ΘΕΑΤΡΟ «ΕΜΠΡΟΣ»: Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΣΤΟΝ… ΓΥΨΟ

Στις μέρες μας εκδημοκρατιστήκαμε, δεν μας αρέσουν εκφράσεις που θυμίζουν χούντα, και το «γυψάρισμα» το ονομάσαμε «τσιμέντωμα», λες και δεν είναι το ίδιο, λες και δεν οδηγούν και οι δύο όροι στη μία και μοναδική πραγματικότητα: Ακινησία.

Πριν από λίγες ημέρες, η δημοκρατική μας κυβέρνηση προχώρησε σε ένα ακόμη τσιμέντωμα, του Θεάτρου «Εμπρός», με τον κ. Χρυσοχοΐδη να στέλνει τον στρατό του στην κατάληψη του θεατρικού χώρου για να προστατέψει τους πολίτες από τα πολιτιστικά μηνύματα που εξέπεμπε το θέατρο, ακριβώς ως αρμόδιος υπουργός Προστασίας του Πολίτη. Και με την υπουργό Πολιτισμού κα Μενδώνη να επιτρέπει να τσιμεντώνεται ένας χώρος πολιτισμού που δεν είναι της αρεσκείας της, αφού τα μηνύματα του εν λόγω θεάτρου δεν ήταν ισάξια του κ. Λιγνάδη.

Και όλα αυτά στο όνομα του περίφημου ΤΑΙΠΕΔ! Ναι, εκείνου του ξεπουλημένου οργανισμού που παραδίδει την ελληνική περιουσία στους ξένους, λες και του/τους ανήκει, κρυβόμενο πίσω από μιαν άλλη φράση επίσης της μόδας: Ανάπτυξη.

Κατασκευασμένο τη δεκαετία του 1930, το ιστορικό (κηρυγμένο διατηρητέο μνημείο από το 1989) κτίριο του «Εμπρός» λειτούργησε αρχικά ως τυπογραφείο της ομότιτλης εφημερίδας και από το 1988 έως το 2007 ως στέγη του Θεατρικού Οργανισμού «Μορφές». Τα ονόματα που σχετίστηκαν με τις «Μορφές», πολλά και σημαντικά: Δημήτρης Καταλειφός, Γιώργος Κέντρος, Ράνια Οικονομίδου, Τάσος Μπαντής, Λευτέρης Βογιατζής, Άννα Κοκκίνου, Βασίλης Παπαβασιλείου, Σμαράγδα Σμυρναίου, Θάλεια Ασλανίδου, Νινή Βοσνιάκου, Γιώργος Κανδύλης, Γιώργος Καραχάλιος, Λιλή Κεντάκα, Γιώργος Κουρουπός, Νίκος Κυπουργός, Μαρία Κυρτζάκη, Αλέξης Μινωτής, Ξανθίππη Μίχα-Μπανιά, Κώστας Νίτσος, Μαίρη Πεσκετζή, Λένα Σαββίδη, Γιάννης Τσαρούχης, Σοφία Φραγκούλη, Τάκης Φραγκούλης.

Έτσι, οι «Μορφές» στεγάστηκαν στο πρώην τυπογραφείο της εφημερίδας «Εμπρός» στην περιοχή του Ψυρρή, στην οδό Ρήγα Παλαμήδη 2, το οποίο ενοικίασαν από την Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου και ακολούθως διαμόρφωσαν σε θέατρο. Η πλήρης επωνυμία του νέου θεατρικού χώρου ήταν «Θέατρο στο Παλιό Τυπογραφείο του Εμπρός», αλλά έγινε ευρέως γνωστός στα χρόνια που ακολούθησαν ως «Θέατρο Εμπρός».

Το αρχικό μισθωτήριο της Κτηματικής Εταιρείας Δημοσίου για την ενοικίαση του «Εμπρός» από τις «Μορφές» είχε γίνει προσωπικά με τον Τάσο Μπαντή και όχι με τις «Μορφές», που τότε δεν είχαν συσταθεί ακόμα. Αλλά τον Ιανουάριο του 2007 ο Τάσος Μπαντής φεύγει από τη ζωή, με αποτέλεσμα το θέατρο «Εμπρός» να παραμείνει κλειστό για αρκετά χρόνια.

Εγκαταλελειμμένο και κλειστό επί πέντε σχεδόν χρόνια, επανενεργοποιήθηκε ως κατάληψη τον Νοέμβρη του 2011 με πρωτοβουλία της ομάδας καλλιτεχνών «Κίνηση Μαβίλη» και με τη συμμετοχή και στήριξη της Κίνησης Κατοίκων Ψυρρή, καθώς και άλλων καλλιτεχνών και θεωρητικών από τον χώρο των παραστατικών τεχνών, της μουσικής και των εικαστικών.

