ΤΑ «ΧΡΥΣΑ ΔΙΑΒΑΤΗΡΙΑ» ΣΥΓΚΛΟΝΙΖΟΥΝ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

Η κοινωνία κι η πολιτική σκηνή στην Κύπρο έχουν συγκλονιστεί από τις αποκαλύψεις του Οργανισμού Al Jazeera, δημοσιογράφοι του οποίου προσποιούμενοι τους επενδυτές συναντήθηκαν με τον πρόεδρο της κυπριακής Βουλής Δημήτρη Συλλούρη και το βουλευτή του ΑΚΕΛ Χρήστο Τζιοβάννη. Οι τελευταίοι δήλωσαν έτοιμοι να μεσολαβήσουν ώστε Κινέζος φυγόδικος να αποκτήσει κυπριακό διαβατήριο. Ο Δ. Συλλούρης μάλιστα είπε στους δύο δημοσιογράφους - «επενδυτές»: Εδώ είναι Κύπρος, όλα γίνονται.

Οι αποκαλύψεις αυτές όπως ήταν φυσικό, προκάλεσαν και την επέμβαση της Κομισιόν που απηύθυνε προειδοποιητικές επιστολές προς την Κύπρο και τη Μάλτα, που εμπλέκεται σε παρόμοιες καταγγελίες, και τις καλεί να απαντήσουν, σε δύο μήνες. Αν η απάντηση δεν είναι ικανοποιητική, η Επιτροπή μπορεί να προχωρήσει στην έκδοση αιτιολογημένης γνώμης, ένα βήμα πριν την προσφυγή στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Επίσης, η Επιτροπή απευθύνει εκ νέου επιστολή στη Βουλγαρία, τονίζοντας τις ανησυχίες της σχετικά με ένα σύστημα χορήγησης ιθαγένειας σε επενδυτές το οποίο διαχειρίζεται το κράτος μέλος και ζητώντας περαιτέρω λεπτομέρειες. Η βουλγαρική κυβέρνηση διαθέτει προθεσμία ενός μηνός για να απαντήσει στην επιστολή με την οποία ζητούνται περαιτέρω πληροφορίες, μετά την παρέλευση της οποίας η Επιτροπή θα αποφασίσει σχετικά με τα επόμενα βήματα

Πως έχει το θέμα

Τα συστήματα χορήγησης ιθαγένειας σε επενδυτές επιτρέπουν σε ένα πρόσωπο να αποκτήσει νέα ιθαγένεια με μόνη βάση πληρωμές ή επενδύσεις. Διευκρινίζεται, πώς τα συστήματα αυτά είναι διαφορετικά από τα συστήματα χορήγησης άδειας διαμονής σε επενδυτές (ή «χρυσές βίζες»), τα οποία επιτρέπουν σε υπηκόους τρίτων χωρών, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, να αποκτήσουν άδεια διαμονής σε χώρα της ΕΕ.

Οι προϋποθέσεις απόκτησης και απώλειας της εθνικής ιθαγένειας ρυθμίζονται από το εθνικό δίκαιο κάθε κράτους μέλους, με την επιφύλαξη της τήρησης του ενωσιακού δικαίου. Δεδομένου ότι η ιθαγένεια κράτους μέλους αποτελεί τη μόνη προϋπόθεση για την ενωσιακή ιθαγένεια και για την πρόσβαση στα δικαιώματα που παρέχονται από τις Συνθήκες, η Επιτροπή παρακολουθεί στενά τα συστήματα που χορηγούν σε επενδυτές την ιθαγένεια των κρατών μελών.

Η Επιτροπή έχει εκφράσει συχνά τις σοβαρές ανησυχίες της για τα συστήματα χορήγησης ιθαγένειας σε επενδυτές και για ορισμένους εγγενείς κινδύνους των συστημάτων αυτών. Όπως, μεταξύ άλλων, αναφέρεται σε έκθεση της Επιτροπής για τα συστήματα χορήγησης ιθαγένειας σε επενδυτές («χρυσά διαβατήρια»), στην ΕΕ τρία κράτη μέλη (η Βουλγαρία, η Κύπρος και η Μάλτα) εφαρμόζουν σήμερα συστήματα τα οποία χορηγούν σε επενδυτές την ιθαγένεια των χωρών αυτών, υπό όρους λιγότερο αυστηρούς από τα συνήθη καθεστώτα πολιτογράφησης. Στα τρία αυτά κράτη μέλη, δεν υπάρχει υποχρέωση φυσικής διαμονής για το άτομο, ούτε απαίτηση για άλλη πραγματική σχέση με τη χώρα πριν από την απόκτηση της ιθαγένειας.

