ΘΕΜΑΤΙΚΟΙ ΚΗΠΟΙ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΧΑΛΚΗΣ

Οι θεματικοί κήποι της Ιεράς Θεολογικής Σχολής της Χάλκης είναι μία εξαιρετική περίπτωση, ίσως μία από τις κορυφαίες στην Ιστορία της Κηποτεχνίας, στο πώς η αρχειακή έρευνα βοηθά στην αναδημιουργία ενός κήπου ιστορικής αναφοράς με παγκόσμιο ενδιαφέρον εις το διηνεκές.

Η συγκεκριμένη μελετητική (από ομάδα ερευνητική του Πανεπιστημίου Neapolis Πάφου*), και κυρίως η κατασκευαστική εμπειρία από τον κηποτέχνη στη σημερινή Κωνσταντινούπολη, είναι μοναδική. Η Πόλη μάς «καλεί» να δούμε την Κηποτεχνία και την Αρχ. Τοπίου στη Βυζαντινή περίοδο, όπου υπάρχει «κενό», ελάχιστοι τίτλοι βιβλιογραφίας και, μέχρι αυτήν την κατασκευή, κανένας τέτοιος κήπος. Αξιοποιήθηκε το υπάρχον φυτικό υλικό – δεν πετάχτηκε τίποτα, και όλες οι διαχειριστικές ενέργειες έγιναν στο πλαίσιο της αειφορίας.

Ο κήπος είναι Μοναστηριακός, Θεραπευτικός και κατ’ ουσίαν Εκπαιδευτικός. Οι χαρακτήρες αυτοί αναδεικνύονται μέσα από τις θεματικές ενότητες: τη Βυζαντινή διαδρομή, τον Εδώδιμο Κήπο, τον Βυζαντινό λειμώνα, τον Βιβλικό Κήπο (ο πρώτος σε Ορθόδοξο Μοναστήρι παγκοσμίως). Με δεδομένο ότι οφείλουμε να δούμε την Οικουμενικότητα του Κήπου λόγω του Πατριαρχείου, δημιουργήθηκε το «ανοικτό μουσείο» κηποτεχνίας, μία σκέψη που προέκυψε στην εξέλιξη του έργου, με «θεματικούς κήπους αναφοράς» (των 30-50 τ.μ.) των κυριοτέρων τεχνοτροπιών στην κηποτεχνία παγκοσμίως, ενώ αυτονόητα κυρίαρχα είναι στοιχεία ελληνικού κήπου (Hellenic Garden) και τουρκικής κηποτεχνίας.

Πιο συγκεκριμένα:

1] H διαδρομή των αρετών

Η «διαδρομή των αρετών» βασίστηκε σε κείμενο του 12ου αιώνος, που ανήκε στον Codex Clarkianus και εντοπίστηκε το 2011 στην Οξφόρδη. 14 φυτά συνθέτουν αυτήν τη διαδρομή στην είσοδο της Σχολής και μετατρέπουν τη διαδρομή σε οδό περισυλλογής και κατάνυξης, εισάγοντάς μας στο νόημα που ο χώρος εκπέμπει.

Κέδρος-Πεύκο-Κυπαρίσι: εγκράτεια

Κίτρο: σωφροσύνη

Φοίνικας: δικαιοσύνη

Κρίνα: ακτημοσύνη

Συκιά: πραότητα

Άμπελος: ηρεμία-αλυπία

Ροδιά: θάρρος

Ροδακινιά: ταπεινοφροσύνη

Στύραξ: προσευχή

Σμίλαξ: γνώση

Ελιά: ελεημοσύνη

Βάτος: υπακοή

2] Ο εδώδιμος κήπος

Ο «εδώδιμος κήπος» τοποθετείται στην περίμετρο του κήπου, αποτελείται από δέντρα που διασώθηκαν, λαχανόκηπους και αρωματικά φυτά, ώστε να δημιουργηθούν βοτανόκηποι και να παραχθούν εδώδιμα αγαθά. Ακόμη, η συγκεκριμένη ενότητα περιλαμβάνει και ένα μικρό βιοδυναμικό αμπέλι.

Ο χαρακτηριστικός ελαιώνας, σαν «φυσικός πίνακας» με τη σύνθεση των αρωματικών φυτών, απεικονίζει ένα ζωγραφικό έργο όπως αυτά του σπουδαίου Έλληνα Αρχιτέκτονα Δημήτρη Πικιώνη στους «διαλόγους» του με φυτά στα ιστορικά τοπία.

3] Ο Βιβλικός κήπος

Ο «Βιβλικός κήπος» είναι η προσπάθεια συλλογής φυτών που αναφέρονται σε χωρία της Αγίας Γραφής – 82 αναφέρονται συνολικά. Τα περισσότερα τα συναντάμε περί τον Ιερό ναό αλλά και σε διάφορα άλλα σημεία του κήπου. Ο Βιβλικός κήπος είναι ο πρώτος σε Ορθόδοξο Μοναστήρι παγκοσμίως.

4] Ο Βυζαντινός λειμώνας

Ο «Βυζαντινός λειμώνας είναι μία καινοτόμα ιδέα καταγραφής με εκπαιδευτικό χαρακτήρα, όπου απεικονίζουμε σε μικρό κήπο που αποτελείται από τουλίπες, δαντέλια, κυκλάμινα και άλλα φυτά, φυτικά σύμβολα που έχουν ιδιαίτερη σημασία στη Βυζαντινή σημειολογία.

