ΟΙ ΕΦΙΑΛΤΕΣ ΤΟΥ Κ. ΧΑΤΖΗΔΑΚΗ

Υπουργός… ειδικών αποστολών θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ο Κωστής Χατζηδάκης, και μάλιστα… διαχρονικά. Ο άνθρωπος που συνέδεσε το όνομά του με το τελευταίο κεφάλαιο στο βιβλίο «Ολυμπιακή» το 2009 –η τελευταία σελίδα του κεφαλαίου θα γραφτεί λίγα χρόνια μετά– κλήθηκε από τον σημερινό πρωθυπουργό να πράξει κάτι αντίστοιχο με τη ΔΕΗ. Πριν ολοκληρώσει το έργο του, όμως, μετακινήθηκε για ένα εξίσου δύσκολο έργο στο υπουργείο Εργασίας. «Ταιριάζει με τις ακραιφνείς νεοφιλελεύθερες ιδέες του», σχολίαζαν οι άσπονδοι φίλοι του με την ανακοίνωση του ανασχηματισμού, με τις εκκρεμείς συντάξεις και τον νέο νόμο για τα εργασιακά να είναι τα αγκάθια στον νέο δρόμο του.

Στη Νέα Δημοκρατία με τις… πάνες, ο νυν υπουργός Εργασίας είναι από αυτούς με τη μεγαλύτερη υπουργική θητεία της σημερινής κυβέρνησης αλλά και με τα περισσότερα κομματικά… χιλιόμετρα. Μέλος της ΔΑΠ, μετά της ΟΝΝΕΔ, πρόεδρός της από το 1992 μέχρι το 1994. Από την ΟΝΝΕΔ πέταξε στις Βρυξέλλες ως ευρωβουλευτής, με απόφαση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, που ήθελε ένα από τα «παιδιά» του να είναι στην ευρωομάδα της Ν.Δ. Η παραμονή του στο κέντρο των αποφάσεων της Ευρώπης επιμηκύνθηκε εκτός προγράμματος, καθώς την πτώση της κυβέρνησης Μητσοτάκη διαδέχθηκε μια δεκαετία παντοκρατορίας ΠΑΣΟΚ. Χρειάστηκε να φτάσουμε στη δεύτερη κυβερνητική θητεία του Κ. Καραμανλή για να περάσει την πόρτα υπουργείου ο Ρεθυμνιώτης πολιτικός, που εξελέγη για πρώτη φορά βουλευτής στην τότε Β΄ Αθηνών, αυτή του Μεταφορών. Εκεί συναντήθηκε και με το μεγαλύτερο πολιτικό στοίχημά του, που επί της ουσίας καθόρισε και την πολιτική μοίρα του: την ιδιωτικοποίηση της Ολυμπιακής Αεροπορίας, του μεγάλου ασθενή και αφορμή για τις πλέον εξωφρενικές ιστορίες του ελληνικού Δημοσίου.

Η ιδιωτικοποίηση της Ολυμπιακής

Ο μακρόχρονος επιθανάτιος ρόγχος της Ολυμπιακής είναι η κατάληξη για μια εταιρεία, που, όταν παραδόθηκε στο Ελληνικό Δημόσιο από τον Αριστοτέλη Ωνάση, είχε όλα τα χαρακτηριστικά μιας κραταιής επιχείρησης: Έναν υπερσύγχρονο στόλο, πτήσεις και στις πέντε ηπείρους, άψογες υπηρεσίες και μια υψηλή θέση στον κατάλογο με τις ασφαλέστερες αεροπορικές εταιρείες, θέση που κράτησε μέχρι το τέλος. Χαρακτηριστικές είναι οι τότε αναφορές για την προτίμηση των σταρ του Χόλιγουντ να «πετούν» με την Ολυμπιακή, όταν επισκέπτονταν τα ελληνικά νησιά, ή για το υψηλού επιπέδου σέρβις εν πτήσει «με τα επίχρυσα μαχαιροπήρουνα και τη σαμπάνια να προσφέρεται αφειδώς». Η Ολυμπιακή, ακόμα και όταν βρισκόταν στα χέρια του Ωνάση και απολάμβανε τα καλύτερα χρόνια της, δεν παρουσίαζε κέρδη. Το πρόβλημα έγινε αντιληπτό το 1977, όταν, επί κυβέρνησης Κωνσταντίνου Καραμανλή, εμφανίζεται ο πρώτος ελλειμματικός ισολογισμός. Στη δεκαετία του ’80, η Ολυμπιακή Αεροπορία γιγαντώνεται σε ό,τι αφορά στο προσωπικό της, αφού πολλαπλασιάστηκαν οι διορισμοί (κυρίως σε διοικητικούς υπαλλήλους και προσωπικό εδάφους). Στα μέσα της δεκαετίας σημειώθηκε και η πρώτη παρέμβαση των Βρυξελλών, όταν το έλλειμμα του εθνικού αερομεταφορέα αυξήθηκε ανησυχητικά.

