ΣΕ ΦΑΣΗ ΑΝΑΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΗΠΑ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΙΑΣ

Οι εξελίξεις της τελευταίας εβδομάδας επιβεβαίωσαν με τον πιο ηχηρό τρόπο πως οι σχέσεις μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Τουρκίας βρίσκονται σε φάση επανακαθορισμού.

Μέσα σε περίπου σαράντα οκτώ ώρες, ο Αμερικανός πρόεδρος «σόκαρε» την Τουρκία, θέτοντας την Άγκυρα εκτός του προγράμματος συμπαραγωγής των F-35 αλλά και αναγνωρίζοντας τη γενοκτονία των Αρμενίων τη μέρα μάλιστα που τιμάται διεθνώς και ως Ημέρα Μνήμης τής εν λόγω Γενοκτονίας. Το εντυπωσιακό είναι πως μια ημέρα νωρίτερα ο Αμερικανός Πρόεδρος τηλεφώνησε στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ρίχνοντας έτσι γέφυρες στην Άγκυρα.

Φαινομενικά οι κινήσεις του Αμερικανού Προέδρους μοιάζουν αντιφατικές. Στην πολύπλοκη όμως πραγματικότητα της εξωτερικής πολιτικής και των διεθνών σχέσεων, οι εν λόγω κινήσεις δεν δείχνουν τίποτα άλλο πέρα από την πρόθεση της διοίκησης Μπάιντεν να διαμορφώσει μια νέα ισορροπία στις σχέσεις της με τον Ερντογάν, επιχειρώντας την επανεκκίνηση μεν, αλλά από μια νέα βάση, με πολύ πιο σκληρή γραμμή και στη βάση πια νέων λιγότερο «ανεκτικών» δεδομένων απαλλαγμένων από τις λευκές επιταγές του παρελθόντος.

Ρίχνει γέφυρες... αλλά δεν δίνει λευκή επιταγή

Η καθυστερημένη κατά τρεις μήνες τηλεφωνική συνομιλία των δύο προέδρων, η πρώτη έπειτα από την εκλογή Μπάιντεν, πραγματοποιήθηκε μέσα σε «εποικοδομητικό» κλίμα, με τους δύο ηγέτες μάλιστα να συμφωνούν πως θα τα πουν και διά ζώσης στο περιθώριο της επικείμενης Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ (14 Ιουνίου, Βρυξέλλες). Πρέπει να θεωρείται βέβαιο πως ο Τζο Μπάιντεν δεν έπαιξε κρυφτό με τον Τούρκο Πρόεδρο, και του ανακοίνωσε την ειλημμένη απόφασή του.

Τι σημαίνει αυτό… πως επί της ουσίας, και παρά τη διάσταση απόψεων μεταξύ Ουάσιγκτον και Άγκυρας, δεν υπήρξαν εκπλήξεις ούτε αιφνιδιασμοί (υπενθυμίζεται πως η αναγνώριση της Γενοκτονίας των Αρμενίων αποτελούσε και προεκλογική δέσμευση του Τζο Μπάιντεν), πράγμα που αν μη τι άλλο δείχνει μια κάποια διάθεση διατήρησης των ανοιχτών διαύλων. Η ίδια η διοίκηση Μπάιντεν έχει άλλωστε ήδη, και παρά τα προβλήματα στις σχέσεις της με την Άγκυρα, υπογραμμίσει πόσο σημαντικό θεωρεί τον ρόλο της Τουρκίας στα μέτωπα του Αφγανιστάν και της Συρίας… αλλά και της Ουκρανίας.

Συνεπώς, οι Αμερικανοί αυτό που κάνουν δεν είναι τίποτα άλλο από μια προσπάθεια επαναφοράς της «τάξης» στην Ανατολική Μεσόγειο, δείχνοντας στον Ερντογάν πως η εποχή Τραμπ έχει τελειώσει. Αυτό όμως σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει πως οι Αμερικανοί θέλουν να δουν την Τουρκία να αλλάζει στρατόπεδο.

Οι αναλυτές στον Λευκό Οίκο και το State Department γνωρίζουν καλά πως η Άγκυρα αποτελεί έναν ακρογωνιαίο λίθο στη γεωπολιτική σκακιέρα της Ανατολικής Μεσόγειου. Μια σύγχρονη και πολύ ισχυρή περιφερειακή δύναμη, με ικανότητα προβολής ισχύος σε πολλά μέτωπα, με ισχυρούς δεσμούς με τον μουσουλμανικό κόσμο, και με έναν πληθυσμό που ξεπερνάει τα 80 εκατομμύρια.