5] Το Μουσείο Κηποτεχνίας

Βασισμένοι στο γεγονός ότι ο μικρός αυτός «παράδεισος» ανήκει στο Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, δώσαμε μία «παγκόσμια» χροιά, περικλείοντας τους κήπους με τα πιο δημοφιλή στυλ κηποτεχνίας σε τεμάχια επίδειξης των 50 τ.μ. Έτσι, εδώ είναι ο τόπος όπου ο Βραζιλιάνος καλλιτέχνης και βοτανικός Roberto Burle Marx συναντά τον νατουραλιστή Δημήτρη Πικιώνη από την Ελλάδα, ο εμβληματικός κηπουρός της βασίλισσας και συλλέκτης φυτών, Capability Brown, που καθιέρωσε το «ελεύθερο στυλ του αγγλικού κήπου», τον μεσογειακό αγρό με τις ελιές, τα κυπαρίσσια και το στάρι του Fernando Carouncho και τα δημοφιλή κηποτεχνικά στυλ της Γαλλίας και της Ιταλίας, το πνεύμα του πολιτισμού της Άπω Ανατολής, το οποίο αντανακλά την ηρεμία και την προσευχή στην καθημερινότητα.

Τέλος, ένα μικρό κηπάριο, με οξύφιλα είδη φυτών (ορτανσία, μανόλια, παιώνια, καμέλια κ.ά.) είναι αφιερωμένο στον διατελέσαντα στα τέλη της δεκαετίας του 1960 Μητροπολίτη Πριγκιποννήσων Δωρόθεο, τον επονομαζόμενο «κηπουρό» , που μεριμνούσε εντατικά και με αφοσίωση στη διατήρηση του κήπου της Σχολής.

Οι παραπάνω δημιουργίες συνθέτουν έναν αειφόρο, αυτο-διαχειριζόμενο μοναστηριακό κήπο, με έντονους συμβολισμούς και αισθητικό ενδιαφέρον. Βασίζονται σε τοπική χλωρίδα και στην ευρύτερη της γεωγραφικής ζώνης της που εξελίσσεται η Παλαιά και η Καινή Διαθήκη, με φυτά που έχουν εξέχουσες εφαρμογές (φαρμακευτικές, καλλωπιστικές, εδώδιμες) και έντονους συμβολισμούς. Παράλληλα, αποτελεί ο χώρος «ανοικτή σχολή κηποτεχνίας» για ενδιαφερομένους και μη, περιπατητική, που σε συνδυασμό με την ιστορική βιβλιοθήκη δίνει στον επισκέπτη, τον επιστήμονα, τον μαθητή, τον κάθε ενδιαφερόμενο εν τέλει, όλα τα στοιχεία παιδευτικής διάστασης του περιβάλλοντος, θεολογώντας.

Η μελέτη έγινε σε 5 Workshop (Πάφος, Χάλκη, Καβάλα) το 2013, παρουσιάστηκε την 1η Σεπτεμβρίου του 2013 στον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο και στον τότε Μητροπολίτη Προύσσης και Ηγούμενο της Ι.Μ. Αγίας Τριάδος Χάλκης (νυν Αρχιεπίσκοπο Αμερικής) Ελπιδοφόρο. Το έργο έγινε υπό την ευλογία τους, από τον Νοέμβριο του 2013 έως και τον Οκτώβριο του 2018 από τον Νίκο Θυμάκη, με την αμέριστη βοήθεια της Αδερφότητας Ι.Μ. Αγίας Τριάδος Χάλκης, των φοιτητών Erasmus που πέρασαν αυτό το διάστημα και πλήθος εθελοντών από την Ελλάδα.

Παρουσίαση των κήπων από τον Νίκο Θυμάκη έγινε σε συνάντηση που οργάνωσε η Ομογενειακή Οργάνωση του New Jersey «Hellenic Vision», τον Απρίλιο του 2016 στο πλαίσιο του εορτασμού της 25ης Μαρτίου.

*Την ομάδα μελέτης αποτέλεσαν οι:

Συντονίστρια: Δρ. ΤΖΟΥΛΙΑ ΤΖΩΡΤΖΗ, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής Τοπίου και Διευθύντρια Ευρωπαϊκών και Ερευνητικών Προγραμμάτων Πανεπιστημίου Νεάπολις

Σχεδιασμός: ΕΛΕΝΗ ΑΝΤΩΝΑΡΑ, Αρχιτέκτων Μηχανικός και Μηχανικός Περιβάλλοντος, ΒΑΣΙΛΗΣ ΓΙΑΝΝΑΚΗΣ, Αρχιτέκτων Μηχανικός

Επιλογή φυτικού υλικού: ΝΙΚΟΣ ΘΥΜΑΚΗΣ, Γεωπόνος

Ειδικοί επιστήμονες που συνεργάστηκαν: ΦΙΛΙΩ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ, Αρχιτέκτων Μηχανικός και Αρχιτέκτων Τοπίου, ΒΑΣΙΛΙΚΗ-ΒΑΝΤΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥ, Αρχιτέκτων Μηχανικός και Μηχανικός Περιβάλλοντος