Τα συστήματα αυτά αφορούν όλη την ΕΕ, αφού κάθε πρόσωπο που αποκτά την ιθαγένεια ενός κράτους μέλους αποκτά ταυτόχρονα και την ιθαγένεια της Ένωσης. Η απόφαση ενός κράτους μέλους να χορηγήσει ιθαγένεια σε ανταπόδοση για επενδύσεις παρέχει αυτομάτως δικαιώματα έναντι και των άλλων κρατών μελών, ιδίως το δικαίωμα της ελεύθερης κυκλοφορίας και της πρόσβασης στην εσωτερική αγορά της ΕΕ για την άσκηση οικονομικών δραστηριοτήτων, καθώς και το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι στις ευρωπαϊκές και στις τοπικές εκλογές. Στην πράξη, αυτά τα συστήματα διαφημίζονται συχνά ως μέσο απόκτησης της ιθαγένειας της Ένωσης, μαζί με όλα τα δικαιώματα και τα προνόμια που συνδέονται με αυτή.

Η εμπλοκή Αναστασιάδη

Η εμπλοκή του προέδρου Αναστασιάδη στην υπόθεση φαίνεται ότι δεν αφορά μόνο την πολιτική ευθύνη που φέρει λόγω του ανώτατου θεσμικού αξιώματος. Το δικηγορικό γραφείο που έχει ιδρύσει ο Ν. Αναστασιάδης και εξακολουθεί να φέρει το όνομά του παρότι αποχώρησε όταν ανέλαβε τον προεδρικό θώκο –βασικές μέτοχοι είναι οι δύο κόρες του– αποτελεί έναν από τους βασικούς «παίκτες» υποβολής αιτήσεων για τα «χρυσά» διαβατήρια.

Το επίμαχο δικηγορικό γραφείο, σύμφωνα με την ιστοσελίδα dialogos.com.cy, υπέβαλε 57 αιτήσεις από το 2013 έως και το 2019. Οι περισσότερες υποβλήθηκαν το 2017 και ήταν συνολικά 22, ενόσω σύμφωνα και με το επίμαχο ρεπορτάζ η Κύπρος «δεχόταν απανωτά χτυπήματα από ευρωπαϊκούς θεσμούς και διεθνείς οργανισμούς». Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά το εν λόγω ρεπορτάζ ο αριθμός των «χρυσών» διαβατηρίων που παραχωρήθηκαν «είναι πολύ μεγαλύτερος αφού στις περισσότερες περιπτώσεις… παραχωρούνται τόσο στους αιτούντες όσο και στα μέλη των οικογενειών τους. Ενδεικτική είναι η περίπτωση του Σαουδάραβα φίλου του προέδρου Αναστασιάδη με ιδιωτικό τζετ. Στην περίπτωση αυτή δόθηκαν “χρυσά” διαβατήρια σε 36 μέλη της οικογένειάς του».

Ελέγχουν και αιτούνται

Η υπόθεση όμως δεν σταματάει εκεί, αφού σύμφωνα με άλλο δημοσίευμα της ιστοσελίδας dialogos.com.cy, το οποίο δεν έχει διαψευστεί, υποβλήθηκαν συνολικά 353 αιτήσεις για «χρυσά» διαβατήρια από δικηγορικά γραφεία που συνδέονται με μέλη του υπουργικού συμβουλίου, μεταξύ των οποίων και ο Ν. Αναστασιάδης. Πρόκειται για τον κυβερνητικό εκπρόσωπο Κυριάκο Κούσιο, την υπουργό Δικαιοσύνης Εμιλυ Γιολίτη, τον πρώην υπουργό Μεταφορών Μάριο Δημητριάδη, τον πρώην υπουργό Αμυνας και νυν βοηθό εισαγγελέα Σάββα Αγγελίδη και την υπουργό Ενέργειας Νατάσα Πηλείδου.

Σύμφωνα με το συγκεκριμένο ρεπορτάζ «δεν υπήρξε οποιαδήποτε περίπτωση στην οποία μέλος του υπουργικού συμβουλίου ζήτησε να εξαιρεθεί από τη διαδικασία εξέτασης και έγκρισης φακέλου που αφορά γραφείο με το οποίο διατηρεί στενές σχέσεις». Παράλληλα, ο Σάβ. Αγγελίδης, εν ενεργεία βοηθός γενικός εισαγγελέας, «συνεχίζει να παρουσιάζεται ως μέλος της LLPO Law Firm, η οποία παρέχει υπηρεσίες πολιτογράφηση ξένων επενδυτών» κι ενώ «ο γενικός εισαγγελέας διόρισε ερευνητική επιτροπή για να εξετάσει τις πολιτογραφήσεις».

