ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ-ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΑ: ΤΑ ΑΔΙΕΞΟΔΑ ΤΟΥ Κ. ΜΗΤΣΟΤΑΚΗ

Η Νέα Δημοκρατία του Κυριάκου Μητσοτάκη κυβερνά, όπως πολιτεύθηκε σαν αντιπολίτευση – για να μην πούμε ότι κυβερνά σαν να ήταν ακόμα αντιπολίτευση, φορτώνοντας όλες τις ευθύνες στους άλλους, σε πολίτες και σε κόμματα. Επί 3,5 χρόνια, η αντιπολίτευση της Ν.Δ. του Κ. Μητσοτάκη χτίστηκε πάνω στην καλλιέργεια μισαλλοδοξίας και στη διασπορά ηθικών πανικών από κοινού με μιντιακούς ομίλους με τους οποίους φαινόταν να λειτουργεί σαν ενιαίο πολιτικό κέντρο.

Όπως θα ανέμενε κανείς, το προνομιακό πεδίο μιας δημαγωγικής πολιτικής είναι το μεταναστευτικό ζήτημα, που απασχολεί κάθε ευρωπαϊκή κοινωνία, και ο εθνικιστικός παροξυσμός. Δεν πρόκειται για κάτι πρωτότυπο, είναι δοκιμασμένη συνταγή από άλλες χώρες, με γνωστότερη και πλέον πρόσφατη περίπτωση την άνοδο στην εξουσία της «εναλλακτικής» δεξιάς (Alt Right) του Ντόναλντ Τραμπ.

Σε μια τέτοια πολιτική στρατηγική, τα μέσα ενημέρωσης και τα social media αναλαμβάνουν να διασπείρουν ψέματα και τερατολογίες, να νομιμοποιούν την αχαλίνωτη έκφραση μίσους και τη διάδοση κάθε συνωμοσιολογίας. Η ανάδειξη του Κ. Μητσοτάκη στην ηγεσία της Ν.Δ. και το rebranding του κόμματος και του επικοινωνιακού του προφίλ, που επεχείρησε ο ίδιος και οι χορηγοί του, συνέπεσαν με την προσφυγική κρίση του χειμώνα του 2015-16, συνέπεια η ίδια μιας βιαιότατης φάσης του συριακού εμφυλίου, αλλά και της γενικότερης αποσταθεροποίησης της Μέσης Ανατολής.

Την ώρα, λοιπόν, που ο ελληνικός λαός, με πρωταγωνιστές τους κατοίκους της Λέσβου, έδειχναν την ανθρωπιά τους και τον πολιτισμό τους, η N.Δ. του Κυριάκου Μητσοτάκη έχτιζε το ακροατήριό της για τις επόμενες εκλογές. Ένα ακροατήριο που τα κανάλια και μια σειρά από λαθρόβιες ιστοσελίδες και ακροδεξιά προφίλ στα social media τροφοδοτούσαν και φανάτιζαν με fake news, υποδαυλίζοντας το μίσος και το φόβο.

Η συνωμοσιολογική παράνοια και το εθνικιστικό μίσος ενάντια στη συμφωνία των Πρεσπών, που ακολούθησε τα επόμενα χρόνια, ήταν η κορύφωση αυτής της μεθόδου κατάληψης της εξουσίας.

Το προσφυγικό ήταν το πρώτο πεδίο πολιτικής, όπου η αδίστακτη, τυχοδιωκτική ομάδα που έγινε εξουσία, ήρθε αντιμέτωπη με τις συνέπειες του κυνισμού και της ανευθυνότητάς της. Μέσα σε λίγους μήνες, ο πληθυσμός των προσφύγων στα νησιά και ιδίως στη Λέσβο πολλαπλασιάστηκε: Τον Ιούλιο του 2019, ο ΣΥΡΙΖΑ παρέδωσε το καμπ της Μόριας με 5.678 πρόσφυγες και μετανάστες, και η Ν.Δ. μέσα σε ένα εξάμηνο τους έφτασε στις 21.000! Η κυβέρνηση του κ. Μητσοτάκη αρνιόταν να κάνει το αυτονόητο, δηλαδή την αποσυμφόρηση προς την ενδοχώρα όσων πληρούσαν τις προϋποθέσεις και την κατανομή τους σε μικρές προσφυγικές δομές ανά την Ελλάδα, όπως γινόταν επί χρόνια, χωρίς ποτέ να παρουσιαστούν σοβαρά προβλήματα.

