν εκ νέου κατά την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Οι παραστάσεις του έργου συνεχίστηκαν μετά την αποφυλάκισή τους με μεγαλύτερη επιτυχία από τις 22 Δεκεμβρίου 1973. Αμέσως μετά τη Μεταπολίτευση, στις 3 Αυγούστου 1974, το έργο ξανανέβηκε με την προσθήκη των λογοκριμένων σκηνών κι ενός τραγουδιού με τίτλο «Το Προσκύνημα» στο φινάλε της παράστασης για τους νεκρούς του Πολυτεχνείου.

Ακούστε ολόκληρη την παράσταση στο παρακάτω Link: