ΠΑΓΚΟΜΙΑ ΕΞΟΠΛΙΣΤΙΚΗ ΚΟΥΡΣΑ

Τα τελευταία έτη (ειδικά μετά την κρίση της Ουκρανίας το 2014, η οποία οδήγησε στην προσαρτηση της Κριμέας από τη Ρωσία), παρουσιάζεται μία άνοδος του παγκόσμιου πολεμολογικού βαρομέτρου. Η πολεμολογία ως έννοια παρουσιάζεται στη Γαλλία και σκοπό έχει την ανάλυση της πιθανότητας έκρηξης πολέμου. Παράλληλα, έχει ως στόχο την αποτίμηση της στρατιωτικής ετοιμότητας των διαφόρων κρατών.

Το συγκεκριμένο άρθρο δεν έχει ως στόχο την εξαντλητική παράθεση στοιχέιων ως προς τους εξοπλισμούς ΗΠΑ-Ρωσίας και Κίνας. Παρουσιάζει μόνο πτυχές της στραττιωτικής κινητοποίησης αλλά και πτυχές των εξοπλισμών.

Οι στρατιωτικές ασκήσεις της διετίας 2018-2019 ως πηγή γεωπολιτικής αστάθειας

Το διεθνές σύστημα χαρακτηρίζεται από μεγάλη αστάθεια λόγω της έντασης στο τρίγωνο Μόσχας-Πεκίνου-Ουάσινγκτον.Πέραν της έντασης σε ολόκληρη την Ευρασία και τη Λατινική Αμερική, υπάρχει τεράστια ένταση στις διμερείς σχέσεις Ρωσίας-ΗΠΑ και Κίνας-ΗΠΑ. Οι δύο αυτοί πόλοι ισχύος (Ρωσία-Κίνα) και ΗΠΑ έχουν εμπλακεί σε έντονο ανταγωνισμό, ο οποίος έχει ξεπεράσει τα επίπεδα του Ψυχρού Πολέμου. Η ανάλυση της αντιπαλότητας σε όλα τα πεδία δεν γίνεται στα πλαίσια του παρόντος πονήματος λόγω χώρου, αλλά θα αναφέρω τρία μόνο γεγονότα στη στρατιωτική σφαίρα τα οποία δείχνουν την ένταση και το μέγεθός της:

1) Στη στρατιωτική άσκηση της Ρωσίας Vostok-2018 (11-17 Σεπτεμβρίου 2018), στην οποία συμμετείχαν η Κίνα και η Μογγολία, αναπτύχθηκαν 300.000 άνδρες, πλέον των 1.100 αεροπλάνων ελικοπτέρων και drones, ενώ η κινεζική συμμετοχή στην άσκηση ήταν 3.200 άνδρες με 900 οχήματα και άρματα μάχης, 30 αεροπλάνα και ελικόπτερα. Στη διάρκεια της άσκησης μέσα σε 28 δευτερόλεπτα 8 κινεζικοί εκτοξευτές ρουκετών έριξαν 320 ρουκέτες και η συνολική κατανάλωση πυρομαχικών του κινεζικού στρατού στην άσκηση ξεπέρασε τις 100.000 οβίδες και σφαίρες. Η άσκηση ήταν η μεγαλύτερη επίδειξη συμβατικής ισχύος από τις αρχές της δεκαετίας του 1980. Οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ αντέδρασαν αστραπιαία με την άσκηση Trident Juncture 2018 (25 Οκτωβρίου έως 23 Νοεμβρίου 2018), με τη συμμετοχή 29 χωρών και συνολική δύναμη 45.000-50.000 ανδρών, 150 αεροπλάνων, 60 πολεμικών πλοίων συμπεριλαμβανομένου του αμερικανικού αεροπλανοφόρου Harry S. Truman, και πλέον των 10.000 αρμάτων μάχης, οχημάτων, αυτοκινούμενων πυροβόλων κ.λπ. Αν και η δυτική άσκηση υστερούσε σε αριθμούς, σε πολιτικό επίπεδο οι δύο αυτές ασκήσεις δείχνουν ακριβώς πόσο υψηλή είναι η ένταση μεταξύ των δύο μεγάλων πόλων ισχύος την παρούσα χρονική περίοδο.