Η εξεύρεση λύσης για την Ολυμπιακή μέχρι το τέλος του 2008 αποτέλεσε βασική πολιτική προτεραιότητα για τον Κώστα Καραμανλή. «Αναζητείται άμεση και σύννομη με το ευρωπαϊκό δίκαιο λύση, που να εξασφαλίζει παράλληλα τους εργαζόμενους αλλά και τον επενδυτή», ήταν η μόνιμη επωδός κύκλων του υπουργείου Μεταφορών.

Το σχέδιο εξυγίανσης προβλέπει τρεις εταιρείες ελεύθερες βαρών, οι οποίες θα διαθέτουν το σήμα, την αξιοπιστία και την υψηλή θέση στη λίστα ασφάλειας της Ολυμπιακής, αλλά και προσωπικό με νέες συμβάσεις εργασίας. «Πακέτο» αρκετά ελκυστικό για τον επικείμενο αγοραστή. Από την πλευρά της, η κυβέρνηση ενδιαφέρεται για την εξασφάλιση των 8.000 εργαζομένων της Ολυμπιακής, αλλά και τη διασφάλιση της συγκοινωνίας με τα ελληνικά νησιά και τις ακριτικές περιοχές. Σε ό,τι αφορά στους εργαζομένους, το σχέδιο προβλέπει την εθελουσία έξοδο για περίπου 3.000 εργαζόμενους, εκ των οποίων οι 2.000 μπορούν να συνταξιοδοτηθούν άμεσα, ενώ για τους υπόλοιπους υπάρχει μέριμνα πριμοδότησης μισού ενσήμου για κάθε ένα που διαθέτουν. «Με την εθελούσια έξοδο θα βγουν 40άρηδες στη σύνταξη, μια πραγματική πρόκληση, αν λάβει κανείς υπόψη τα ποσοστά ανεργίας στη χώρα μας», ήταν το σχόλιο του Γιάννη Πέππα, εκπροσώπου των εργαζομένων στο Δ.Σ. της εταιρείας. «Το ελληνικό Δημόσιο δεν θα κερδίσει τίποτα, αφού αυτοί οι άνθρωποι θα πληρώνονται έτσι κι αλλιώς. Θα ήταν προτιμότερο για το κράτος να τους φορολογεί ως εργαζόμενους και να παράγουν έργο από το να τους φορολογεί ως συνταξιούχους».

Με το πρώτο σκέλος του σχεδίου να ολοκληρώνεται στις αρχές του 2009, μπαίνει σε εφαρμογή το δεύτερο: Η εξεύρεση αγοραστή. «Υπάρχει επενδυτής και θα τον μάθετε γρήγορα», δήλωνε τότε ο Κωστής Χατζηδάκης, δείχνοντας… Κατάρ μεριά, και συγκεκριμένα τον εμίρη Χαμάντ Αλ Θάνι. Ωστόσο, τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν όπως αναμενόταν. Στις 4 Φεβρουαρίου 2009, συνεδρίασε η διυπουργική επιτροπή αποκρατικοποιήσεων και αποφάσισε να μην αποδεχθεί τις προσφορές. «Οι προσφορές που πληρούσαν τους όρους ήταν χαμηλότερες σε σχέση με τις αντίστοιχες αποτιμήσεις του ανεξάρτητου εκτιμητή», είχε πει ο τότε υπουργός Μεταφορών και απηύθυνε δημόσια ανοικτή πρόταση σε επιχειρηματικούς ομίλους, με τη μέθοδο της απευθείας διαπραγμάτευσης. Κάπως έτσι εκδηλώθηκε το ενδιαφέρον της Marfin Investment Group.

