Σταύρος Νιάρχος ο δαιμόνιος Έλληνας επιχειρηματίας

Ο Σταύρος Νιάρχος ήταν ένας από τους πιο δυναμικούς και πιο επιτυχημένους επιχειρηματίες του 20ου αιώνα, με διεθνή αναγνώριση και καταξίωση. Εφοπλιστής, από τους θεμελιωτές του μεταπολεμικού ελληνικού θαύματος στη ναυτιλία. Η «βεντέτα» του σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο με τον Αριστοτέλη Ωνάση άφησε εποχή και τροφοδοτούσε τις στήλες των εφημερίδων όλου του κόσμου, διαμορφώνοντας έτσι, κατά ένα μέρος, τον προσωπικό του μύθο.

Ο Σταύρος Νιάρχος γεννήθηκε στην Αθήνα, στις 3 Ιουλίου του 1909, και με καταγωγή από την Λακωνία. Η οικογένεια του μόλις είχε επιστρέψει στην Ελλάδα από τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου διατηρούσε ένα πολυκατάστημα στο Μπάφαλο της Νέας Υόρκης. Ο πατέρας του Σπύρος ασχολήθηκε με το εμπόριο λαδιού, ενώ η μητέρα του Ευγενία καταγόταν από την πλούσια οικογένεια των αδελφών Κουμάνταρου, που διατηρούσε στον Πειραιά τον αλευρόμυλο «Ευρώτας». Τελείωσε το Βαρβάκειο και τη Νομική Αθηνών. Το 1929, άρχισε να εργάζεται στον αλευρόμυλο των θείων του, ενώ πολύ γρήγορα οι διοικητικές του ικανότητες αναδείχθηκαν. Αντιλαμβανόμενος το μεγάλο κόστος από την εισαγωγή σιταριού από την Αργεντινή και τη Σοβιετική Ένωση, έπεισε τους θείους του ότι θα τους συνέφερε καλύτερα εάν είχαν δικά τους πλοία. Κατά τη διάρκεια της μεγάλης οικονομικής κρίσης, αγόρασε 6 πλοία αντί 120.000 δολαρίων.

Ο Νιάρχος βρέθηκε σύντομα στην κορυφή και συμπεριλήφθηκε στη λίστα με τους 100 πλουσιότερους ανθρώπους του κόσμου, σύμφωνα με τη λίστα του περιοδικού «Fortune».

Στις αρχές της δεκαετίας του '90 αποσύρθηκε στο ησυχαστήριό του στο Σεν Μόριτζ, όπου πέθανε στις 16 Απριλίου 1996, χτυπημένος από μια σπάνια αρρώστια που του είχε παραλύσει το ανοσοποιητικό του σύστημα.

Έρωτες και Γάμοι

Μόνο ως πολυτάραχη να μπορεί χαρακτηριστεί η προσωπική ζωή του Σταύρου Νιάρχου. Έκανε πέντε γάμους κι ο πέμπτος ήταν με την αδελφή της πρώην γυναίκας του και πρώην σύζυγο του Ωνάση, Τίνα Λιβανού. Το 1930, συνάπτει τον πρώτο του γάμο με την Ελένη Σπορίδη, κόρη ναυάρχου, με την οποία χωρίζει ένα χρόνο αργότερα. Το 1939 παντρεύεται σε δεύτερο γάμο την 20χρονη Μελπομένη Κάπαρη, κόρη πλοιοκτήτη από τη Σύρο και χήρα διπλωμάτη. Το 1947 χωρίζει από τη γυναίκα του Μελπομένη και η γνωριμία του με τον εφοπλιστή Σταύρο Λιβανό θα τον βάλει στα μεγάλα σαλόνια. Κάπως έτσι θα ξεκινήσει μια από τις μεγαλύτερες βεντέτες της εποχής... Ο Νιάρχος φλερτάρει με την… 14χρονη κόρη του Λιβανού, Τίνα. Ο πατέρας της, όμως, αρνείται να του δώσει το χέρι της, λόγω της μικρής της ηλικίας και λόγω του ότι το διαζύγιο με την Μελπομένη καθυστερεί. Τελικά, ο Νιάρχος παντρεύεται τη μεγαλύτερη αδελφή της Τίνας, Ευγενία. Τρία χρόνια αργότερα, όμως, η Τίνα παντρεύεται τον μεγάλο ανταγωνιστή του, Αριστοτέλη Ωνάση, γεγονός που εξοργίζει τον Νιάρχο.

