SOS ΓΙΑ ΤΟ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ

Ένα Μορφωτικό Ίδρυμα, πανελλήνια αναγνωρισμένο και σε πλήρη ανάπτυξη, δημιούργημα (το 1966) της γόνιμης συνεργασίας ενός ανοιχτόμυαλου διοικητή της Εθνικής Τράπεζας, του Γεωργίου Μαύρου, και ενός διακεκριμένου καθηγητή στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, του Λίνου Πολίτη, σήμερα κινδυνεύει.

Η διοίκηση του ιδρύματος, μετά την κόντρα του με την Τράπεζα, υπέβαλε την παραίτηση της σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Όλα τα μέλη του ΔΣ παραιτήθηκαν στα τέλη Σεπτεμβρίου με λακωνικές επιστολές, χωρίς να υπάρξει οποιαδήποτε ανακοίνωση από την Εθνική Τράπεζα ή έστω έκδοση της τυπικής ανακοίνωσης με τις ευχαριστίες προς τα μέλη του ΔΣ για την προσφορά τους. Σύμφωνα με πληροφορίες αιτία της ομαδικής παραίτησης ήταν η διακοπή κάθε ουσιαστικής συνεργασίας και συνεννόησης του ιστορικού Ιδρύματος με τη διοίκηση της Εθνικής Τράπεζας.

Εβδομήντα φίλοι του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τράπεζας (ΜΙΕΤ), από τον χώρο των γραμμάτων και των τεχνών, πανεπιστημιακοί και ακαδημαϊκοί, συνέταξαν ένα κείμενο στήριξης στο ΜΙΕΤ και ζητούν τη συμπαράσταση των πολιτών. Μεταξύ άλλων αναφέρουν:

Ένα Ίδρυμα που αξιώθηκε να περιλάβει στα ΔΣ του τις μεγαλύτερες προσωπικότητες των γραμμάτων, των τεχνών και του μεταπολιτευτικού δημόσιου βίου, ένα Ίδρυμα που βραβεύτηκε (το 1995) από την Ακαδημία Αθηνών για την προσφορά του στην επιστήμη, τις καλές τέχνες και τα γράμματα, ένα Ίδρυμα που ευτύχησε να το διευθύνουν δύο εξέχοντες και αφοσιωμένοι λόγιοι, πρώτα ο Εμμανουήλ Χ. Κάσδαγλης (1974-1998) και εν συνεχεία ο σημερινός διευθυντής, βραβευμένος ποιητής, μεταφραστής και δοκιμιογράφος Διονύσης Καψάλης, δέχεται, τις τελευταίες μέρες, τα βέλη μιας ανοίκειας και άδικης κριτικής, στο όνομα, πάντα, του «εκσυγχρονισμού», της «εξυγίανσης» και της «προόδου».

Διαβάζουμε στον Τύπο ότι, ύστερα από την ομαδική παραίτηση του Διοικητικού Συμβουλίου, μέλη του οποίου ήταν οι κκ. Νικηφόρος Διαμαντούρος, Τάσος Γιαννίτσης, Δημήτρης Κυρτάτας, Αλέξης Πολίτης και Βασίλης Κάλφας, «νέα εποχή» ξεκινά για το Ίδρυμα, «νέα φάση της σπουδαίας πορείας του»· μια φάση που μεταφράζεται, σύμφωνα με «κύκλους της διοίκησης της Εθνικής Τράπεζας», σε «εκσυγχρονισμό» (Καθημερινή, 29/9/2020) και σε «αναδιάρθρωση», ανασυγκρότηση, αναγέννηση και προσαρμογή «υποτυπωδώς στις τρέχουσες συνθήκες» (Το Βήμα, 4/10/2020). Και όμως· πίσω από αυτές τις βαρύγδουπες λέξεις καταλαβαίνουμε πως, γι’ άλλη μια φορά, απαξιώνεται ένα πολύ σημαντικό κεφάλαιο της νεοελληνικής πνευματικής ζωής και λογιοσύνης. Εμείς που υπογράφουμε αυτό το κείμενο, πανεπιστημιακοί, δάσκαλοι, ερευνητές, καλλιτέχνες, λογοτέχνες, εικαστικοί, εκδότες, φιλαναγνώστες και φιλότεχνοι, γνωρίζουμε και εκτιμούμε το αναντικατάστατο έργο του ΜΙΕΤ, το πολιτισμικό και επιστημονικό του αποτύπωμα, την προσφορά του στην ελληνική οικονομία, την κοινωνική λογοδοσία των συμβουλίων του, την ηθική και υλική υποστήριξή του στις νέες φοιτήτριες και στους φοιτητές.