Η εμπλοκή του εκλιπόντα Βγενόπουλου στην αγορά της Ολυμπιακής είναι μια παλιά ιστορία, στην οποία αναμειγνυόταν και το όνομα του κ. Χατζηδάκη, σύμφωνα με τους τότε πολιτικούς αντιπάλους του. Το ΠΑΣΟΚ τη «φύλαγε» στον υπουργό απ’ όταν ήταν στις Βρυξέλλες και υποστήριζε ότι με τις καταγγελίες κατά της κρατικής επιδότησης της Ολυμπιακής, την περίοδο που ήταν ευρωβουλευτής, εξυπηρέτησε τα συμφέροντα της Aegean του Ανδ. Βγενόπουλου. «Μπορείτε να μας επιβεβαιώσετε ή να μας διαψεύσετε αυτό που αναγράφεται στις εφημερίδες, ότι με τον κ. Βγενόπουλο είχατε ήδη ξεκινήσει τις συζητήσεις πολύ πριν ξεκινήσει ο διεθνής διαγωνισμός, δηλαδή από το καλοκαίρι; Κάποιοι άλλοι λένε από πολύ πριν. Είναι αλήθεια ή όχι;» τον ρωτούσε στη Βουλή ο τότε τομεάρχης του ΠΑΣΟΚ, Χρήστος Παπουτσής.

Από τον ΟΣΕ και το «Εξοικονομώ κατ’ οίκον» στη Fraport

Τελικά, η Ολυμπιακή ήταν μόνο η αρχή για τη σχέση του κ. Χατζηδάκη με τις ιδιωτικοποιήσεις δημοσίων assets. Επόμενος στόχος η εξυγίανση του ΟΣΕ, που κατά τον κ. Χατζηδάκη ήταν σε τρεις φορές χειρότερη μοίρα από τις εθνικές αερογραμμές. Στο τέλος του 2008, ο τότε υπουργός Μεταφορών παρουσίασε το πλάνο ανασυγκρότησης των σιδηροδρόμων, με σκοπό την εξυγίανση και την ανάπτυξη του Οργανισμού και απώτερο στόχο την πώληση κομματιού του σε επενδυτή από το εξωτερικό, με τους γαλλικούς σιδηροδρόμους να φέρονται ως ενδιαφερόμενοι. Τις εξελίξεις πρόλαβαν οι εκλογές, η ήττα Καραμανλή και η άνοδος του ΓΑΠ και του ΠΑΣΟΚ που σταμάτησε τις διαδικασίες για τον ΟΣΕ. Το σχέδιο Χατζηδάκη σε ένα μεγάλο μέρος είναι αυτό που εφάρμοσε η κυβέρνηση Σαμαρά για να καταλήξει η ΤΡΑΙΝΟΣΕ σε ιταλικά χέρια, συμφωνία που ολοκληρώθηκε επί Τσίπρα το 2017. Για το σχέδιο εξυγίανσης, πάντως, του Οργανισμού, τις εθελούσιες και τις μετακινήσεις προσωπικού σε άλλες θέσεις του Δημοσίου, όπως κατήγγειλαν τότε οι Μηχανικοί του ΟΣΕ, ότι σταθμάρχες και προσωπικό κίνησης βρέθηκαν σε… νοσοκομεία, γράφτηκαν πολλά.