Το 1965 ο Νιάρχος, που λάτρευε το σκι, γνωρίζει στο σαλέ του στην Ελβετία τη Σαρλότ Φορντ, εγγονή του θρυλικού αυτοκινητοβιομήχανου Χένρι Φορντ. Η νεαρή Αμερικανίδα μένει έγκυος και το σκάνδαλο ξεσπάει. Η Ευγενία, η μητέρα των τεσσάρων παιδιών του (Φίλιππου, Σπύρου, Κωνσταντίνου και Μαρίας-Ειρήνης), ζητά και παίρνει διαζύγιο. Ο Νιάρχος παντρεύεται με πολιτικό γάμο τη Φορντ, η οποία φέρνει στον κόσμο το πέμπτο παιδί του, την Έλενα - Άννα. Στο μεταξύ, ξαναφουντώνει ο έρωτάς του για την Ευγενία. Χωρίζει με τη Φορντ, αλλά δεν χρειάζεται να ξαναπαντρευτεί την Ευγενία, καθώς το διαζύγιό τους δεν αναγνωρίζεται στην Ελλάδα, ούτε βεβαίως ο πολιτικός γάμος του με τη Φορντ.

Ο Νιάρχος απασχολεί και πάλι τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων όλου του κόσμου στις 4 Μαΐου 1970, όταν η γυναίκα του Ευγενία, 44 χρονών, βρίσκεται νεκρή στη Σπετσοπούλα, κάτω από μυστηριώδεις συνθήκες. Ο ιατροδικαστής βρήκε σημάδια πάλης και μώλωπες στο σώμα της. Άραγε, αυτοκτόνησε ή δολοφονήθηκε η Ευγενία; Η επίσημη εκδοχή είναι θάνατος από υπερβολική χρήση βαρβιτουρικών και η υπόθεση κλείνει για τον Νιάρχο με απαλλακτικό βούλευμα του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών, παρά την παραπεμπτική πρόταση του εισαγγελέα. Δεν άργησε να ξεπεράσει τοβ χαμό της γυναίκας του και το 1971 παντρεύεται την αδελφή της Τίνα, που φαίνεται να είναι ο μεγάλος του έρωτας και απωθημένο χρόνων. Η Τίνα είχε χωρίσει το 1959 με τον Ωνάση, αφού του είχε χαρίσει τα δύο παιδιά του, Αλέξανδρο και Χριστίνα. Πριν παντρευτεί τον Νιάρχο, η Τίνα Λιβανού παντρεύεται τον Μαρκήσιο του Μπλάντφορντ. Το 1974 η Τίνα θα πεθάνει και αυτή από βαρβιτουρικά, εξαιτίας του χαμού του γιου της Αλέξανδρου σε αεροπορικό δυστύχημα. Οι φήμες και πάλι οργιάζουν: η Τίνα πέθανε στο ξενοδοχείο «Ντε Σαντελιέ» του Παρισιού ενώ ο Νιάρχος κοιμόταν στο διπλανό δωμάτιο.

Σκληρή Δουλειά

Ο Σταύρος Νιάρχος υπηρέτησε στο Ελληνικό Ναυτικό κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Συμμετείχε στις συμμαχικές επιχειρήσεις στη Νορμανδία, όπου και του απονεμήθηκαν, μεταξύ άλλων τιμητικών διακρίσεων, ο Ταξιάρχης του Τάγματος του Φοίνικος το 1977, ο Ταξιάρχης του Τάγματος του Γεωργίου του Α΄ και ο Ταξιάρχης του Τάγματος των Αγίων Γεωργίου και Κωνσταντίνου. Ενώ ο Νιάρχος υπηρετούσε στο Ελληνικό Ναυτικό, οι συμμαχικές δυνάμεις μίσθωσαν το πρώτο πλοίο του, το οποίο και καταστράφηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου. Μετά το τέλος του πολέμου, ο Νιάρχος χρησιμοποίησε τα χρήματα της ασφάλειας ως κεφάλαιο για να επεκτείνει το στόλο του. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ξεκίνησε η παρουσία του ως σημαντικού παράγοντα στο χώρο του διεθνούς εμπορίου. Για πολλά χρόνια, ο Σταύρος Νιάρχος ήταν ιδιοκτήτης του μεγαλύτερου εμπορικού στόλου στον κόσμο, καθώς η εταιρεία του διαχειριζόταν πάνω από 80 δεξαμενόπλοια και άλλα πλοία.