Η ενεργοποίηση του «Εμπρός» είχε ιδιαίτερο αντίκτυπο σε διεθνή και εγχώρια μέσα ενημέρωσης. Στα ποικίλα διθυραμβικά αφιερώματα από τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς της Ευρώπης –όπως στο γαλλογερμανικό κανάλι ARTE– για την τέχνη σε καιρούς κρίσης παρουσιάζεται το παράδειγμα της συλλογικής και δημιουργικής ενεργοποίησης του «Εμπρός».

Στην Ευρώπη, το ίδιο το κράτος μεριμνά για καταλήψεις πολιτιστικών χώρων, στηρίζοντας τον πολιτισμό που εκπέμπουν. Αλλά στην Ελλάδα, τη χώρα που γέννησε τον πολιτισμό, εξισώνουμε τις θεατρικές καταλήψεις με εκείνες που ενεργοποιούν διάφορα κοινωνικά κινήματα, θεμιτά ή όχι, ακριβώς επειδή μισούμε τον πολιτισμό και τα μηνύματά του.

Μετά από έναν περίπου χρόνο πολύπλευρων καλλιτεχνικών και κοινωνικών δράσεων, και αφού μεσολάβησαν δύο απόπειρες της Αστυνομίας να σφραγίσει και να κλείσει το Θέατρο, την ευθύνη της λειτουργίας και διαχείρισής του ανέλαβε η εβδομαδιαία ανοιχτή του συνέλευση στην οποία μπορούσαν να συμμετέχουν ελεύθερα όσοι επιθυμούσαν.

Επί μία δεκαετία, από το 2011 μέχρι σήμερα, εκατοντάδες καλλιτέχνες παρουσίασαν αφιλοκερδώς και με ελεύθερη είσοδο 400 διαφορετικά θεατρικά έργα σε περισσότερες από 2.000 παραστάσεις. Έγιναν συναυλίες 450 συγκροτημάτων, εκδηλώσεις ενίσχυσης αυτοοργανωμένων εγχειρημάτων, κινηματικών πρωτοβουλιών και καλλιτεχνικών ομάδων, πάνω από 300 ομιλίες και διαλέξεις για όλα τα ζητήματα της καθημερινότητας. Εκατοντάδες συνελεύσεις, εκθέσεις, φεστιβάλ ποίησης, λογοτεχνίας, εργαστήρια, μια θάλασσα συναντήσεων και δημιουργίας, μια ανάσα ελευθερίας και έκφρασης στο κέντρο της πόλης.

Το τέλος του πολιτισμού σηματοδοτεί την απαρχή της τυραννίας…

Όλα αυτά μέχρι τις 19 Μαΐου 2021, όταν εν μέσω της πανδημίας –με τα θέατρα κλειστά– ο κ. Χρυσοχοΐδης άρπαξε την ευκαιρία να στείλει τους υπασπιστές του στο «Εμπρός» και να το σφραγίσουν.

«Τι πρόβλημα, εξάλλου, να έχει ένα Υπουργείο Πολιτισμού που τσιμεντώνεται ένα σύγχρονο μνημείο τη στιγμή που έδωσε άδεια να τσιμεντωθεί το σπουδαιότερο από τα αρχαία.

»Τι πρόβλημα να έχει ένα Υπουργείο Πολιτισμού που σφραγίζεται ένα θέατρο τη στιγμή που σε όλη τη διάρκεια της δύσκολης αυτής περιόδου της πανδημίας απαξιώνει και προσβάλλει με το χειρότερο τρόπο την Τέχνη και τους ανθρώπους της οδηγώντας τους στην απόγνωση και τον αφανισμό.

»Το Ελεύθερο Αυτοδιαχειριζόμενο Θέατρο Εμπρός γεννήθηκε μέσα από τα όνειρα και τις ελπίδες εκατομμυρίων ανθρώπων που πήραν μέρος στα κοινωνικά κινήματα της εποχής μας. Είναι ένας ανοιχτός, δημόσιος κατειλημμένος χώρος με διεθνή απήχηση, ελεύθερη πρόσβαση για πάνω από 1.000 επισκέπτες την εβδομάδα και ένα καθημερινό, πολύμορφο πρόγραμμα εκδηλώσεων που απευθύνεται σε ένα ευρύ φάσμα ανθρώπων με διαφορετικές πολιτισμικές καταβολές», αναφέρεται στην ανακοίνωση του Θεάτρου «Εμπρός» για την… αξιέπαινη πράξη του κ. Χρυσοχοΐδη και της κας Μενδώνη.