Οι ολιχάρχες

Οι συνδέσεις με τον Ν. Αναστασιάδη φαίνεται ότι δεν σταματούν εκεί, αφού ονόματα που φιγουράρουν στο δημοσίευμα του Al Jazeera ότι έλαβαν «χρυσό» διαβατήριο βρίσκονται στον κύκλο επαφών του οικογενειακού περιβάλλοντος του προέδρου. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με άλλο ρεπορτάζ της ιστοσελίδας dialogos.com.cy, διαβατήριο δόθηκε και στον ένατο πλουσιότερο άνθρωπο της Ρωσίας και πρώην γερουσιαστή Βίκτορ Πίτσουγκοφ.

Ο βασικός μέτοχος της ρωσικής τράπεζας Promsvyazbank Ντμίτρι Ανανίεφ, επίσης έλαβε «χρυσό» διαβατήριο σύμφωνα με δημοσίευμα του Al Jazeera. Η περιουσία του το 2017 είχε εκτιμηθεί από το περιοδικό «Forbes» σε 1,4 δισ. δολάρια, ενώ υπηρέτησε για εφτά χρόνια ως γερουσιαστής. Το σκάνδαλο που ξέσπασε όμως στα τέλη του 2017 σχετικά με την Promsvyazbank οδήγησε τις ρωσικές αρχές να κατηγορήσουν τον Ανανίεφ για απάτη και ξέπλυμα χρήματος, ενώ ένα δικαστήριο στο Λονδίνο πάγωσε τα περιουσιακά του στοιχεία. Σύμφωνα με ρεπορτάζ της βρετανικής εφημερίδας «The Guardian», «από το 2018 ζει σε πολυτελή εξορία στην Κύπρο».

Το Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα, το οποίο είχε ξεκινήσει το 2007 δίνοντας τη δυνατότητα απόκτησης κυπριακού διαβατηρίου σε πολίτες τρίτων χωρών, έγινε άκρως ελκυστικό και δημοφιλές μετά την ανάληψη της προεδρίας από τον Ν. Αναστασιάδη το 2013. Ο πρόεδρος της Κύπρου εγκαινίασε σειρά μεταρρυθμίσεων χαλάρωσης των όρων πολιτογράφησης, μετατρέποντας το πρόγραμμα σε άκρως ελκυστική δίοδο προς την πύλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Κι αυτό διότι μειωνόταν εντυπωσιακά το ποσό της επένδυσης, ενώ ταυτόχρονα υπήρχε μεγάλος βαθμός ευελιξίας στην επιλογή των προσώπων στα οποία αποδιδόταν η υπηκοότητα λόγω των χαλαρών ελέγχων που εφαρμόζονταν, όπως άλλωστε προκύπτει και από την αποκαλυπτική έρευνα του Al Jazeera.

Το αρχικό οικονομικό κριτήριο που θεσπίστηκε το 2007 ήταν η ελάχιστη επένδυση ύψους 25 εκατ. ευρώ. Αυτό το ποσό κατρακύλησε το 2016 στο ποσό των 2,5 εκατ. ευρώ, σπάζοντας τότε όλα τα προηγούμενα ρεκόρ εγκριθέντων αιτήσεων, οι οποίες ανήλθαν σε 443 το ίδιο έτος. Ο οικονομικός όρος της επένδυσης προέβλεπε την προπληρωμή στον μεσίτη-εργολάβο του συγκεκριμένου ποσού, το οποίο βάσει συμβολαίου θα δινόταν για την ανέγερση των οικιών των επενδυτών.

Επιπλέον καινοτομία που εισήγαγε η κυβέρνηση Αναστασιάδη ήταν η παραχώρηση της δυνατότητας για πολιτογράφηση μέσω συλλογικών επενδύσεων, προκαλώντας την πρώτη μεγάλη αύξηση στα «χρυσά» διαβατήρια και σημαίνοντας παράλληλα συναγερμό στην Κομισιόν. Η κυπριακή κυβέρνηση έκτοτε αποτέλεσε αντικείμενο σχολιασμού και διεθνούς καταδίκης ουκ ολίγες φορές, ενώ η επίτροπος Δικαιοσύνης της ΕΕ Βιέρα Γιουρόβα είχε αναφερθεί σε «κράτη-δούρειους ίππους» που δίνουν διαβατήρια σε εγκληματίες.