Το 1956, ο Νιάρχος αποφάσισε να ιδρύσει και να λειτουργήσει τα Ελληνικά Ναυπηγεία, την πρώτη ιδιωτική επένδυση τέτοιας μορφής στην Ελλάδα, που αποτέλεσε και το μεγαλύτερο ναυπηγείο στη Μεσόγειο. Το 1985, τα Ελληνικά Ναυπηγεία περιήλθαν στο Δημόσιο, αλλά η δέσμευση του Σταύρου Νιάρχου απέναντι στην Ελλάδα εξακολουθεί να αποτελεί μέχρι σήμερα απόδειξη της σημασίας που μπορεί να έχει η ιδιωτική επένδυση προς όφελος της οικονομικής ζωής της χώρας. Τα επόμενα χρόνια, η άνοδος του Νιάρχου είναι θεαματική. Συγκαταλέγεται στους μεγαλύτερους πλοιοκτήτες στον κόσμο. Γίνεται εξώφυλλο στο περιοδικό «Time» με φόντο τα τάνκερ του (τεύχος 6ης, Αυγούστου 1956).

Την ίδια εποχή, ο Νιάρχος αγοράζει το νησί Σπετσοπούλα στον Αργοσαρωνικό, ακολουθώντας ανάλογη κίνηση του ανταγωνιστή του Αριστοτέλη Ωνάση με τον Σκορπιό και γίνεται ένας από τους μεγαλύτερους συλλέκτες έργων τέχνης, με προτροπή της γυναίκας του Ευγενίας. Το 1957, αγόρασε ολόκληρη τη συλλογή του γνωστού Αμερικανού ηθοποιού Έντουαρντ Ρόμπινσον, η οποία περιλάμβανε 58 έργα ιμπρεσιονιστών και μεταϊμπρεσιονιστών ζωγράφων, αντί έξι εκατομμυρίων δολαρίων.

Ο Σταύρος Νιάρχος συνέλαβε τη σημασία τού να σκέφτεται και να δρα κανείς σε παγκόσμιο επίπεδο πολλά χρόνια προτού ο όρος «παγκοσμιοποίηση» αρχίσει να χρησιμοποιείται ευρέως. Οι επιχειρήσεις του ξεκίνησαν από τον τόπο της καταγωγής και γέννησής του, την Ελλάδα, αλλά τα επιτεύγματά του αναδείχθηκαν διεθνώς. Αν και ήταν κυρίως γνωστός από τις δραστηριότητές του στο χώρο της ναυτιλίας, οι πολλαπλές και διαφορετικές επιχειρηματικές του δραστηριότητες βρέθηκαν στο επίκεντρο της παγκόσμιας οικονομίας από την εποχή της σύστασης του «Ομίλου Νιάρχου». Μετά την κρίση του 1973, ο Νιάρχος πούλησε κάποιες από τις ναυτιλιακές επιχειρήσεις του και επεκτάθηκε στο εμπόριο διαμαντιών και τα χρηματοοικονομικά, φθάνοντας να κατέχει το 2% της Citybank, της μεγαλύτερης τράπεζας στον κόσμου. Επένδυσε, επίσης, στα άλογα κούρσας με εκτροφεία στη Γαλλία και τις ΗΠΑ. Συνέχιζε να εμπλουτίζει τη συλλογή έργων τέχνης του με έργα των Βαν Γκογκ, Γκόγια, Ελ Γκρέκο και Ρούμπενς και την αυτοπροσωπογραφία του Πικάσο που κόστισε 47.850.000 δολάρια.

Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος

Η κληρονομιά του συνεχίζεται και στον 21ο αιώνα, με την σύσταση του ομώνυμου Ιδρύματος. Με δράση τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό, το Ίδρυμα ξεκίνησε την κοινωφελή του δράση το 1996, αντλώντας έμπνευση από την αφοσίωση του Νιάρχου προς την Ελλάδα και τον Ελληνισμό, καθώς και από την ιδιαίτερη ευαισθησία που επεδείκνυε στους τομείς της παιδείας, της κοινωνικής πρόνοιας, της υγείας, των τεχνών και του πολιτισμού. Έχοντας διαθέσει ένα σημαντικό μέρος της περιουσίας του για την δημιουργία του Ιδρύματος, ο Σταύρος Νιάρχος κληροδότησε στην ανθρωπότητα μια υπόσχεση για διαρκή προσπάθεια βελτίωσης της ζωής όλων.