Πάμπλο Νερούδα : Με την γεύση του ψωμιού και του αίματος

Καμιά φορά, αναρωτιέμαι πόσο θράσος έχω να επιχειρώ να προσεγγίσω με λέξεις και φράσεις ζωές και έργα ανθρώπων που άγγιξαν ή ξεπέρασαν την λαμπρότητα του θεϊκού ή ,αν θέλετε, αυτού που στην ψυχή του καθενός σημαίνει « θείο »

Από την άλλη, η ματαιοδοξία και ο τυχοδιωκτισμός του «γραφιά» δημοσιογράφου ξεπερνάει την όποια διάθεση σεμνότητας και επιχειρώ ένα σχετικά ελάχιστο άγγιγμα -ιερόσυλο- στα νάματα της ψυχής όσων θεωρούμε υμνωδούς της τέχνης.

Ο Πάμπλο Νερούδα, ο Χιλιανός συγγραφέας και ποιητής, αν και πήρε το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1971, αμφισβητήθηκε με μανία γιατί ήταν κομμουνιστής!

Πιστεύω ότι η κοινωνία των ανθρώπων τους μεγάλους χαρισματικούς θα επιχειρήσει είτε να τους στραγγαλίσει με κάθε μέσο και τρόπο, καθώς δεν συμβαδίζουν με το «μέσο» είτε θα κατηγορηθούν ως τρελοί ή επικίνδυνοι για το σύστημα . Εκείνοι που θ’ αντέξουν την διαπόμπευση και θα επηρεάσουν κοινό μπορεί και να θεωρηθούν ηγέτες, καθοδηγητές, ή ...μεσσίες .

Ένας απολύτως ρομαντικός κομμουνιστής θα μπορούσε να έχει μετατρέψει σε μυσταγωγία τέχνης τόσο τις πεποιθήσεις του, όσο και τα ερωτικά ποιήματά του. Αυτά τα ερωτικά ποιήματα του Νερούδα είναι που ,δικαίως για τους υποψιασμένους, αντιμετωπίστηκαν ως μανιφέστα και φυσικά θεωρήθηκαν επικίνδυνα.

Επιλέγω από την αυτοβιογραφία του τα εξής:

“Έχω για τη ζωή μίαν αντίληψη δραματική και ρομαντική. Ό,τι δεν αγγίζει βαθιά την ευαισθησία μου, δεν με ενδιαφέρει. Όσον αφορά την ποίηση, στην πραγματικότητα καταλαβαίνω πολύ λίγα πράγματα. Γι' αυτό συνεχίζω με τις αναμνήσεις της παιδικής ηλικίας. Ίσως απ' αυτά τα φυτά, τη μοναξιά, τη σκληρή ζωή, βγαίνουν οι μυστικές, αληθινά βαθιές "Ποιητικές Πραμάτειες" που κανείς δεν μπορεί να διαβάσει, γιατί κανείς δεν τις έγραψε. Η ποίηση διδάσκεται βήμα βήμα ανάμεσα στα πράγματα και στις υπάρξεις, χωρίς να τα χωρίσουμε, αλλά ενώνοντάς τα με την ανιδιοτελή απλωσιά της αγάπης...”

Για να συνεχίσει σε άλλο σημείο:

“Ήτανε της τύχης μου να υποφέρω όσα υπόφερα και της τύχης μου να αγωνιστώ όπως αγωνίστηκα, να αγαπήσω και να τραγουδήσω όπως τραγούδησα. Γνώρισα σε διάφορα σημεία της Γης το θρίαμβο και την ήττα, έχω ζωντανή στη μνήμη μου τη γεύση του ψωμιού, αλλά και τη γεύση του αίματος. Τι περισσότερο μπορεί να θέλει ένας ποιητής; Αν και πολλά βραβεία μού δόθηκαν (σ.σ. μεταξύ των οποίων το βραβείο Λένιν το 1952 και το Νόμπελ το 1971) κανένα δεν μπορεί να συγκριθεί με το τελευταίο βραβείο. Να είμαι ο ποιητής του λαού μου.Το μεγάλο, το μοναδικό μου βραβείο είναι αυτό κι όχι τα βιβλία μου που μεταφράστηκαν σ' όλες τις γλώσσες του κόσμου, ούτε τα βιβλία που γράφτηκαν για να αναλύσουν τα λόγια μου.”