2) Το δεύτερο στρατιωτικό γεγονός αφορά το πυρηνικό παίγνιο του 2019. Στις 15-17 Οκτωβρίου 2019 η Ρωσία προχώρησε στην άσκηση στρατηγικών πυρηνικών όπλων «Κεραυνός 2019» («GROM-2019») σε διάφορες περιοχές της Ρωσίας με χρήση διηπειρωτικών πυράυλων RS-24 YARS, πυραύλων Iskander, Sineva (SS-N-23), RS-50 (SS-N-18) στην άσκηση συμμετείχαν 12.000 άνδρες με 213 εκτοξευτές πυραύλων, 105 αεροπλάνα, 15 πλοία επιφανείας, 5 υποβρύχια, 310 ειδικές μονάδες των αεροδιαστημικών δυνάμεων κ.λπ. (η Μόσχα δημοσίευσε τη διεξαγωγή της άσκησης στις 21 Οκτωβρίου).

Την επομένη της ρωσικής άσκησης, στις 18 Οκτωβρίου 2019, τρεις αμερικανικές στρατιωτικές διοικήσεις η «Στρατηγική Διοίκηση ΗΠΑ» (US STRATEGIC COMMAND=USSTRATCOM), η «Διοίκηση Αεράμυνας Βορείου Αμερικής» (NORTH AMERICAN AEROSPACE DEFENCE COMMAND=NORAD) και η «Αμερικανική Βόρεια Διοίκηση» (US NORTH COMMAND=USNORTHCOM) προχώρησαν επίσης στις ασκήσεις στρατηγικών πυρηνικών όπλων «GLOBAL THUNDER» και «VIGILAND SHIELD20». Παράλληλα, στο ευρωπαϊκό έδαφος το ΝΑΤΟ έκανε χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων στη μυστική άσκηση «STEADFAST NOON» στη Γερμανία με χρήση πυρηνικών βομβών Β61 (Παρασκευή 18 Οκτωβρίου 2019). Είναι μία από τις ελάχιστες φορές στη παγκόσμια ιστορία όπου, όταν τελειώνει μία πυρηνική άσκηση στρατηγικών πυρηνικών όπλων, αμέσως την επομένη ημέρα ο αντίπαλος συνασπισμός αρχίζει τις δικές του ασκήσεις με στρατηγικά και τακτικά πυρηνικά όπλα.

3) Στα μέσα του 2019 ο διοικητής της δύναμης Πεζοναυτών των ΗΠΑ (US Marine Corps), στρατηγός David Berger τόνισε ότι μετά από σχεδόν είκοσι χρόνια εστίασης του ενδιαφέροντος των Πεζοναυτών σε Μέση Ανατολή και Αφγανιστάν, πλέον το στρατηγικό ενδιαφέρον μετατοπίζεται στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού ως επίκεντρο μελλοντικού θεάτρου επιχειρήσεων. Ο στρατηγός εξήγησε ότι η μετατόπιση γίνεται για έναν και μόνο λόγο: την αντιμετώπιση της Κίνας. Τα τρία αυτά στρατιωτικά γεγονότα της διετίας 2018-2019 δείχνουν την κλίμακα της έντασης.

Είναι η πρώτη φορά μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου όπου έχουμε τέτοιας έκτασης (κλίμακας) και έντασης στρατιωτική κινητοποίηση. Η κινητοποίηση αυτή συνδέεται με σύγκρουση συμφερόντων ΗΠΑ, Ρωσίας, Κίνας, και άλλων τοπικών δυνάμεων, σε όλη την έκταση της Ευρασίας.

