ΣΚΗΝΙΚΟ ΨΥΧΡΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ;

Η παρουσία του Τζο Μπάιντεν στη Σύνοδο Κορυφής των Ευρωπαίων ηγετών το απόγευμα της Πέμπτης είναι πυροκροτητής εξελίξεων, όχι μόνο για την Ανατολική Μεσόγειο αλλά συνολικά για το διεθνές στερέωμα.

Ο Αμερικανός Πρόεδρος προσέρχεται στη συνάντηση των Ευρωπαίων ηγετών, με στόχο να ενώσει τη διχασμένη Ευρώπη, να βάλει τέλος στις επιμέρους αντιπαραθέσεις και να θέσει ξανά τη Γηραιά Ήπειρο στο άρμα των Ηνωμένων Πολιτειών στη «σύγκρουση» με τις δυνάμεις που θέτουν σε αμφισβήτηση την διεθνή τάξη.

Κοινώς, o Μπάιντεν εμφανίζεται δυναμικά με στόχο να θέσει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις σε θέση μάχης από κοινού με τις Ηνωμένες Πολιτείες απέναντι στη Κίνα και τη Ρωσία, οι οποίες σύμφωνα με την Ουάσιγκτον συνιστούν δυνάμεις εχθρικές προς την αμερικανική κυριαρχία.

Η επανεμφάνιση της Αμερικής στο διεθνές στερέωμα ως «γεράκι» και η σύγκρουσή της με τη ρωσική αρκούδα και τον κινεζικό γίγαντα, αλλάζει τα δεδομένα του παιχνιδιού και αναθεωρεί τα μέχρι τώρα δεδομένα.

Η αλλαγή αυτή είναι που επηρεάζει άμεσα και τα δικά μας ανοιχτά μέτωπα με την Τουρκία.

Το τηλεφώνημα Μισέλ και η πρόσκληση του Μπάιντεν

Η είδηση πως ο Αμερικανός Πρόεδρος θα δώσει το "παρών" στη Σύνοδο Κορυφής έσκασε σαν βόμβα το απόγευμα της Τρίτης, όταν ο Σαρλ Μισέλ έκανε γνωστό πως προσκάλεσε τον Αμερικανό Πρόεδρο να παραβρεθεί  στην κρίσιμη ευρωπαϊκή συνεδρίαση.

«Προσδοκώ να καλωσορίσω στη συνάντηση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τον Πρόεδρο των ΗΠΑ. Προσκάλεσα τον Τζο Μπάιντεν να συμμετάσχει στη συνάντησή μας για να μοιραστεί τις απόψεις του για τη μελλοντική μας συνεργασία. Είναι ώρα να ξανακτίσουμε την διατλαντική μας συμμαχία», ανέφερε μέσω Twitter o Σαρλ Μισέλ.

Tη συμμετοχή του Αμερικανού Προέδρου επιβεβαίωσε σχεδόν ταυτόχρονα ο Λευκός Οίκος με ανακοίνωσή του, στην οποία αναφέρεται ότι ο Πρόεδρος Μπάιντεν «θα έχει συνεργασία με τους ηγέτες της Ε.Ε. σχετικά με την επιθυμία του να ανανεώσει τις σχέσεις ΕΕ – ΗΠΑ, να εργαστούν από κοινού για την αντιμετώπιση της πανδημίας και της κλιματικής αλλαγής και να εμβαθύνουν την, μεγαλύτερη παγκοσμίως, επενδυτική και εμπορική σχέση».

Ωστόσο, ο Αμερικανός Πρόεδρος δεν θα μείνει μονάχα σε αυτά. Την αποκάλυψη έκανε ο ίδιος ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, ο οποίος έδωσε τον τόνο των αμερικανικών επιθυμιών, επισημαίνοντας σχετικά με τον αγωγό Nord Stream II ότι «ο Πρόεδρος Μπάιντεν ήταν ξεκάθαρος λέγοντας ότι ο αγωγός είναι κακή ιδέα, κακή για την Ευρώπη, κακή για τις ΗΠΑ» και προσέθεσε ότι μπορεί να «υπονομεύσει τα συμφέροντα της Ουκρανίας, της Πολωνίας και άλλως στενών εταίρων και συμμάχων».

Το timing δεν ήταν τυχαίο

Η «έλευση» του Τζο Μπάιντεν στη Σύνοδο Κορυφής μόνο τυχαίο γεγονός δεν πρέπει να θεωρηθεί, καθώς έρχεται λίγα εικοσιτετράωρα μετά τη διπλή επίθεση εναντίον της Κίνας, την οποία κατηγόρησε για προσπάθεια αποσταθεροποίησης της περιφερειακής ειρήνης, αλλά και της Ρωσίας με την προσωπική επίθεση του Μπάιντεν κατά του Ρώσου Προέδρου.