Από την πλευρά τους, πάντως, Αμερικανοί αναλυτές και ακαδημαϊκοί βλέπουν πια τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις να αναδιαμορφώνονται πάνω σε μια νέα, περισσότερο συναλλακτική, ούτε εχθρική αλλά ούτε και φιλική, βάση. Ενδεικτικές ως προς αυτό: οι σχετικές αναλύσεις των Νίκολας Ντάνφορθ, Χάουαρντ Άιζενστατ και Στίβεν Κουκ.

Παράλληλα, αξίζει ίσως να σημειωθεί πως είναι δεκάδες οι χώρες (μεταξύ αυτών και η Ρωσία) που έχουν ήδη αναγνωρίσει τη Γενοκτονία των Αρμενίων, χωρίς όμως αυτό καθεαυτό να έχει επί της ουσίας μακροπρόθεσμα αρνητικές επιπτώσεις στις σχέσεις τους με την Τουρκία. «Δύσκολη μέρα για τις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας… αλλά και η αρχή μιας επαναπροσέγγισης, ενός restart», σχολιάζει από την πλευρά του ο ακαδημαϊκός Δημήτρης Τριανταφύλλου του Πανεπιστημίου Kadir Has της Κωνσταντινούπολης.

Αναφορικά, δε, με το ζητούμενο της (ούτως ή άλλως νομικά περίπλοκης) διεκδίκησης αποζημιώσεων από την πλευρά των Αρμενίων, αυτό είναι όντως δύσκολο και μακρινό, εάν όχι άπιαστο. Αμερικανικά δημοσιεύματα αναγνωρίζουν μεν την αξία της κίνησης του Τζο Μπάιντεν να αναγνωρίσει τη Γενοκτονία, υπογραμμίζοντας ωστόσο πως αυτή έχει αποκλειστικά συμβολικό χαρακτήρα. Η Γενοκτονία άλλωστε, εκτός όλων των άλλων, προηγείται χρονολογικά και της ίδρυσης της σύγχρονης Τουρκίας… όπως άλλωστε και μια άλλη Γενοκτονία, εκείνη των Ελλήνων του Πόντου, ο στόχος διεθνούς αναγνώρισης της οποίας παραμένει…

Μηνύματα οργής από την Άγκυρα

«Κανείς δεν εκμεταλλεύεται το γεγονός ότι οι συζητήσεις, οι οποίες θα έπρεπε να διεξάγονται από ιστορικούς, πολιτικοποιούνται από τρίτους και γίνονται ένα μέσο παρέμβασης στη χώρα μας», δήλωσε ο Τούρκος Πρόεδρος σε μήνυμα που απηύθυνε προς τον Αρμένιο Πατριάρχη στην Κωνσταντινούπολη λίγες μονάχα ώρες μετά την ανακοίνωση του Τζο Μπάιντεν.

Νωρίτερα, ο εξ απορρήτων του Τούρκου Προέδρου, Ιμπραΐμ Καλίν, είχε καλέσει τις ΗΠΑ να αναλογιστούν καλύτερα το δικό τους παρελθόν, θυμίζοντας την απάντηση που είχε δώσει η Τουρκία στη δήλωση του Ιταλού πρωθυπουργού Μάριο Ντράγκι ότι ο κ. Ερντογάν είναι δικτάτορας.

«Καταδικάζουμε σθεναρά και απορρίπτουμε τις δηλώσεις του Αμερικανού Προέδρου, οι οποίες απλώς επαναλαμβάνουν τις κατηγορίες εκείνων που η μόνη τους ατζέντα είναι η εχθρότητα έναντι της χώρας μας», ανέφερε σε ανάρτησή του κ. Καλίν. «Εμείς συμβουλεύουμε τον Αμερικανό πρόεδρο να κοιτάξει το παρελθόν και το παρόν» της ίδιας του της χώρας, πρόσθεσε ο εκπρόσωπος του Τούρκου Προέδρου.

Αντίδραση όμως είχαμε και από τον υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ο οποίος είπε ότι η χώρα του «δεν χρειάζεται μαθήματα από κανέναν για την ιστορία της», σε μια πρώτη αντίδρασή του στις δηλώσεις του Τζο Μπάιντεν.

«Οι λέξεις δεν μπορούν να αλλάξουν ή να ξαναγράψουν τη ιστορία», έγραψε στο Twitter ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, λίγα λεπτά μετά την ανακοίνωση της απόφασης του προέδρου των ΗΠΑ. «Δεν θα δεχτούμε μαθήματα από κανέναν για την ιστορία μας», πρόσθεσε.