Το προβληματικό προφίλ ενός πελάτη όχι μόνο δεν ήταν εμπόδιο για τη διαδικασία πολιτογράφησής του αλλά αποτελούσε ευκαιρία για αποκόμιση μεγαλύτερων κερδών, όπως ευθαρσώς αποκαλύπτει στο βίντεο του Al Jazeera ο δικηγόρος Ανδρέας Πιττάτζιης, ιδιοκτήτης ενός από τα περίπου 600 εγκεκριμένα δικηγορικά γραφεία που ασχολούνταν με τη σύσταση του φακέλου αιτήσεων για την έκδοση των «χρυσών» διαβατηρίων. Ο Πιττάτζιης είχε χαρακτηρίσει σε ένα από τα επίμαχα βίντεο που δημοσίευσε το Al Jazeera τον παραιτηθέντα πρόεδρο της κυπριακής Βουλής Δ. Συλλούρη ως τον άνθρωπο που στην περίπτωση των «χρυσών» διαβατηρίων «έκανε θαύματα».

Το πρόγραμμα αυτό εκτιμάται ότι απέφερε επίσημους πόρους ύψους 8 δισ. ευρώ στην Κύπρο, ήταν όμως διάτρητο εν τη γενέσει του και το πλαίσιο ελέγχου του είχε κριθεί άκρως ελλιπές από τις ευρωπαϊκές εποπτικές αρχές. Η κυπριακή κυβέρνηση είχε δεχτεί πολλαπλές προειδοποιήσεις από την ΕΕ με δημόσιες τοποθετήσεις διά στόματος του τότε επιτρόπου Δημήτρη Αβραμόπουλου, εκθέσεις και γραπτές αναφορές.

Τελευταία ήταν η έκθεση της Κομισιόν το 2019 η οποία χαρακτήριζε επικίνδυνη για την ασφάλεια των υπόλοιπων κρατών-μελών την πρακτική πολιτογράφησης στην Κύπρο «ομάδων οργανωμένου εγκλήματος από τρίτες χώρες, ξεπλύματος παράνομων εσόδων, διαφθοράς και φοροαποφυγής», με μόνη δέσμευση την παρουσία στη χώρα τη μέρα παραλαβής του διαβατηρίου. Στην έκθεση της Κομισιόν οι κυπριακές αρχές κατηγορούνταν για αδιαφάνεια και άρνηση παροχής πληροφόρησης προς τις αρμόδιες ευρωπαϊκές αρχές για τον αριθμό των αιτήσεων αλλά και για τα ονόματα που είχαν απορριφθεί.

Ο Ν. Αναστασιάδης στην προειδοποιητική έκθεση της Κομισιόν επικαλέστηκε το «εθνικό συμφέρον», καταλογίζοντας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι «στοχοποιεί την Κύπρο για τους γνωστούς λόγους… είτε της ανταγωνιστικότητας είτε των οποιωνδήποτε άλλων λόγων».

Το αποτέλεσμα της προαναφερθείσας έκθεσης της Κομισιόν του 2019 περιορίστηκε τότε σε πολιτικές ανακατατάξεις, με το επίμαχο κυπριακό υπουργείο Εσωτερικών να περνάει στα χέρια του Κωνσταντίνου Πετρίδη. Έκτοτε όμως οι αιτήσεις για πολιτογράφηση φαίνεται ότι αυξήθηκαν κατακόρυφα, ίσως επειδή οι ξένοι επενδυτές διέβλεψαν σωστά ότι άρχιζε η αντίστροφη μέτρηση για τις μέρες των «χρυσών» διαβατηρίων.

Ο Νίκος Αναστασιάδης, σε συνέντευξη στην τηλεόραση Σίγμα μεταξύ άλλων μίλησε για τα «χρυσά» διαβατήρια. Έκανε λόγο για ανέντιμη και ψυχοφθόρα προσπάθεια να υποσκαφθεί το ήθος του ΠτΔ και των μελών της οικογένειας του.

