Ο ΣΩΤΗΡΗΣ ΔΕΝ ΜΑΣ ΕΣΩΣΕ ΤΕΛΙΚΑ…

Το να είσαι γιατρός δεν είναι εύκολη υπόθεση. Μετά την πρώτη εισαγωγή στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου, όπου ο πρωτοετής αλλά κι οι δικοί του πλέουν σε πελάγη απόλυτης ευτυχίας, λες και πέρασαν συλλογικά τα μαθήματα, έρχεται η πρώτη οδυνηρή διαπίστωση, που δεν αφορά μόνο στη δυσκολία των μαθημάτων. Ο φοιτητής έρχεται αντιμέτωπος με τις αρνητικές συνέπειες της επιτυχίας του: αντικρίζει εικόνες δύσκολες, αποκρουστικές, ανατριχιαστικές, με αποκορύφωμα το πρώτο πτώμα.

Κι εκεί είναι το πρώτο μεγάλο και δύσκολο τεστ. Κάποιοι, λιγοστοί μεν, δεν το περνούν καν. Λιποθυμούν, ανακατεύονται, δεν το αντέχουν, αναρωτιούνται αν μπήκαν σε λάθος σχολή. Τότε, ακόμη κι ο πιο αφελής φοιτητής διαπιστώνει ότι δεν μαθαίνει μόνο ένα επάγγελμα-λειτούργημα αλλά είναι διαμεσολαβητής ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο. Ως φοιτητής βλέπει την αγωνία των ασθενών και των δικών του ανθρώπων, που κρέμονται από μία λέξη του γιατρού-καθηγητή. Αντιλαμβάνεται έτσι σταδιακά και την ευθύνη αλλά και τη συγκλονιστική του δύναμη.

Εκτός από τους ιερωμένους, που διαχειρίζονται τη δύσκολη κατάσταση της μετάβασης από τη ζωή στον θάνατο χορηγώντας μετάληψη, ή τους τελετάρχες, που αναλαμβάνουν το μοιραίο, στις σύγχρονες δυτικοευρωπαϊκές κοινωνίες ο γιατρός παρακολουθεί τον άρρωστο. Αν είναι ο επιβλέπων, ζει την αγωνία του ίδιου και των δικών του να σωθεί, ειδάλλως να μην πονάει ή, την ύστατη στιγμή, να φύγει χωρίς να ταλαιπωρηθεί άλλο. Είναι γνώστης ο γιατρός, συμμετέχει αλλά είναι και αποστασιοποιημένος.

Η πανδημία του COVID-19 μάς έφερε αντιμέτωπους με τις μύχιες και συλλογικές φοβίες μας. Ακόμη κι οι υγειονομικοί παράγοντες λύγισαν ή και φοβούνται καθημερινά για τη ζωή τους. Είναι το βάρος της αιώνιας νύχτας και του βασανιστικού θανάτου, του δικού μας ή των οικείων μας. Η αγωνία ότι ούτε μισός άνθρωπος δεν θα μας κρατά το χέρι, την ώρα του αποχωρισμού. Κι είναι ζητούμενο, ο άνθρωπος που φεύγει, ν’ αποχωρεί με την αγάπη των δικών του, αποχαιρετώντας τα εγκόσμια, ήσυχα και γαληνεμένα.

Από αυτήν τη διαπίστωση, όμως, μέχρι την κυνική φράση «θέλουμε να βοηθήσουμε να υπάρχει μια ποιοτική μετάβαση στον θάνατο», που είπε ο καθηγητής Σωτήρης Τσιόδρας στις 5/11/2020, υπάρχει μία τεράστια απόσταση. Είναι η απόλυτη κοροϊδία για τον λαϊκό άνθρωπο που αγωνιά.

Η επιστημονική επιτροπή της οποίας προεδρεύει ο Σωτήρης Τσιόδρας, ο οποίος κάνει νουθεσίες για τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, αλλά χαλιέται αν κλείσουν οι εκκλησίες, δεν βοηθά στη διαχείριση ενός τόσο σοβαρού ιατρικού προβλήματος, που έχει πολλές και ποικίλες αλλά κι αδιερεύνητες παραμέτρους. Ο γιατρός είναι για να βοηθά στη διατήρηση της ζωής, και για να προετοιμάζει το κλίμα όταν δεν θα υπάρχει ζωή. Ο γιατρός παίρνει τον όρκο του Ιπποκράτη, όσο κι αν κάποιοι δεν τον κρατούν μήτε την επόμενη ημέρα.