Με δεδομένο, λοιπόν, πως ο Μπάιντεν έθεσε σε εφαρμογή τη μια πτυχή των προεκλογικών του δεσμεύσεων επιτιθέμενος σε Μόσχα και Πεκίνο, την Πέμπτη αναμένεται να υλοποιήσει το άλλο μισό του σχεδίου του, αυτό της επαναπροσέγγισης των δύο ιστορικών συμμάχων, της Ευρώπης και της Αμερικής.

Ενδεικτικό είναι ότι, μιλώντας στη Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου στις 19 Φεβρουαρίου, ο Αμερικανός Πρόεδρος είχε δεσμευτεί για τέλος της «διπλωματίας των συναλλαγών», θέτοντας ως στόχο την επαναφορά των ΗΠΑ ως ομαδικού παίκτη σε διεθνές επίπεδο και απορρίπτοντας το νέο σκηνικό που είχαν επιβάλει οι επιλογές του προκατόχου του.

«Η Αμερική επέστρεψε», ήταν η χαρακτηριστική αποστροφή του (με σαφή αιχμή στο σύνθημα Τραμπ «Πρώτα η Αμερική») σε εκείνη την ομιλία, στην οποία ανέφερε: «Οι συνεργασίες μας έχουν αντέξει και αναπτυχθεί με την πάροδο των ετών, επειδή βασίζονται στον πλούτο των κοινών μας δημοκρατικών αξιών. Δεν είναι συναλλαγές. Είναι χτισμένες πάνω σε ένα όραμα για το μέλλον όπου κάθε φωνή έχει σημασία».

«Ξέρω πως τα τελευταία δοκίμασαν τις διατλαντικές μας σχέσεις. Αλλά οι ΗΠΑ είναι αποφασισμένες να επανασυνδεθούν με την Ευρώπη», είχε προσθέσει.

Νέος Ψυχρός Πόλεμος;

Ήδη, από την προηγούμενη εβδομάδα, και τους υψηλούς τόνους ανάμεσα στην Ουάσιγκτον, τη Μόσχα και το Πεκίνο, πολλοί αναλυτές κάνουν λόγο για έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο ή μια περίοδο που θα προσομοιάζει σε αυτό που ζήσαμε τα χρόνια μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η άποψη αυτή μπορεί να ακούγεται ενδιαφέρουσα και να κερδίζει έδαφος ανάμεσα σε αναλυτές, όμως στερείται βάσης και σοβαρών επιχειρημάτων που θα μπορούσαν να τεκμηριώσουν μια τέτοια παραδοχή.

Η αντιπαράθεση ανάμεσα στην Ουάσιγκτον και τη Μόσχα δεν είναι μια μάχη υπερδυνάμεων όπως συνέβαινε στον Ψυχρό Πόλεμο, αλλά μια μάχη ανάμεσα σε μια δύναμη του status quo (Αμερική) και δυο δυνάμεις αναθεωρητικές ως προς το υπάρχον σύστημα (Ρωσία-Κίνα).

Η παραπάνω παραδοχή σημαίνει πολύ απλά πως η σχέση αυτή είναι άνιση, καθώς έχουμε έναν «κυρίαρχο» και μια δύναμη που φιλοδοξεί να ανατρέψει αυτή την κυριαρχία. Συνεπώς, οι δυο δυνάμεις δεν βρίσκονται στην ίδια, αλλά σε διαφορετική βάση και με διαφορετικές δυνατότητες.

Επίσης, όπως έχει θέσει με σαφή και ιδιαίτερα αναλυτικό τρόπο ο καθηγητής του Harvard σε άρθρο του στο Foreign Policy, η διαφορά σε στρατιωτικό, οικονομικό, πολιτικό, αλλά και πολιτισμικό επίπεδο ανάμεσα στις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Ρωσία και την Κίνα, είναι ακόμα χαοτική, κάτι που δεν επιτρέπει στις δυο δυνάμεις μια ολομέτωπη αμφισβήτηση της αμερικανικής κυριαρχίας.

Αλλάζει στάση η Ουάσιγκτον έναντι της Τουρκίας;

Η σύγκρουση των Ηνωμένων Πολιτειών με τη Ρωσία και την Κίνα και η ανάγκη συστράτευσης των νατοϊκών δυνάμεων απέναντι στον... κοινό εχθρό επαναπροσδιορίζει και τη στάση της Ουάσιγκτον έναντι της Άγκυρας.

Δεν είναι τυχαίο ότι μιλώντας στις Βρυξέλλες, κατά τη σύνοδο του Βορειοατλαντικού Συμφώνου, ο νέος επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ υπογράμμισε ότι «οι ΗΠΑ έχουν ισχυρό συμφέρον να διατηρούν κοντά την Τουρκία»… παρά τις διαφωνίες που υπάρχουν.