Για όλους εμάς, το ΜΙΕΤ είναι παντού στην καθημερινή ζωή μας: στο χώρο του βιβλίου με περισσότερες από 500 εκδόσεις υποδειγματικά φροντισμένες, κλασικές μελέτες και πρωτοποριακά δοκίμια, που καλύπτουν όλο το φάσμα των ανθρωπιστικών επιστημών και αξιοποιούνται εδώ και δεκαετίες, μεταξύ άλλων, ως πανεπιστημιακά εγχειρίδια∙ στις επισκέψεις μας στα δύο εξαιρετικά βιβλιοπωλεία στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, όπου διατίθενται βιβλία μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων, οργανώνονται εκθέσεις και βιβλιοπαρουσιάσεις∙.

Επίσης στο εργαστήρι διετούς δωρεάν εκπαίδευσης επιμελητών εκδόσεων που τροφοδοτεί τη βιβλιαγορά· στον καλλιτεχνικό τομέα με τη συγκρότηση πολύτιμης συλλογής έργων τέχνης και τη διοργάνωση εκθέσεων στο Μέγαρο Εϋνάρδου στην Αθήνα και στη Βίλα Καπαντζή στη Θεσσαλονίκη· στο χώρο της παλαιογραφίας με το περίφημο Ιστορικό και Παλαιογραφικό Αρχείο, που προσφέρει δωρεάν μαθήματα παλαιογραφίας· στο χώρο της συντήρησης βιβλιακού και αρχειακού υλικού και χάρτινων έργων τέχνης με το Εργαστήριο Συντήρησης Χάρτινου Υλικού, που λειτουργεί από το 1986.

Αλλά και στο χώρο της χαρτογραφίας με το Αρχείο Χαρτογραφίας του Ελληνικού Χώρου, που ξεκίνησε το 2003 με δωρεά της συλλογής Βίκτωρος και Νιόβης Μελά και συνεχώς εμπλουτίζεται· στο χώρο του θεάτρου με τη διαχείριση του Κληροδοτήματος Αλέξη Μινωτή, που χρηματοδοτεί υποτροφίες και εκδόσεις, καθώς και του Μουσείου Παξινού-Μινωτή· στις εκπαιδευτικές δραστηριότητες και στην προώθηση της έρευνας με τη θέσπιση του «βραβείου Παν. Μουλλά» για αξιόλογες εργασίες μεταπτυχιακών φοιτητών της Νέας Ελληνικής ή της Συγκριτικής Φιλολογίας∙ και, πάνω απ’ όλα, στη χρήση του ανεκτίμητου Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου (ΕΛΙΑ), με τα 1.400 αρχεία (ιστορικά, λογοτεχνικά, φωτογραφικά, καλλιτεχνικά κ.ά.), τη βιβλιοθήκη, τις ψηφιοποιημένες συλλογές και το ηλεκτρονικό περιοδικό του.