Οι γιατροί ούτε πρέπει ούτε χρειάζεται ν’ αποφασίζουν εκείνοι, για το ποιος θα ζήσει ή θα πεθάνει. Η φύση μπορεί να αποφασίζει. Ο ασθενής μπορεί να πάρει αυτήν την απόφαση. Οι συγγενείς μπορεί να αποφασίζουν για την επιλογή της θεραπείας, αφού ακούσουν τα δεδομένα. Η ιατρική κοινότητα λέει απλά τις επιλογές και τις οδηγίες ανά στάδιο. Είναι άλλο πράγμα, αν ο ίδιος ο ασθενής, με δική του βούληση, γιατί υποφέρει, πονάει, δεν βλέπει διέξοδο κι έχει πάρει την κατάλληλη ψυχολογική βοήθεια, να διαλέξει τον υποβοηθούμενο θάνατο. Κι αυτό όχι στην Ελλάδα. Αλλά ο ρόλος του γιατρού δεν είναι στον ποιοτικό θάνατο. Είναι πρωτίστως στη διατήρηση της ζωής.

Το «φυτό» κι ο θάνατος

Κάποτε εργαζόμενη ως δημοσιογράφος γνώρισα μία Ελληνίδα-θησαυρό σ’ ένα υπουργείο, η οποία είχε δει τον αδερφό της να μένει κατάκοιτος στο κρεβάτι, μετά από τροχαίο ατύχημα. Έμεινε φυτό για τρία ολόκληρα χρόνια. Για τρία χρόνια δεν επικοινωνούσε με το περιβάλλον, δεν έτρωγε, δεν πήγαινε τουαλέτα, δεν μιλούσε, δεν κουνούσε χέρια και πόδια. Τον γύριζαν, τον έπλεναν – μία κούκλα, που δεν αντιδρούσε. Όλοι τον είχαν για χαμένη υπόθεση. Η Γ. δεν άφηνε ούτε μισή ελπίδα να πέσει κάτω, όταν άλλοι τον είχαν ξεγραμμένο.

Ο αδερφός της δεν είχε δώσει σημείο ζωής, πως θα ζήσει, θα περπατήσει, θα κουνήσει έστω και το μικρό του δακτυλάκι. Δεν τον εγκατέλειψε ποτέ, ούτε όταν έβλεπε τις φάτσες των γιατρών να τη συμπονούν, άλλων να τη θεωρούν παλαβή ή να την οικτίρουν για έναν αγώνα, που είχε πολύ πόνο, πολλά έξοδα κι έμοιαζε μάταιος. Η Γ., που ερχόταν κανονικά στη δουλειά της, δεν το έβαλε κάτω ποτέ.

Ο αδερφός της, λες και την άκουσε μία μέρα, ξύπνησε από τον μακάριο αλλά αχρείαστο ύπνο του. Δεν θυμόταν τίποτα από το ατύχημα. Δεν ήξερε τίποτα, δεν του είπαν τίποτα. Είχε χάσει πολλά κιλά, ήταν αδύναμος, αλλά εκτός από το περιστατικό με το ατύχημα, που δεν το θυμόταν, η μνήμη του επέστρεψε και μίλησε κανονικά. Το σύνδρομο της Σταχτοπούτας με την κακιά μάγισσα που της έδωσε το μήλο, αλλά εκείνη σηκώθηκε, γιατί ένα παλικάρι της ξέφραξε τον λαιμό, ζωντάνεψε. Η νεαρή γυναίκα είχε καταφέρει το ακατόρθωτο, να επαναφέρει τον αδερφό της στη ζωή, αντί να αφήσει να τον καταργήσουν, βγάζοντάς του τα σωληνάκια, που τον συντηρούσαν. Ουδείς φανταζόταν, αν δεν ήξερε καλά αυτό το υπέροχο πλάσμα, το οποίο δεν έδινε δικαίωμα σε κανέναν, πως είχε αφήσει τέτοια περιπέτεια πίσω του.