Η εξοπλιστική πτυχή - Υπερηχητικοί πύραυλοι και ναυτικοί εξοπλισμοί

Η γεωπολιτική κρίση συνοδεύεται από την παγκόσμια αύξηση των εξοπλισμών. Ο πρώτος τομέας σύγκρουσης για την παραγωγή νέων υπερηχητικών πυραύλων, οι οποίοι διαπερνούν τις αντιβαλλιστικές ασπίδες. Ειδικότερα οι νέοι ρωσικοί πύραυλοι των τύπων Yars, Sarmat, Avangard, Zircon, Kalibr, Onyx, Kinzal αποτελούν σοβαρό κίνδυνο για τη Δύση. Πέραν των ρωσικών πυραύλων οι κινεζικοί πύραυλοι είναι επίσης απειλή. Ειδικότερα ο τυπικός διηπειρωτικός (Inter-continental Ballistic Missile-ICBM) τύπου DF-5A (CSS-4) με βεληνεκές 13.000 χλμ., και ο DF-31A με βεληνεκές 11.200 χλμ., αποτελούν σοβαρές απειλές. Σε αυτά πρέπει να προστεθεί η εισαγωγή του κινεζικού πυραύλου τύπου DF-21D (ειδικά εναντίον αεροπλανοφόρων), και του DF-26, ο οποίος με βάση τις κινεζικές αρχές καταστρέφει πλοία ακόμα και με μη-ευθύγραμμη πορεία. Τέλος, οι υπερηχητικοί αντιπλοϊκοί πύραυλοι YJ-18 και CM-302 αποτελούν επίσης μεγάλη απειλή. Οι ΗΠΑ απάντησαν στα υπερηχητικά όπλα Ρωσίας και Κίνας στις 19 Μαρτίου 2020, με δοκιμή αντίστοιχου υπερηχητικού πυραύλου στον Ειρηνικό ωκεανό, και στις 13 Οκτωβρίου 2020 οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν ότι τα αμερικανικά υπερηχητικά όπλα έχουν πλέον ακρίβεια στόχου της τάξης των 6 ιντσών. Η φονικότητα των υπερηχητικών πυραύλων είναι τρομακτική.

Η δεύτερη πτυχή των στρατιωτικών εξοπλισμών αφορά τους ναυτικούς εξοπλισμούς. Ειδικότερα, στις 4 Απριλίου 2019 η Ρωσία ανακοίνωσε ότι, με βάση το ναυτικό πρόγραμμα της περιόδου 2018-2027, στην επόμενη δεκαετία τα ρωσικά ναυπηγεία θα κατασκευάσουν 180 πολεμικά πλοία. Η τρέχουσα δύναμη του ρωσικού ναυτικού είναι περίπου 300 πλοία, αλλά από αυτά μόλις τα 150 θεωρούνται κύρια σκάφη (υποβρύχια, καταδρομικά, φρεγάτες, αντιτορπιλλικά κ.λπ.). Υπάρχουν πολλές αμφιβολίες για τις δυνατότητες των ρωσικών ναυπηγείων, αλλά αν τελικά υλοποιηθεί αυτό το ναυπηγικό πρόγραμμα, τότε το ρωσικό ναυτικό θα έχει μεγάλες δυνατότητες προβολής ισχύος στον Ατλαντικό, τη Μαύρη Θάλασσα, τη Βαλτική και την Άπω Ανατολή.