Όλες και όλοι εμείς, συνεργάτες και φίλοι του ΜΙΕΤ, αναγνώστες των εκδόσεών του, πελάτες των βιβλιοπωλείων του, επισκέπτες των εκθέσεων και των συλλογών του, ζητάμε να σταματήσει αμέσως η δημόσια απαξίωση της προσφοράς του Ιδρύματος, δηλώνοντας πως το πνευματικό του κεφάλαιο αποτελεί υπερασπίσιμο δημόσιο αγαθό, που το έχει απόλυτη ανάγκη η νεοελληνική κοινωνία. Όχι μόνο επειδή αποτελεί κομμάτι της Ιστορίας μας αλλά και επειδή μας επιτρέπει να σκεφτόμαστε ακόμα το δημιουργικό μέλλον αυτού του τόπου. Με τις υπογραφές μας στηρίζουμε έναν λαμπρό θεσμό που στήριξε τα νεοελληνικά γράμματα και τις τέχνες, εδώ και μισό αιώνα.

Η προσφορά του ΜΙΕΤ επεκτείνεται επίσης στους τομείς των επιστημών και των καλών τεχνών με πολλές και ποικίλες μορφές:

Συλλογή έργων τέχνης με διαρκή εμπλουτισμό και διοργάνωση εκθέσεων

Το ΜΙΕΤ άρχισε συστηματικά να αγοράζει έργα τέχνης με στόχο τη συγκρότηση συλλογής έργων ζωγραφικής, γλυπτικής, χαρακτικής και σχεδίων, η οποία θα αντιπροσωπεύει κατά το δυνατόν τις νεότερες και σύγχρονες τάσεις της νεοελληνικής καλλιτεχνικής παραγωγής. Η Συλλογή εμπλουτίζεται συνεχώς με αγορές, αλλά και κυρίως με δωρεές καλλιτεχνών.

Δύο μεγάλα Πολιτιστικά Κέντρα στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη

Τα δύο Πολιτιστικά Κέντρα, το Μέγαρο Εϋνάρδου στην Αθήνα και η Βίλα Καπαντζή στη Θεσσαλονίκη, φιλοξενούν κατά κύριο λόγο τις μεγάλες εκθέσεις του Ιδρύματος. Πρόκειται για κτίρια-κοσμήματα για τις δύο πόλεις, τα οποία η Εθνική Τράπεζα παραχώρησε στο ΜΙΕΤ.

Αρχείο Χαρτογραφίας του Ελληνικού Χώρου

Το Αρχείο Χαρτογραφίας του Ελληνικού Χώρου ιδρύθηκε τον Ιανουάριο του 2003 χάρη σε δωρεά του Βίκτωρος και της Νιόβης Μελά. Η σπάνια συλλογή του ζεύγους Μελά περιλαμβάνει περίπου 200 έντυπους χάρτες από τον 16ο μέχρι και τον 18ο αιώνα, παλαιούς άτλαντες, γεωγραφικά εγχειρίδια καθώς και ένα αυθεντικό αντίτυπο της Χάρτας του Ρήγα σε άριστη κατάσταση. Με πυρήνα αυτή τη συλλογή, το ΜΙΕΤ εμπλουτίζει συστηματικά το Αρχείο με αγορές υλικού.

Ιστορικό και Παλαιογραφικό Αρχείο

Ιδρύθηκε το 1974 από τον καθηγητή Λίνο Πολίτη. Σκοπός του είναι η σύσταση και η οργάνωση αρχείου μικροταινιών από χειρόγραφους κώδικες και ιστορικά αρχεία του ελληνικού χώρου· επίσης, η παροχή συμβουλών και πληροφοριών σχετικά με τη μελέτη των ελληνικών χειρογράφων, καθώς και η επιστημονική συνεργασία με άλλους επιστημονικούς φορείς. Από τη σύστασή του έως σήμερα έχει εκτελέσει πάνω από 250 επιστημονικές αποστολές κατά τις οποίες έχουν φωτογραφηθεί 9.500 περίπου χειρόγραφα και 20 μεγάλα ιστορικά αρχεία.

Μαθήματα ελληνικής παλαιογραφίας

Τα μαθήματα παρέχονται δωρεάν και απευθύνονται σε όσους θέλουν να έρθουν σε επαφή με τις γραπτές πηγές της Ιστορίας και της Φιλολογίας, αλλά και γενικότερα της γραπτής πολιτιστικής κληρονομιάς.