Πώς όμως θα μπορούσε να κάνει κάτι τέτοιο μια κυβέρνηση που όφειλε την εκλογική της επικράτηση στην κινητοποίηση ακροδεξιών ομάδων της επαρχίας και στο ντοπάρισμα των κομματαρχών και των οπαδών της με fake news και ξενοφοβικό μένος; Η λύση βρέθηκε γρήγορα: Οι αιτούντες άσυλο θα μείνουν όλοι στα νησιά, με την κατασκευή νέων κέντρων και με την ψεύτικη υπόσχεση ότι θα αυξηθούν οι επιστροφές στην Τουρκία. Οι αρχικοί σχεδιασμοί, με τη μέθοδο σήμα-κατατεθέν αυτής της κυβέρνησης, δηλαδή με ΜΑΤ και ξυλοδαρμούς πολιτών, συνάντησαν σθεναρή αντίσταση από τους κατοίκους της Λέσβου και της Χίου. Οι προσφυγικές ροές λόγω της πανδημίας του Covid-19 έτσι κι αλλιώς σταμάτησαν, οπότε η κυβέρνηση της Ν.Δ. έχει μια άνεση να διαχειριστεί το πρόβλημα χωρίς μεγάλη πίεση – η πίεση των κατοίκων ή των εξαθλιωμένων προσφύγων δεν την απασχολεί. Σε κάθε περίπτωση, η κυβέρνηση θέλει τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου να φιλοξενήσουν σε μόνιμη βάση στρατόπεδα εγκλεισμού χιλιάδων αιτούντων άσυλο – όπως και αν τα αποκαλέσουν. Για την κυβέρνηση, το προσφυγικό δεν είναι πρόβλημα της χώρας, είναι πρόβλημα για τις τοπικές κοινωνίες: «Ας πρόσεχαν να μη ζουν στα σύνορα». Και καθώς οι απορρίψεις αιτήσεων ασύλου αυξάνονται ραγδαία, δημιουργείται ένας μεγάλος πληθυσμός μεταναστών προς αποχώρηση από τη χώρα, που όμως ούτε να απελαθούν, ούτε να εγκατασταθούν νόμιμα, ούτε να εργαστούν μπορούν. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δώσει το πράσινο φως και θα χρηματοδοτήσει ευχαρίστως τα νέα Κέντρα, στη λογική «έξω από τη δική μου αυλή να είναι». Κι ας είναι στη Λέσβο, τη Χίο, τη Σάμο.

Προφανώς, ο τοπικός πληθυσμός έχει προ πολλού εξαντλήσει την υπομονή του.Οι μικρές προσφυγικές δομές σε πολλές μικρές επαρχιακές πόλεις στην ηπειρωτική Ελλάδα δεν ενόχλησαν. Από την άλλη, οι ασφυκτικά γεμάτες και συχνά εξαθλιωμένες προσφυγικές δομές των νησιών έχουν αφήσει τελείως διαφορετικές εμπειρίες. Η ζωή των νησιωτών έχει μεταβληθεί ριζικά και, όπως φαίνεται, μόνιμα. Τα νησιά έχουν αποκτήσει έναν μεγάλο εγκλωβισμένο πληθυσμό νεαρών κυρίως ατόμων σε απόγνωση, με περιορισμένες ελπίδες να προωθηθούν στον προορισμό τους, τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Ένας πληθυσμός που ζει, ουσιαστικά, φυλακισμένος και μάλιστα σε άθλιες συνθήκες, γίνεται μόνιμη πηγή εντάσεων, ενώ προφανώς δεν λείπουν, σε έναν πληθυσμό χιλιάδων, περιστατικά κλοπών, βιαιοπραγίας, βιασμών. Οι κάτοικοι των νησιών αισθάνονται ότι φορτώθηκαν μια υποχρέωση που δεν τους ανήκει και πληρώνουν τις συνέπειες γεωπολιτικών γεγονότων για τα οποία δεν φέρουν καμία ευθύνη. Φέρουν πολύ περισσότερη ευθύνη μερικές κυβερνήσεις ισχυρών Ευρωπαίων εταίρων, που θέλουν να μετατρέψουν τα νησιά μας σε μόνιμα στρατόπεδα εγκλεισμού απελπισμένων.

Η Λέσβος, η Χίος, η Σάμος, η Κως, η Λέρος δεν είναι μόνο νησιά εγκλωβισμένων προσφύγων, αλλά και νησιά ακριτών. Πριν πληρώσουν την αποσταθεροποίηση της Μέσης Ανατολής, πλήρωναν την αστάθεια των ελληνοτουρκικών σχέσεων και την πολιτική εξαγωγής εντάσεων των τουρκικών κυβερνήσεων. Στρατιωτικά γυμνάσια, αναχαιτίσεις μαχητικών πάνω από τα κεφάλια τους, και πολεμικοί συναγερμοί είναι συνυφασμένα με τη ζωή των νησιωτών. Αυτήν τη στιγμή, όλα τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου καλύπτονται από τους χάρτες της «Γαλάζιας Πατρίδας», που απεικονίζουν την έκταση των κυριαρχικών δικαιωμάτων που διεκδικεί η Τουρκία και των δικαιωμάτων έρευνας και διάσωσης των τουρκικών αρχών.