Έχω δει γιατρούς να στενοχωριούνται όταν πρέπει απλά να ενημερώσουν συγγενείς για ένα δύσκολο χειρουργείο, να στενοχωριούνται όταν πληροφορούν έναν άρρωστο ότι έχει ένα δύσκολο ή ανίατο νόσημα, να λυπούνται, γιατί έχασαν έναν άρρωστο κι ας είχε έρθει η ώρα του. Κι έχω δει και γιατρούς να συμπεριφέρονται με απίστευτο κυνισμό, με αδιαφορία, με μιζέρια, με αθλιότητα σε αρρώστους ή σε συγγενείς τους, σαν να πρόκειται για σφαχτάρια. Ξεχνούν ότι απέναντί τους έχουν ανθρώπους και δεν έχουν το δικαίωμα να συμπεριφέρονται σαν θεοί ή σαν εκδοροσφαγείς.

Δικαίωμα ζωής και θανάτου

Το δικαίωμα ζωής ή θανάτου συχνά το παίρνουν οι γιατροί σε εμπόλεμες ζώνες, όταν τα μέσα περίθαλψης είναι πενιχρά, το αίμα λιγοστό για μεταγγίσεις, τα φάρμακα περιορισμένα. Η ιδέα ότι, αν δεν υπάρχουν μέτρα, θα διαλέξουμε τον πιο νέο, τον πιο υγιή οργανισμό, πέρασε με την πανδημία στην Ιταλία, όταν οι γιατροί θέλοντας και μη βρέθηκαν σε αδυναμία και τραγικό αδιέξοδο. Και τότε, ναι, έφτασαν στο σημείο να διαλέξουν ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο, με τον νόμο των πιθανοτήτων και της εν γένει κλινικής εικόνας. Κάποιοι απολύτως συνειδητά κι άλλοι κουβαλώντας για πάντα αυτό το δυσβάσταχτο κι απάνθρωπο βάρος.

Η Ελλάδα, βλέποντας τι έγινε στην Ιταλία, κατέβασε και ορθώς ρολά, για να φτιάξει υποδομές. Τις έκανε; Πού είναι; Όπως καταλόγισε στον Κυριάκο Μητσοτάκη η αξιωματική αντιπολίτευση διά του Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος έδωσε σχετική συνέντευξη Τύπου μαζί με τον αρμόδιο Τομεάρχη Υγείας, Ανδρέα Ξανθό, και τον αρμόδιο επί του Τύπου, Νάσο Ηλιόπουλο; Θα τα κατάφερναν καλύτερα τα άλλα κόμματα; Το σίγουρο είναι πως η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας άργησε να καταλάβει τα καλά της δημόσιας υγείας, ούτε την ενίσχυσε όσο έπρεπε, ξέροντας το έργο.

Οι Κινέζοι έφτασαν στο σημείο σε μία εβδομάδα να χτίσουν ένα νοσοκομείο από το μηδέν. Εμείς ως χώρα, από τον περασμένο Μάρτιο μέχρι σήμερα, βολοδέρνουμε και κάνουμε διαχείριση της μοιρασιάς του μαξιλαριού, που άφησε ο ΣΥΡΙΖΑ από τους κόπους και τις θυσίες του ελληνικού λαού. Παρά τις επανειλημμένες οχλήσεις των γιατρών και του νοσηλευτικού προσωπικού, οι διορισμοί υπήρξαν περιορισμένοι και οι ΜΕΘ δεν πολλαπλασιάστηκαν όσο έπρεπε. Γιατί η Βουλή έφτιαξε σε 2 μήνες 50 κλίνες και όλο το υπουργείο Υγείας κοιμόταν τόσον καιρό; Για το «δικαίωμα στον ποιοτικό θάνατο»; Ο κόσμος έμεινε στο σπίτι του για το δικαίωμα στη ζωή. Όχι για να πεθάνει αξιοπρεπώς. Τα παιδιά δεν έπαιξαν με τους φίλους τους, οι άνθρωποι δεν έκλεισαν τις επιχειρήσεις τους, οι μεσήλικες δεν έμειναν μακριά από τους γονείς τους, οι καλλιτέχνες δεν κλείστηκαν στο σπίτι, οι αθλητές δεν βγήκαν στην προπόνηση, για να έχουν δικαίωμα στον ποιοτικό θάνατο. Το δικαίωμα στη ζωή διεκδίκησαν.