Εργαστήριο Συντήρησης Χάρτινου Υλικού

Το Εργαστήριο Συντήρησης Χάρτινου Υλικού ιδρύθηκε το 1986 με ειδικότητα τη συντήρηση βιβλιακού και αρχειακού υλικού καθώς και χάρτινων έργων τέχνης. Κύριο μέλημά του είναι η συντήρηση των Συλλογών του ΜΙΕΤ και η μουσειακή υποστήριξη των πολιτιστικών εκδηλώσεών του.

Εργαστήρι για επιμελητές εκδόσεων

Το εργαστήρι, διετούς φοίτησης, απευθύνεται σε νέους πτυχιούχους πανεπιστημιακών σχολών που επιθυμούν να ασχοληθούν επαγγελματικά με την επιμέλεια εκδόσεων. Ο θεσμός λειτουργεί από το 2003, και τα μαθήματα παρέχονται δωρεάν.

Κληροδότημα Αλέξη Μινωτή εις μνήμην Κατίνας Παξινού

Το Κληροδότημα είναι κεφάλαιο αυτοτελούς διαχείρισης και υπάγεται στην εποπτεία των Υπουργείου Οικονομικών καθώς και του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού. Ως διαχειριστής του Κληροδοτήματος, το ΜΙΕΤ προκηρύσσει κατ’ έτος υποτροφίες για σπουδαστές από όλους τους τομείς και τις ειδικότητες της θεατρικής τέχνης, εκδίδει μελέτες για την ιστορία και τη θεωρία του θεάτρου, καθώς και μεταφράσεις έργων του κλασικού ρεπερτορίου, και τέλος λειτουργεί το Μουσείο και το Αρχείο Παξινού-Μινωτή για τους ερευνητές και το ευρύτερο κοινό.

Βραβείο στη μνήμη του Παναγιώτη Μουλλά

Το ΜΙΕΤ, για να τιμήσει τη μνήμη του Παναγιώτη Μουλλά, απονέμει κάθε χρόνο βραβείο, συνοδευόμενο από χρηματικό έπαθλο, για τη συγγραφή μελέτης από μεταπτυχιακό φοιτητή της νέας ελληνικής ή της συγκριτικής φιλολογίας με θέμα από τη νεοελληνική γραμματεία.

Δύο μεγάλα βιβλιοπωλεία στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη

Στα βιβλιοπωλεία μας διατίθενται όχι μόνον οι εκδόσεις του ΜΙΕΤ, αλλά και οι εκδόσεις όλων των αξιόλογων μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων, οργανισμών και πανεπιστημίων της χώρας. Παράλληλα, πραγματοποιούνται συστηματικά εκθέσεις, διαλέξεις και βιβλιοπαρουσιάσεις.

Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο

Το ΕΛΙΑ ιδρύθηκε το 1980 με τη μορφή μη κερδοσκοπικού σωματείου και από το 2009 αποτελεί τμήμα του ΜΙΕΤ. Το ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ είναι μία από τις βασικότερες εστίες προαγωγής και παραγωγής έρευνας στο χώρο των ανθρωπιστικών σπουδών. Κατέχει τον μεγαλύτερο αριθμό αρχείων ιστορικών προσώπων και προσώπων των γραμμάτων και τεχνών σε σύγκριση με οποιονδήποτε ομοειδή φορέα. Στο τμήμα αρχείων αυτή τη στιγμή φυλάσσονται περισσότερα από 1.300 αρχεία. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν αρχεία της Επανάστασης του 1821, αρχεία πρωθυπουργών όπως ο Ε. Βενιζέλος και ο Χ. Τρικούπης, καθώς και αρχεία λογοτεχνών όπως ο Α. Βαλαωρίτης, ο Α. Σικελιανός και ο Σ. Τσίρκας.