Στα ελληνοτουρκικά, η κυβέρνηση της Ν.Δ. έδειξε από πολύ νωρίς ότι θα κινηθεί με επιπολαιότητα, ερασιτεχνισμό και κρυφές εξαρτήσεις. Μια φαιδρή και ανεξήγητη επιλογή για επικεφαλής της ΕΥΠ (ένας ιδιοκτήτης ιδιωτικής εταιρείας security χωρίς καν αναγνωρισμένο πτυχίο) και η ανάπτυξη δύο αντιμαχόμενων κέντρων εξωτερικής πολιτικής, ένα στο υπουργείο Εξωτερικών υπό τον κ. Δένδια και ένα παρά-κεντρο στο Μέγαρο Μαξίμου, δεν προοιωνίζονταν τίποτα καλό, αντιθέτως βλάπτουν την ασφάλεια της χώρας.

Από νωρίς, πιάστηκαν στον ύπνο με το παράνομο τουρκολιβυκό σύμφωνο και αγνοήθηκαν από τη γερμανική κυβέρνηση στη διάσκεψη του Βερολίνου για τη Λιβύη, όταν ο Κοτζιάς και ο Τσίπρας απαιτούσαν και πετύχαιναν να λαμβάνουν μέρος στις προηγούμενες διασκέψεις με το ίδιο αντικείμενο. Άργησαν πολύ να καταλάβουν τη σημασία των περιφερειακών συνεργασιών που καθιερώθηκαν σε επίπεδο κορυφής επί κυβέρνησης Τσίπρα, κυρίως της Ευρωμεσογειακής Διάσκεψης (MED7), αλλά και των άλλων συνεργασιών στην Ανατολική Μεσόγειο που μπορούν να λειτουργήσουν σαν αντίβαρο ανάσχεσης της τουρκικής επιθετικότητας.

Ασφαλώς, ο κ. Μητσοτάκης πληρώνει τον τυχοδιωκτισμό του για τη Συμφωνία των Πρεσπών, προσερχόμενος σε κάθε ευρωπαϊκή πρωτεύουσα με μειωμένο προσωπικό κεφάλαιο και κύρος. Εταίροι και σύμμαχοι γνωρίζουν πώς ανήλθε στην εξουσία και γνωρίζουν πόσο εξαρτημένος είναι από τα εγχώρια μιντιακά του στηρίγματα.

Την ίδια γνώμη φαίνεται πως έχει σχηματίσει και ο Ερντογάν. Παλινωδίες, ερασιτεχνικοί και φοβικοί χειρισμοί έναντι απειλών, είχαν το πρωτοφανές αποτέλεσμα να γκριζαριστεί ελληνική υφαλοκρηπίδα για πρώτη φορά, μετά τις ανεμπόδιστες περιοδείες του Ουρούτς Ρέις δίπλα στη Ρόδο και το Καστελόριζο. Αυτό που δεν είχε επιτρέψει καμία προηγούμενη ελληνική κυβέρνηση –να αμφισβητηθούν έμπρακτα τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας– το επέτρεψε η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη. Εκεί που Τσίπρας, Κοτζιάς, Αποστολάκης είχαν αντιδράσει (το 2018) με σθένος στις απόπειρες έρευνας, τότε, του σκάφους Μπαρμπαρός, ο Μητσοτάκης εξέπεμψε σήματα αδυναμίας και υποχωρητικότητας.

Ένας αδύναμος και δεδομένος πρωθυπουργός, με μειωμένο κύρος στις πρωτεύουσες των εταίρων και συμμάχων, είναι θέμα χρόνου να συρθεί σε διαπραγματεύσεις εφ’ όλης της ύλης με την Τουρκία. Οι διερευνητικές επαφές φαίνεται πως οδηγούνται σε συζήτηση επί ανοιχτής ατζέντας, όπου η Τουρκία προωθεί μακρόχρονες διεκδικήσεις και η ελληνική πλευρά μοιάζει να προσέρχεται για άλλη μια φορά χωρίς ξεκάθαρη θέση και με αποκλίνουσες απόψεις μεταξύ Μαξίμου και υπουργού Εξωτερικών, που προοιωνίζονται νέους «αιφνιδιασμούς» και επικίνδυνες παραχωρήσεις. Η κυβέρνηση δεν ανησυχεί ιδιαίτερα. Ό,τι κι αν συμβεί, παραχωρήσεις και τυχόν διπλωματικές ήττες θα πλασαριστούν σαν ανώδυνες στο εσωτερικό της χώρας από την πανστρατιά των ΜΜΕ που στηρίζουν τον κ. Μητσοτάκη. Όπως ομολόγησε και ο ίδιος σε ένα από τα συχνά του σαρδάμ, «τον ενδιαφέρει η επικοινωνία και όχι η ουσία». Δυστυχώς γι’ αυτόν, όμως, το μεγαλύτερο μέρος των Ελλήνων πολιτών ενδιαφέρεται για το αντίθετο: για την ουσία. Κι εκεί μένει μετεξεταστέος, καθ’ ότι εγκλωβισμένος στα αδιέξοδα που ο ίδιος δημιούργησε.