Για να είμαστε δίκαιοι, στον σημερινό υπουργό Εργασίας πιστώνεται ένα από τα πιο επιτυχημένα και αποτελεσματικά στην εφαρμογή συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα, το «Εξοικονόμηση Κατ’ Οίκον» του 2009, όταν στον τελευταίο ανασχηματισμό Καραμανλή μετατέθηκε στο Ανάπτυξης. Ήταν ένα πρόγραμμα που είχε ενταχθεί στο ΕΣΠΑ 2007-2013, και το αξιοποίησαν πάνω από 50.000 νοικοκυριά, ενώ σε αυτό «πάτησε» και το «Εξοικονομώ κατ οίκον ΙΙ» του ΕΣΠΑ 2014-2020, συνολικού προϋπολογισμού 500 εκατ. ευρώ, που μπορούσε να καλύψει τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης σε έως 40.000 κατοικίες.

Στη δεύτερη υπουργική θητεία του, σε μια δύσκολη για τη χώρα συγκυρία, τη συγκυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου, ο κ. Χατζηδάκης ανέλαβε το υπερυπουργείο Ανάπτυξης-Ανταγωνιστικότητας-Υποδομών-Μεταφορών και Δικτύων, τη χαρά των ιδιωτικοποιήσεων! Αυτοκινητόδρομοι, δίκτυα, Οργανισμοί, ΕΣΠΑ, ΣΔΙΤ, αεροδρόμια, χαμός… Υπό την πίεση Βρυξελλών και Βερολίνου, 14 ελληνικά περιφερειακά αεροδρόμια βγαίνουν στο σφυρί με την Fraport να αναδεικνύεται νικητής. Τις διαπραγματεύσεις αναλαμβάνει ο κ. Χατζηδάκης για να ολοκληρωθεί το deal επί ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος είχε εκφράσει έντονες αντιδράσεις ως αξιωματική αντιπολίτευση… Τα αεροδρόμια της Θεσσαλονίκης, της Κέρκυρας, των Χανίων, της Κεφαλλονιάς, της Ζακύνθου, του Ακτίου, της Καβάλας, της Ρόδου, της Κω, της Σάμου, της Μυτιλήνης, της Μυκόνου, της Σαντορίνης και της Σκιάθου παραχωρήθηκαν στην ελληνογερμανική κοινοπραξία Fraport - Slentel Ltd, η οποία προσέφερε εφάπαξ τίμημα 1,2 δισ. ευρώ, ετήσιο μίσθωμα 22,9 εκατ. ευρώ κατ’ έτος, ποσοστό 25% από τα προ φόρων, τόκων και αποσβέσεων έσοδα και τέλη υπέρ ΥΠΑ, που φτάνουν 1,2 δισ. ευρώ για όλη την περίοδο της παραχώρησης. Παράλληλα, δεσμεύθηκε για επενδύσεις 330 εκατ. στην πρώτη τετραετία και συνολικά 1,4 δισ. ευρώ για τις επόμενες τέσσερις δεκαετίες, όσο διαρκεί επί της ουσίας και η σύμβαση της παραχώρησης.

Η ολική επαναφορά με τη ΔΕΗ

Η εμπειρία του κ. Χατζηδάκη τόσο σε υπουργικό όσο και σε κομματικό επίπεδο αλλά και η πολύχρονη σχέση με την οικογένεια, έπαιξαν ρόλο ώστε ο Κυριάκος Μητσοτάκης να τον τοποθετήσει αντιπρόεδρο της Νέας Δημοκρατίας μαζί με τον Άδωνι Γεωργιάδη το 2016. Γνώστης όλων σχεδόν των παραγωγικών υπουργείων, ο κ. Χατζηδάκης θα σηκώσει το μεγαλύτερο βάρος της σύγκρουσης με τον Τσακαλώτο, τον Σταθάκη, τον Σπίρτζη.