Από την πλευρά της, η Κίνα έχει ως στόχο τον έλεγχο των τριών θαλασσών (San Hai). Της νότιας κινεζικής θάλασσας, της ανατολικής κινεζικής θάλασσας και της Κίτρινης Θάλασσας. Για τον σκοπό αυτό, αναπτύσσει ένα ισχυρό πολεμικό ναυτικό. Το κινεζικό ναυτικό έχει ισχύ πλέον των 300 πλοίων επιφανείας. Την περίοδο 2015-2017 τα κινεζικά ναυπηγεία κατασκευάζουν πλοία με φρενήρη ρυθμό, 400.000 τόνοι ετησίως, όταν τα αμερικανικά ναυπηγεία έχουν κατασκευές μόλις 200.000 τόνους ετησίως. Η χώρα έχει ήδη σε υπηρεσία το πρώτο της αεροπλανοφόρο, ενώ βρίσκονται υπό ναυπήγηση άλλα δύο και έχει δημοσιοποιήσει ως τελικό στόχο την απόκτηση 8 αεροπλανοφόρων, όταν οι ΗΠΑ διαθέτουν έντεκα. Στις 24 Απριλίου 2019, η Κίνα τίμησε με πανυγηρικό τρόπο τα 70 χρόνια του ναυτικού της και διακύρηξε ως στόχο τη δημιουργία μίας παγκόσμιας ναυτικής δύναμης.

Οι συνδιασμένες χρονικά κινήσεις Μόσχας και Πεκίνου δεν πέρασαν απαρατήρητες από τον αγγλοσαξωνικό κόσμο, ο οποίος διαχρονικά έχει υπό τον έλεγχό του τόσο τους ωκεανούς Ατλαντικό, Ινδικό και Ειρηνικό, όσο και τη Μεσόγειο θάλασσα. Η απάντηση ήρθε γρήγορα με τη συνάντηση των αρχηγών των ναυτικών δυνάμεων Μεγάλης Βρετανίας και ΗΠΑ. Ειδικότερα λίγες ημέρες μετά τη ρωσική ανακοίνωση και την επίδειξη δύναμης της Κίνας, ο Πρώτος Λόρδος του Ναυαρχείου Sir Philip Jones συναντήθηκε με τον Αμερικανό αρχηγό του ναυτικού, ναύαρχο John Richardson (3 Μαΐου 2019). Οι δύο πλευρές επιβεβαίωσαν τη συνεργασία τους στην πυρηνική αποτροπή (πυρηνικά υποβρύχια), στις επιχειρήσεις αεροπλανοφόρων και στη δυνατότητα των δύο στόλων να επιχειρούν ταυτόχρονα και συπληρωματικά, τόσο στον Ειρηνικό, Ινδικό και Ατλαντικό ωκεανούς όσο και στη Μεσόγειο και τον Περσικό κόλπο. Είναι σαφές ότι, αν προχωρήσουν τα ναυπηγικά προγράμματα Πεκίνου και Μόσχας, η συνδιασμένη ναυτική ισχύς τους θα έχει περίπου τον ίδιο αριθμό αεροπλανοφόρων, και μεγαλύτερο αριθμό υποβρυχίων, από τις αγγλο-σαξωνικές δυνάμεις, δημιουργώντας πρόβλημα στον έλεγχο των θαλασσών, άρα και του θαλασσίου εμπορίου, το οποίο αντιπροσωπεύει πλέον του 70% του παγκόσμιου εμπορίου. Παράλληλα, η ναυτική ισχύς μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως μέσο προβολής ισχύος σε απομακρυσμένες γεωγραφικές περιοχές.

Η κατασκευή ενός αεροπλανοφόρου έχει κόστος για την Κίνα 50 δισ. γουάν ($7,2 δισ). Στην τιμή αυτή συμπεριλαμβάνονται τα συστήματα τηλεπικοινωνιών, τα όπλα και τα μαχητικά αεροπλάνα. Η τιμή ενός κινεζικού αντιτορπιλλικού τύπου Type 055 εκτοπίσματος 12.000 τόνων είναι 6 δισ. γουάν διπλάσια σε σχέση με τα υπάρχοντα κύρια πολεμικά πλοία του κινεζικού στόλου (τύπος Type 052D). Την περίοδο 2010-2017 η Κίνα ναυπήγησε 84 πολεμικά πλοία (4 αντιτορπιλλικά Type 055, 8 αντιτορπιλλικά Type 052D, 60 φρεγάτες τύπου Type 056). Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών του Λονδίνου (ΙΙSS), μεταξύ 2014-2018 η Κίνα ναυπήγησε πολεμικά πλοία 678.000 τόνων, περισσότερα απ’ ό,τι Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία, Ινδία, Νότια Κορέα, και Ταϊβάν μαζί! Το 2017, το κινεζικό ναυτικό είχε 300 πολεμικά πλοία έναντι 287 του αμερικανικού. Παρά την ανάπτυξή του, το κινεζικό ναυτικό ακόμα υστερεί του αμερικανικού ποιοτικά, αφού τα πλοία τύπου Type 055 και Type 052D, αν και έχουν ακτίνα δράσης 6.000 ναυτικά μίλια, είναι κατώτερα των αντίστοιχων αμερικανικών. Τέλος, τα νέα αεροπλανοφόρα (Type-001Α) χρειάζονται 1.100-1.500 τόνους καυσίμων την ημέρα ανάλογα της ταχύτητας, με αποτέλεσμα να χρειάζονται κάθε 6 ημέρες ανεφοδιασμό σε περίπτωση παρατεταμένων επιχειρήσεων.