Οι Αφορμές

Για να προκύψει η μοναδική ταλεντάρα του, θα μπορούσαν εύκολα να οδηγήσουν και τότε και σήμερα άλλους σε καθήλωση «δια βίου». Είχε την...τύχη να πεθάνει η μάνα του από φυματίωση, όταν τον γέννησε. Ο πατέρας ,που δούλευε σε σιδηροδρόμους, το μόνο που δεν ήθελε ήταν να «καταντήσει» ο γιός του ποιητής. Εκείνος αρχίζει να γράφει από 10 χρονών. Εφηύρε το καλλιτεχνικό του ψευδώνυμο για να γλιτώσει από την πατρική οργή. Καθηγήτριά του στο γυμνάσιο ήταν μια νομπελίστα πεζογράφος, η Γκαμπριέλα Μιστράλ.

Στην Ελλάδα γνωρίσαμε τον Νερούδα από τον Μίκη Θεοδωράκη, όταν ο δεύτερος μελοποίησε το Κάντο Χενεράλ.

Τα έργα του Πάμπλο είναι εμπνευσμένα από τις άθλιες συνθήκες επιβίωσης των ανθρώπων σε πολλά σημεία του πλανήτη που επισκέφτηκε. Στέκεται απέναντι στα ολοκληρωτικά καθεστώτα και αποκτά στενή συναναστροφή με τον Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα , τον Φιντέλ Κάστρο και τον Λουί Αραγκόν.

Γίνεται γνωστός για το «Απελπισμένο άσμα» και τα «Είκοσι ερωτικά» τα οποία εκδίδονται το 1924 , μαζί με τα «Ηλιοβασιλέματα» αλλά, επειδή δεν μπορούσε να βιοποριστεί γράφοντας, μπαίνει στο Διπλωματικό Σώμα. Με αυτή την ιδιότητά του γνωρίζει τους λαούς του κόσμου.

Φυσικά, αναλαμβάνει το κόστος των επιλογών του. Γι’ αυτό και η φυλάκιση, αλλά και η εξορία του, καθώς υπήρξε φίλος του Κάστρο και πολέμιος του Φρανκισμού στην Ισπανία.

Κρυβόταν για περισσότερους από 4 μήνες σ’ ένα υπόγειο, για να διαφύγει στην Αργεντινή, όπου κι έζησε εξόριστος από το 1948 – 1952. Στο μεταξύ είχε εκλεγεί Γερουσιαστής με το Κομμουνιστικό κόμμα της Χιλής το 1948. Ανάμεσα στα μέρη που έζησε κατά την περίοδο της εξορίας του ήταν και το νησί Κάπρι της νότιας Ιταλίας, γεγονός από το οποίο είναι εμπνευσμένη η ταινία «Ο ταχυδρόμος» . Στη διάρκεια της εξορίας του ταξίδεψε σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες, σε πολλές από τις οποίες δεν έγινε δεκτός, εξαιτίας των πολιτικών του πεποιθήσεων.

Η προσωπική του ζωή έχει να κάνει με τον εξω-συστημικό του χαρακτήρα. Με την πρώτη του γυναίκα, ολλανδικής καταγωγής, έμεινε έξι χρόνια.Τη χωρίζει γιατί γνωρίζει την κατά είκοσι χρόνια μεγαλύτερή του Δέλια ντελ Καρίλ, με καταγωγή από την Αργεντινή, με την οποία μοιράζονται 16 χρόνια κοινής ζωής, ενώ «μούσα του» αποτελεί μετά και το δεύτερο διαζύγιό του, η Χιλιανή τραγουδίστρια Ματίλντε Ουρούπια. Παντρεύεται μαζί της το 1966.