Αλλά δεν είναι μόνοι τους αυτοί που αγωνίζονται για το «ξεσφράγισμα» του «Εμπρός». Ο Δημήτρης Καραντζάς, απόφοιτος της Δραματικής Σχολής «Εμπρός», έγραψε στα social media, αναρτώντας τη φωτογραφία με τη χτισμένη είσοδο: «Εδώ σπούδασα, γνώρισα τους καθηγητές μου, τους συμμαθητές μου, ερωτεύτηκα. Εδώ είδα παραστάσεις υπέροχες. Εδώ γεννήθηκαν κινήματα καλλιτεχνών, μετά νέοι δημιουργοί βρήκαν έναν τόπο δημιουργίας και ελευθερίας, γίναν συζητήσεις και ημερίδες για τη βία, το φύλο, την ορατότητα. Σήμερα αυτοί οι χώροι, αυτές οι ουτοπίες θάβονται και χτίζονται... Όσο και να κοιτάζω αυτή τη φωτογραφία δεν μπορώ να την αφομοιώσω».

Ο σκηνοθέτης, χορογράφος και χορευτής, γνωστός για την καλλιτεχνική δημιουργία της τελετής έναρξης των Ολυμπιακών αγώνων της Αθήνας του 2004, Δημήτρης Παπαϊωάννου, έγραψε την ίδια μέρα του σφραγίσματος: «Το θέατρο EMPROS squat theatre έκλεισε από την αστυνομία σήμερα στην Αθήνα. Έχει θηλάσει τον πολιτισμό για μια δεκαετία. Ήμουν καλεσμένος στην αρχή, 2011, να μιλήσω για ένα άλλο squat theatre που πίσω στο 1989 είχαμε δημιουργήσει με τα χέρια μας. ΤΟ ΚΤΙΡΙΟ ΤΟΥ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗ, ή, απλά ΤΟ ΠΛΑΤΕΙΟ που το λέγαμε και εκεί έγιναν οι πρώτες μου ζωντανές παραστάσεις και ευδοκίμησαν για 10 ολόκληρα χρόνια. Μπουκάραμε, παρανόμως χακάραμε ηλεκτρισμό και νερό και μεταμορφώσαμε το ισόγειο σε θέατρο 40 θέσεων. Είχαμε γίνει το talk of the town και υπήρχαν μεγάλες λίστες αναμονής για να μπούμε μέσα. Δεν είχαμε ιδέα ότι ξεκινούσαμε μια νέα γλώσσα που θα μετέφερε τις ζωές μας για δεκαετίες σε μεγαλύτερες κλίμακες και τώρα σε όλο τον κόσμο».

Αρκούντως και δικαίως σκληρή η ανακοίνωση της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Θεάματος και Ακροάματος (ΠΟΘΑ) για όσα διέπραξε η κυβέρνηση στο «Εμπρός», προχωρώντας μάλιστα ένα βήμα παραπέρα, εγκαλώντας τη για σοβαρή παρανομία: «Ενώ ο Πολιτισμός παραμένει κλειστός εδώ και επτά μήνες, η ΕΛΛΑΣ σε μία επιχείρηση υψηλού συμβολισμού εκκένωσε τα ξημερώματα και σφράγισε το ιστορικό κτήριο του θεάτρου “Εμπρός”.

»Το Θέατρο “Εμπρός” λειτουργούσε από το 2011 ως ένα βήμα για εκατοντάδες καλλιτέχνες και ομάδες, που μπόρεσαν να δείξουν τη δουλειά τους δωρεάν και χωρίς καμία καλλιτεχνική παρέμβαση. Σύντομα απέκτησε φήμη εκτός συνόρων και απετέλεσε παράδειγμα αυτοδιαχειριζόμενου πολιτιστικού κυττάρου για όλους τους νέους καλλιτέχνες στην Ευρώπη.

»Η πράξη αυτή, τη στιγμή που το οργανωμένο έγκλημα δρα ανεξέλεγκτο, δείχνει ότι η κρατική καταστολή έχει ως στόχο να σιγάσει τις ελεύθερες φωνές, να πλήξει τον Πολιτισμό που δημιουργείται “από τα κάτω”, το Πολιτισμό της συμπερίληψης και της ακηδεμόνευτης δημιουργικότητας.