Το ρωσικό ναυτικό τα τελευταία χρόνια παρουσίασε αυξομείωση της ισχύος του. Ειδικότερα το 2012 το ρωσικό ναυτικό είχε σε μέγεθος το 42% του αμερικανικού. Το 2014 είχε αυξηθεί στο 52%, δηλαδή μέσα σε δύο χρόνια είχε αυξηθεί κατά δέκα μονάδες! Όμως τα επόμενα χρόνια οι αμερικανικές ναυπηγήσεις ξεπέρασαν τις ρωσικές. Έτσι, το 2015 είχε μειωθεί στο 45%, το 2017 στο 47%, και το 2018 στο 45%. Ειδικότερα το 2017 το ρωσικό ναυτικό παρέλαβε μόλις 2 πολεμικά και 1 παγοθραυστικό. Το 2018 αντίθετα παρέλαβε 10 πλοία (6 κορβέτες, 1 φρεγάτα, 1 αμφίβιο πλοίο, 1 πλοίο ανεφοδιασμού, 1 πλοίο επικοινωνιών). Το συνολικό στρατιωτικό πρόγραμμα της Ρωσίας την περίοδο 2011-2020 φθάνει τα 5 τρισ. ρούβλια και από αυτό το ποσό το 25% αφορά ναυπηγήσεις νέων σκαφών.

Με βάση τα ανωτέρω, το 2030 το κινεζικό ναυτικό θα διαθέτει 415-500 σκαφών επιφανείας και πλέον των 100 υποβρυχίων. Αντίστοιχα, το ρωσικό ναυτικό θα διαθέτει 105-133 πλοία επιφανείας και 45-63 υποβρύχια (χωρίς να λαμβάνονται υπ’ όψιν οι ναυπηγήσεις της περιόδου 2020-2028) .

Από την πλευρά των ΗΠΑ, το ναυτικό την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου ζητούσε 600 πολεμικά πλοία κατά της τότε ΕΣΣΔ. Μετα-ψυχροπολεμικά, το ναυτικό μείωσε την ισχύ του από 454 πλοία το 1993 σε 336 το 1999, σε 297 το 2003, σε 281 το 2006, σε 275 το 2016. Τα αμερικανικά ναυπηγεία κατασκευάζουν ετησίως 2-3 αντιτορπιλλικά κλάσης Arleigh-Bruke, και αντίστοιχο αριθμό υποβρυχίων κλάσης Virginia. Παράλληλα το αμερικανικό ναυτικό παρέλαβε το δεύτερο αντιτορπιλλικό κλάσης Zumwalt. Το 2017 το ναυτικό είχε 287 πλοία, ενώ σχεδιάζει να αυξήσει την ισχύ του σε 355 πλοία μέχρι το 2034 και να παραμείνει σε αυτή την αριθμιτική ισχύ μέχρι το 2049. Το ετήσιο κόστος εκτιμάται σε $40 δισ. για τη χρηματοδότηση του ναυτικού προγράμματος. Το κόστος ενός Zumwalt είναι $6 δισ., ενός υποβρυχίου κλάσης Virginia είναι $2,4 δισ., ενώ ενός αεροπλανοφόρου κυμαίνεται από $6,2-$13,5 δις.