Ο Σωτήρης Τσιόδρας, ακούγοντας τον πρωθυπουργό να τον αποκαλεί ο «Σωτήρης», λες κι ήταν η ορντινάντσα του από δύσκολες εποχές του Στρατού, απαξιώνοντάς τον και καταργώντας από το κάδρο τον υπουργό Υγείας, Βασίλη Κικίλια, μας θύμισε πόσο η πολιτική μπορεί ν’ αλλοτριώσει έναν άνθρωπο. Ήταν η 3η φορά μετά το φιάσκο με τις μάσκες και τα μαθήματα με 25 μαθητές στα σχολεία και την άποψη που διατύπωσε για τη μετακίνηση στα μεταφορικά μέσα, που ο Σωτήρης Τσιόδρας άδειασε στεγνά τον εαυτό του. Αποδόμησε τις σπουδές του, τον εαυτό του αλλά και την αξία του ως καθηγητής. Έριξε λίπασμα στην καχυποψία των ανθρώπων, για τον ήρεμο θάνατο σε σχέση με τη ζωή. Έδωσε κλωτσιά και γκρέμισε όποια θετική εικόνα είχε χτίσει τόσον καιρό, για τη σοβαρότητά του. Όχι γιατί δεν είχε παραμέτρους αλήθειας αυτό που είπε. Αλλά για τον τρόπο που το είπε. Κυνικά κι ανόητα.

Άλλαξε την εικόνα που έχει ο λαϊκός κόσμος για τον γιατρό, που κρέμεται από τα χείλη του για να βρει γιατρειά. Μας μύησε ότι ο γιατρός έχει τον τελικό λόγο, διότι το σύστημα Υγείας και η αξία της ζωής έρχεται δεύτερη. Ήταν ένα καίριο χτύπημα για την επιστήμη του, ενώ ο ίδιος αυτοπυροβολήθηκε, καθώς δεν λογάριασε σωστά τους ανθρώπους την ιερή στιγμή του θανάτου. Ξέχασε πως είναι επιστήμονας και ντύθηκε τον μανδύα του πολιτικού, δίχως να είναι καν ο αρμόδιος υπουργός Υγείας, Βασίλης Κικίλιας, ο οποίος εξαφανίστηκε ως διά μαγείας από το κάδρο.

Η πανδημία θα έρθει και θα περάσει. Τα θραύσματά της, όμως, η διαχείρισή της, οι δάφνες και τα κοτσάνια απ’ αυτές θα μείνουν ανεπούλωτα στίγματα στην ελληνική κοινωνία, η οποία εμπιστεύτηκε τον μειλίχιο καθηγητή, ο οποίος μιλούσε με σύνεση κι αγάπη ακόμη και για τον απλό τσιγγάνο των καταυλισμών.

Ο κόσμος άφησε πολύ μεγάλο περιθώριο ανεκτικότητας στην κυβέρνηση Μητσοτάκη, όπως και οι πολιτικοί του αντίπαλοι, κι επέλεξε για πολύ καιρό να έχει στο απυρόβλητο τον Σωτήρη Τσιόδρα. Η άποψη περί «ποιοτικού θανάτου», όμως, περισσεύει από τον κύριο καθηγητή, όταν ο στόχος είναι η ζωή. Κυνικά ο ίδιος ο Κυριάκος Μητσοτάκης παραδέχτηκε ότι εδώ συστήματα σαν της Γερμανίας με πολλαπλάσιες κλίνες δεν μπόρεσαν ν’ αντέξουν. Εκτός αν η κυβέρνηση έχει αλλάξει στόχο, κι απλά αναζητεί τρόπο να διαχειριστεί όσο το δυνατόν πιο ψύχραιμα ή επικοινωνιακά τον «ποιοτικό θάνατο».