«H Τουρκία αποτελεί μακροχρόνιο και αξιότιμο σύμμαχο», είπε ο επικεφαλής της αμερικανικής διπλωμάτης, τονίζοντας πάντως ότι είναι και προς το συμφέρον της Άγκυρας να παραμείνει στη Συμμαχία. Νωρίτερα o κ. Μπλίνκεν είχε δηλώσει ότι «θέλουμε να αναζωογονήσουμε τη Συμμαχία, και να διαβεβαιώσουμε ότι είναι ισχυρή απέναντι στις απειλές του σήμερα, όπως ήταν στο παρελθόν», δίνοντας το στίγμα των αμερικανικών προθέσεων.

Η «μισή» στροφή των Ηνωμένων Πολιτειών προς την Τουρκία ήταν μάλλον μια αναμενόμενη εξέλιξη. Κάθε φορά που η Ουάσιγκτον αποφασίζει να στρέψει τα βέλη της προς τη Μόσχα, τότε σχεδόν αυτομάτως επαναπροεσεγγίζει την Άγκυρα με στόχο να εξασφαλίσει πως οι Τούρκοι θα παραμείνουν πιστοί στη δυτική συμμαχία, πράγμα ιδιαίτερα κρίσιμο για τους αμερικανικούς υπολογισμούς.

Στο ίδιο μήκος κύματος και ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, Γιένς Στόλτενμπεργκ, ο οποίος, ούτε λίγο ούτε πολύ, επεσήμανε πως το ΝΑΤΟ φέρνει πιο κοντά την Ελλάδα και την Τουρκία.

«Εγώ εξέφρασα τις ανησυχίες μου επί ορισμένων θεμάτων, όπως για τους ρωσικούς πυραύλους και συγκεκριμένα για τις συνέπειες της αγοράς ρωσικών συστημάτων αεράμυνας. Ασφαλώς υπάρχουν και άλλα ζητήματα, μεταξύ αυτών η κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο», σημείωσε ο Γιένς Στόλτενμπεργκ, ενώ εξέφρασε τη βεβαιότητα «ότι πρέπει να χρησιμοποιούμε το ΝΑΤΟ ως πλατφόρμα για διαβουλεύσεις και συζητήσεις, όταν υπάρχουν διαφορές. Είμαι, επίσης, πεπεισμένος ότι το ΝΑΤΟ μπορεί να αποτελεί πλατφόρμα για να αναζητούμε τρόπους να προχωρήσουμε προς τα εμπρός, για να αντιμετωπίσουμε κάποιες από αυτές τις διαφορές και ανησυχίες».

Η επικοινωνία Μπάιντεν με τον Κυριάκο Μητσοτάκη

Η επικοινωνία Μπάιντεν-Μητσοτάκη το βράδυ της Πέμπτης έχει ιδιαίτερη σημασία και για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, δεδομένου πως ο Αμερικανός Πρόεδρος προτιμά να μιλήσει πρώτα με τον Έλληνα πρωθυπουργό και όχι με τον Τούρκο Πρόεδρο.

Το γεγονός αυτό έχει προκαλέσει ευφορία στο Μαξίμου, με τον υπουργό Επικρατείας, Γιώργο Γεραπετρίτη, να δηλώνει πως «η εξέλιξη αυτή επιβεβαιώνει τη στρατηγική σχέση των δυο χωρών αλλά και τις άριστες προσωπικές σχέσεις μεταξύ των δυο ηγετών».

Ωστόσο, δεν θα πρέπει αυτό το τηλεφώνημα να λειτουργήσει αποπροσανατολιστικά για την ελληνική διπλωματία. Παρά τις επιμέρους προτιμήσεις ή διαθέσεις των πολιτικών προσώπων, τα κράτη κινούνται στο διεθνές στερέωμα με άξονα το κρατικό τους συμφέρον.

Και αυτήν τη στιγμή το κρατικό συμφέρον των ΗΠΑ επιτάσσει μια δίκαιη και βιώσιμη λύση για την Ανατολική Μεσόγειο, που θα αφήνει ικανοποιημένες και τις δυο πλευρές.

Στον πάγο τα ελληνοτουρκικά

«Όταν τσακώνονται τα βουβάλια, την πληρώνουν τα βατράχια», αναφέρει μια παλιά ελληνική παροιμία, η οποία όμως ταιριάζει απόλυτα στην κατάσταση που διαμορφώνεται τις τελευταίες ημέρες στο μέτωπο των ελληνοτουρκικών.

Τι σημαίνει το παραπάνω… μα πολύ απλά πως η προσπάθεια απομόνωσης της Τουρκίας μπαίνει στον πάγο, και αυτό σίγουρα δεν μπορεί να μας ικανοποιεί.