Η Βρετανία το 1982 στα Φόκλαντ διέθετε 115 πλοία, αλλά το 2016 το ναυτικό είχε μόλις 89 πλοία. Από αυτά μόνο 13 φρεγάτες, 11 υποβρύχια, 6 αντιτορπιλλικά, 6 αμφίβια πλοία και 1 αεροπλανοφόρο ήταν η κύρια δύναμη κρούσης. Το 2030 το ναυτικό θα έχει 8 φρεγάτες, 6 αντιτορπιλλικά, 7 υποβρύχια και 2 αεροπλανοφόρα.

Πέρα από την κοινή ναυτική στρατηγική ΗΠΑ-Βρετανίας, η Ουάσιγκτον προωθεί τη ναυτική συμμαχία ΗΠΑ-Ινδίας-Ιαπωνίας-Αυστραλίας. Το Ινδικό ναυτικό αύξησε την ισχύ του από 167.657 τόνους το 1991 σε 217.426 τόνους το 2011. Το 2015 το ινδικό ναυτικό υιοθέτησε μια πολιτική έως το 2030 η οποία προβλέπει την κατασκευή 198 πλοίων (έναντι 140 που ήταν η ισχύς εκείνη την εποχή). Από το 198 νέα πλοία τα 120 θα είναι κύρια πολεμικά πλοία. Ήδη το ναυτικό έχει παραλάβει νέα υποβρύχια, φρεγάτες και αεροπλάνα ναυτικής συνεργασίας. Το ιαπωνικό ναυτικό το 2016 είχε 114 πλοία και πλέον υιοθετεί την κατασκευή αεροπλανοφόρων/ελικοπτεροφόρων υποβρυχίων και αντιτορπιλλικών. Τέλος, η Αυστραλία προχωρά στην αγορά 12 υποβρυχίων από τη Γαλλία κόστους $50 δισ. με ακτίνα δράσης έως τις κινεζικές ακτές.

Είναι λοιπόν σαφές ότι το αμερικανικό και το βρετανικό ναυτικό σχεδιάζουν από κοινού αποστολές για την κυριαρχία Ατλαντικού-Μεσογείου έναντι του ρωσικού ναυτικού, ενώ στον Ειρηνικό και τον Ινδικό η σύμπραξη ΗΠΑ-Ινδίας-Ιαπωνίας-Αυστραλίας έχει ως στόχο την εξισορρόπηση του κινεζικού ναυτικού. Με αυτήν τη στρατηγική, ο αγγλοσαξωνικός κόσμος θα συνεχίσει να έχει τον έλεγχο των θαλασσών και του παγκόσμιου θαλάσσιου εμπορίου. Σε συνδιασμό με την ισχυρή χρηματοπιστωτική/τραπεζική θέση τους, οι αγγλοσαξωνικές χώρες θα εξακολουθούν να ελέγχουν τη διεθνή οικονομία παρά τη μετατόπιση της βιομηχανικής παραγωγής σε Ασία και άλλες αναδυόμενες οικονομίες. Τα οικονομικά κίνητρα πίσω από τους ναυτικούς εξοπλισμούς είναι εμφανή.

Επίλογος

Η παρούσα ανάλυση δεν έχει πεσιμιστικό αλλά ρεαλιστικό χαρακτήρα. Θεωρεί ότι, για να αποφευχθούν εξελίξεις ανάλογες με αυτές της περιόδου 1900-1945, επιβάλλεται συνεργασία και όχι ανταγωνισμός. Ας πορευθούμε με τη ρήση του Αριστοτέλους: «Οι μεγαλύτερες αδικίες δεν διαπράττονται από αυτούς που δρουν υπό δυσφορία, αλλά από αυτούς που φτάνουν στα άκρα».