Οι «μεγάλες» συναντήσεις του

Έχω ήδη γράψει ότι ο ποιητής κάνει παρέα με τον Λόρκα, τον Θεοδωράκη, τον Αραγκόν, τον Κάστρο. Το 1949, χρονιά που είχε επισκεφθεί την Σοβιετική Ένωση, όπου «μεσουρανεί» ο Στάλιν και γιορτάζονται τα 100 χρόνια του Πούσκιν , ο Νερούδα γνωρίζει τον Ναζίμ Χικμέτ. Γι’ αυτό το ταξίδι του εκεί γράφει στην αυτοβιογραφία του: ''Αγάπησα με την πρώτη ματιά τη σοβιετική γη και κατάλαβα ότι απ' αυτήν όχι μόνον προέκυπτε ένα ηθικό μάθημα για όλες τις γωνιές της ανθρώπινης ύπαρξης, αλλά θα προέκυπτε και το μεγάλο πέταγμα''.

Ο Πάμπλο Νερούδα αρρωσταίνει από καρκίνο και οι επιπτώσεις της αρρώστιας είναι ορατές όταν παραλαμβάνει το Νόμπελ . Συμπαραστέκεται στον Σαλβαδόρ Αλιέντε με τον Πινοσέτ ν’ αποτελεί «ορκισμένο» διώκτη τους. Στην κηδεία του, το πλήθος αντιστέκεται στην απαγόρευση του Πινοσέτ, κατακλύζει τους δρόμους και το γεγονός αυτό μετατρέπει την κηδεία στην πρώτη δημόσια διαμαρτυρία εναντίον της στρατιωτικής δικτατορίας της Χιλής, στην οποία τα έργα του ήταν απαγορευμένα έως και το 1990.

Σύμφωνα με τον Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, ο Πάμπλο Νερούδα υπήρξε «ο σπουδαιότερος ποιητής του 20ου αιώνα». Τα έργα του είναι τα πιο πολυδιαβασμένα έργα ισπανόφωνου δημιουργού.

Συνοπτικά, ο Νερούδα:

Γεννήθηκε στις 12 Ιουλίου του 1904.

Το πραγματικό του όνομα ήταν Ρικάρντο Νεφταλί Ελιέθερ Ρέγιες Μποσοάλτο.

Το όνομα «Πάμπλο Νερούδα» το εμπνεύστηκε από τον Τσέχο ποιητή Γιαν Νερούντα.

Το 1919 παίρνει το τρίτο βραβείο για το ποίημα «Nocturno ideal».

Το 1921 αρχίζει να σπουδάζει παιδαγωγικά και γαλλικά στο πανεπιστήμιο της Χιλής.

Το 1923 δημοσιεύει το ποίημά του «La cancion de fiesta».

Από τα 20 έως τα 25 ολοκληρώνει έξι ακόμη έργα και σε ηλικία 23 ετών ξεκινάει καριέρα ως διπλωμάτης.

Το 1940 γίνεται ενεργό μέλος του κομμουνιστικού κόμματος

Το 1945 ο Πάμπλο Νερούδα λαμβάνει το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας.

Το ποίημά του «Canto General» αποτελεί εμβληματικό έργο.

To 1953 ο Νερούδα παραλαμβάνει το βραβείο Στάλιν, αλλά μετά τις αποκαλύψεις για τα εγκλήματα του καθεστώτος του Στάλιν από τον Χρούστσεφ, η πίστη του ποιητή δέχεται ισχυρό πλήγμα που αποτυπώνεται στη συλλογή του «Εxtravagario», το 1958.

Στις 23 Σεπτεμβρίου του 1973 πεθαίνει μετά την δολοφονία του Αλιέντε.