Με το που κερδίζει τις εκλογές η Νέα Δημοκρατία, ο κ. Χατζηδάκης αναλαμβάνει το υπουργείο Ενέργειας και τη δύσκολη εξίσωση της ΔΕΗ, του ΑΔΜΗΕ, των λιγνιτομονάδων της Κοζάνης και της Μεγαλόπολης. Ο ίδιος είναι ο εμπνευστής της «Μικρής ΔΕΗ», μιας λύσης που δεν είναι πλέον εφικτή και αναζητείται τρόπος να γίνει θελκτική «μια εταιρεία με 900 εκατ. ζημιά», όπως λέει ο ίδιος. Άνθρακας αποδεικνύεται και ο θησαυρός της λιγνιτικής αποεπένδυσης, καθώς ο διαγωνισμός βγαίνει άγονος. Η αναζήτηση στρατηγικού επενδυτή, που είχε προαναγγελθεί, καταλήγει στο μηδέν και, για να σωθεί η εταιρεία από τη χρεωκοπία και την ανάγκη άμεσης ρευστότητας, η ηγεσία του Υπουργείου καταφεύγει στη λύση της εισροής των χρεών από υπηρεσίες του Δημοσίου και της μερικής αύξησης των τιμολογίων, βάζοντας παράλληλα ένα νέο τέλος στις ΑΠΕ, προκειμένου να εξοικονομήσει χρήματα. Η επίσκεψή του στη Δυτική Μακεδονία συνοδεύτηκε από συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας εργαζομένων και κατοίκων για το προσεχές «λουκέτο» των λιγνιτικών μονάδων, καθώς το σχέδιο για εξεύρεση συμπαίκτη δεν προχώρησε. «Ξεπούλημα “χρυσαφικών” με την παράλληλη εκχώρηση εργαλείων της πολιτείας για την ενεργειακή μετάβαση. Ιδιωτικοποίηση του ποσοστού του δημοσίου σε όλες σχεδόν τις ενεργειακές εταιρείες, πώληση ακόμη και των όσων “σώθηκαν” με σκληρή διαπραγμάτευση σε μνημονιακό μάλιστα πλαίσιο, ΑΔΜΗΕ, ΔΕΠΑ Υποδομών, όπως και του ΔΕΔΔΗΕ και η παράλληλη δημιουργία ιδιωτικού μονοπωλίου στο δίκτυο φυσικού αερίου της Ελλάδας με την εκχώρηση της ΔΕΠΑ Υποδομών σε έναν μόνο ιδιώτη. Εξυπηρέτηση κάποιων επιχειρηματικών συμφερόντων και τακτοποίηση “γαλάζιων παιδιών”. Μοναδικοί κερδισμένοι από το σχέδιο της Ν.Δ. είναι οι ιδιώτες ιδιοκτήτες των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από φυσικό αέριο που θα αντικαταστήσουν τις λιγνιτικές μονάδες της ΔΕΗ, καθώς το πραγματικό σχέδιο πίσω από τον τίτλο της απολιγνιτοποίησης δεν είναι η απανθρακοποίηση του ενεργειακού μας συστήματος αλλά η αεριοποίησή του, με το φυσικό αέριο να παραμένει στο μείγμα έως και το 2050», του προσάπτει ο τομεάρχης Ενέργειας του ΣΥΡΙΖΑ, Μ. Φάμελος.

Στην κριτική που δέχεται ο τέως υπουργός Ενέργειας είναι ότι με την πολιτική των αυξήσεων στα τιμολόγια της ΔΕΗ έσπρωξε τους συνεπείς πελάτες στην αγκαλιά των ανταγωνιστών.

Παρ’ όλα αυτά, ο υπουργός κατά την τελετή παράδοσης του υπουργείου, περιέγραψε μια ιδανική εικόνα για τη ΔΕΗ, που υπό κατάρρευση πλέον είναι… καινούργια. «Εργαστήκαμε από την πρώτη κιόλας μέρα για τη διάσωση και τον εκσυγχρονισμό της ΔΕΗ. Με τα έκτακτα μέτρα που πήραμε το καλοκαίρι του 2019 η μεγαλύτερη ελληνική επιχείρηση απέφυγε τη χρεοκοπία. Με τον νόμο 4643 που ψηφίσαμε τέθηκαν οι βάσεις για τον εκσυγχρονισμό της. Όλα αυτά αποτυπώνονται τόσο στις πιστοληπτικές αξιολογήσεις των διεθνών οίκων όσο και στην πορεία της μετοχής της! Σήμερα μιλάμε για μία καινούργια ΔΕΗ. Και αυτό πιστώνεται τόσο στη Διοίκηση της επιχείρησης, όσο και στην ίδια την κυβέρνηση!»…