Πρωτίστως, όμως, η πράξη αυτή είναι παράνομη. Το κτήριο, κατασκευασμένο το 1930, είναι κηρυγμένο διατηρητέο μνημείο από το 1989. Το χτίσιμο με τσιμεντόλιθους των παραθύρων και της πόρτας του κτηρίου αλλοιώνει την μορφή του και αποτελεί παραβίαση του νόμου περί νεωτέρων μνημείων. Ήταν αυτή η παρέμβαση σε γνώση του Υπουργείου Πολιτισμού; Υπάρχει απόφαση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεοτέρων Μνημείων με την οποία να δίνεται άδεια στην ΕΛ.ΑΣ. να παρέμβει βάναυσα στο ιστορικό κτήριο;

»Ως Πανελλήνια Ομοσπονδία Θεάματος Ακροάματος εκφράζουμε την έντονη αντίθεσή μας στην απόφαση της ΕΛ.ΑΣ. να στερήσει από την πόλη μας ένα ανοιχτό, ζωντανό χώρο Πολιτισμού για να εξυπηρετήσει τον διχαστικό και συντηρητικό σχεδιασμό της κυβέρνησης, ειδικά την εποχή που ο Πολιτισμός βάλλεται από τις κυβερνητικές αποφάσεις εδώ και δεκατέσσερις μήνες. Δεν είμαστε με τα χτισμένα παράθυρα και το σκοτάδι. Είμαστε χωρίς προϋποθέσεις και αστερίσκους με τη δημιουργία και το φως».

Η καταγγελία της ΠΟΘΑ είναι σοβαρή και πρέπει να ερευνηθεί, το μόνο βέβαιο, το θέμα είναι αν θα εισακουστεί.

s

«Η διοίκηση του Δήμου Χαλανδρίου έπραξε το αυτονόητο. Δυστυχώς το κράτος έπραξε το ακατανόητο…» υπογράμμισε ο αντιδήμαρχος Πολιτισμού, Σέργιος Γκάκας, μετά την ανταπόκριση του Δήμου Χαλανδρίου στο σχετικό αίτημα της Κίνησης Αναπήρων Καλλιτεχνών να διασωθεί ο εξοπλισμός προσβασιμότητας του αυτοδιαχειριζόμενου Θεάτρου «Εμπρός». Με επιστολή της η Κίνηση Αναπήρων Καλλιτεχνών-Disabled Artists Movement ευχαριστεί για την άμεση ανταπόκριση του Δήμου στη μεταφορά του εξοπλισμού προσβασιμότητας, σημειώνοντας: «Η Κίνηση Ανάπηρων Καλλιτεχνών θα συνεχίσει τις πλάγιες διαδρομές για την εξέλιξη του Πολιτισμού που μας χωράει όλες, όλους και όλα. Η αλληλεγγύη και η συνυπευθυνότητα είναι τα δικά μας όπλα. Σας ευχαριστούμε που συμβάλλετε στη διάσωση των εργαλείων αξιοπρέπειάς μας».

Ο Γάλλος ζωγράφος και γλύπτης Εντγκάρ Ντεγκά είχε πει το εξής επικίνδυνο: «Η τέχνη δεν είναι αυτό που βλέπεις, αλλά αυτό που κάνεις τους άλλους να δουν». Επικίνδυνο, γιατί είναι αυτό ακριβώς που φοβάται η σημερινή κυβέρνηση: το να δουν οι πολίτες πίσω από τις μάσκες της. Επικίνδυνο, γιατί το τέλος του πολιτισμού σηματοδοτεί και την απαρχή της τυραννίας, που οι πολίτες θα αρνηθούν. Και αυτό γιατί οι πολίτες δεν θα το αφήσουν να συμβεί.

Το ξέρουν και οι δυο πλευρές, απλώς όσο περισσότερο οι κυβερνώντες πιάνονται απ’ όπου μπορούν για να το αποφύγουν, τόσο περισσότερο γλιστράνε προς το τέλος τους.

Επανακατάληψη - Η ανατροπή!

Και οι πολίτες και οι άνθρωποι του Πολιτισμού δεν έμειναν με σταυρωμένα χέρια στα σχέδια της αυταρχικής κυβέρνησης. Έτσι, συσπειρώθηκαν και το Θέατρο "Εμπρός" επανήλθε εκεί που ανήκει, με επανακατάληψη. 

Συγκεκριμένα, με υπό τη συνοδεία χάλκινων μουσικών οργάνων, με βαριοπούλες έσπασαν την τσιμεντωμένη πόρτα του θεάτρου. 

Η κίνηση της Αστυνομίας να "τσιμεντώσει" το ιστορικό θέατρο δεν της βγήκε, καθώς έτσι δεν καλύπτονται τα κενά στην αύξηση της εγκληματικότητας και ο κατά δύναμην αποπροσανατολισμός του κοινού. Μέγα το λάθος τους, και ο κόσμος το απέδειξε... Παράλληλα, το "Εμπρός" σε νέα ανακοίνωσή του καλεί τον κόσμο να συσπειρωθεί γύρω του και σε συνέλευση για το νέο του πρόγραμμα!!!