Σε σχέση με τις πληροφορίες για ύπαρξη κι άλλων βίντεο ο κ. Αναστασιάδης είπε ότι δεν ανησυχεί και σε περίπτωση που ακολουθήσουν και άλλα βίντεο και βρεθεί ότι είναι και ο ίδιος μπλεγμένος θα αναλάβει τις ευθύνες του και θα παραιτηθεί

Ωστόσο ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Κυριάκος Κούσιος, σε δηλώσεις του μετά την ανακοίνωση της Κομισιόν και σχολιάζοντας το αίτημα των κομμάτων για διαβίβαση των στοιχείων που αφορούν τα «χρυσά» διαβατήρια στην Ελεγκτική Υπηρεσία, ισχυρίστηκε ότι η κυβέρνηση περιφρουρεί «τη συνταγματική τάξη και τη νομιμότητα». Επιτέθηκε μάλιστα στο ΑΚΕΛ και το ΔΗΚΟ, κάνοντας λόγο για «υπό εκκόλαψη συμμαχία με προφανείς πολιτικές σκοπιμότητες», καθώς και για υπόσκαψη θεσμών.

Σύμφωνα με την κυπριακή εφημερίδα «Φιλελεύθερος» λόγω του όγκου της εργασίας που πρέπει να γίνει, η ανακριτική ομάδα που ερευνά το σκάνδαλο, ενισχύθηκε με άλλους πέντε ανακριτές, ενώ πληροφορίες αναφέρουν ότι έχουν σταλεί επιστολές - αιτήματα στον Al Jazeera, με τις οποίες καλούνται οι δύο δημοσιογράφοι του να έρθουν στην Κύπρο για να δώσουν κατάθεση σε σχέση με τα όσα κατέγραψαν με τις κρυφές κάμερες στις συνομιλίες που είχαν με τους παραιτηθέντες Δημήτρη Συλλούρη, Χριστάκη Τζιοβάνη και τον δικηγόρο Ανδρέα Πιττάτζη. Σημειώνεται ότι μετά τη δημοσιοποίηση του βίντεο, οι ανακριτές έπιασαν δουλειά, υπό το βάρος τόσο της λαϊκής απαίτησης για κάθαρση, καθώς και των οδηγιών του Αρχηγού Αστυνομίας για ολοκλήρωση των ερευνών τάχιστα και με τήρηση εμπιστευτικότητας.

Επίσης ζητήθηκαν από το Υπουργεό Εσωτερικών όλοι οι φάκελοι των υποθέσεων πολιτογραφήσεων και επενδύσεων με εμπλεκόμενο τον όμιλο Τζιοβάνη για να φανεί αν υπάρχει κάτι μεμπτό, ενώ καταθέσεις θα ληφθούν και από λειτουργούς του υπουργείου που ασχολούνται με το πρόγραμμα επενδύσεων. Έγγραφα θα ληφθούν από τον Έφορο Εταιρειών, ενώ η λήψη καταθέσεων συνεχίζεται ώστε να σχηματιστεί το υπόβαθρο για ν’ αρχίσουν οι ανακρίσεις.

Χθες, ο εκπρόσωπος Τύπου της Αστυνομίας Χρίστος Ανδρέου δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο να ενισχύσουν την ανακριτική ομάδα, αν απαιτηθεί, και εμπειρογνώμονες.

Το πρόσωπο - κλειδί

Σύμφωνα με την ίδια εφημερίδα ο Βρετανός κτηματομεσίτης και πρώην αστυνομικός Τόνι Κ. θεωρείται πρόσωπο – κλειδί για την υπόθεση που διερευνάται από ομάδα ανακριτών του ΤΑΕ Αστυνομίας, αφού φέρεται να γνωρίζει πρόσωπα και καταστάσεις. Εντοπίστηκε στην Αμμόχωστο και έδωσε ήδη κατάθεση.

Ο ίδιος παρουσιάζεται στο βίντεο να μιλά για τον τρόπο που προωθούσε τις υποθέσεις του αφήνοντας να εννοηθεί ότι κάποιοι παρενέβαιναν. Μετά τη λήψη της κατάθεσης από τον Βρετανό, η ανακριτική ομάδα υπό τον βοηθό αρχηγό Επιχειρήσεων Δημήτρη Δημητρίου, είχαν συνάντηση με τον Γενικό και τον Βοηθό Γενικό Εισαγγελέα για ενημέρωση και λήψη οδηγιών. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Γενικός Εισαγγελέας έδωσε κατευθυντήριες οδηγίες για τα επόμενα βήματα ώστε η έρευνα να προχωρήσει τάχιστα.

Δείτε το αποκαλυπτικό βίντεο του Al Jazeera εδώ: