Ο ΜΠΑΪΝΤΕΝ ΚΑΙ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΗΠΑ

Καίρια πολιτική απόφαση φαίνεται να αποτελεί η στροφή του Τζο Μπάιντεν στη λεγόμενη «μεσαία τάξη», σε μία περίοδο όπου η πανδημία του κορωνοϊού και η κρίση που έχει επιφέρει στην οικονομία έχει διογκώσει την ανεργία και έχει συρρικνώσει δραματικά τα εισοδήματα. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, αποτελεί κοινή πεποίθηση, κυρίως των νέων ανθρώπων, ότι οι νέες γενιές θα ζήσουν χειρότερα από τις προηγούμενες με την ανασφάλεια και το έλλειμα εμπιστοσύνης να οριοθετούν το πλαίσιο της ζωής της πλειοψηφίας των Αμερικανών πολιτών.

Ο νεοεκλεγείς Πρόεδρος των Η.Π.Α. έχει εξαρχής δείξει ποιες είναι οι διαθέσεις του και ο προσανατολισμός του. Ο Μπάιντεν στοχεύει να «δαπανήσει» πολλά δισεκατομμύρια δολάρια για να ενισχύσει και ταυτόχρονα να «ανοικοδομήσει» τη μεσαία τάξη, ενώ παράλληλα έχει ξεκαθαρίσει την αναγκαία κρατική παρέμβαση στον ιδιωτικό τομέα και τη στροφή στις δημόσιες επενδύσεις.

«Όταν κοιτάζετε περιόδους ανάπτυξης», επισήμανε ο Μπράιαν Ντις, διευθυντής του Εθνικού Οικονομικού Συμβουλίου του Λευκού Οίκου, «αυτό που βλέπετε είναι ότι οι δημόσιες επενδύσεις έπαιξαν έναν κρίσιμο ρόλο, όχι στον αποκλεισμό των ιδιωτικών επενδύσεων και της καινοτομίας, αλλά στην τοποθέτηση των θεμελίων».

Απάντηση στις οικονομικές ανισότητες

Οι πόροι που θα διαθέσει ο Μπάνιτεν προσανατολίζονται στους εργαζόμενους γονείς με μέτρα στήριξης για τη φροντίδα των παιδιών, την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και τη δωρεάν προσχολική αγωγή. Παράλληλα, τεράστια ποσά αναμένεται να διατεθούν για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας στους τομείς της ενέργειας και των μεταφορών, ενώ η αύξηση του κατώτατου μισθού αποτελεί, σύμφωνα με το επιτελείο του Μπάιντεν, ένας κρίσιμος κρίκος στην νέα οικονομική πολιτική.

Εδώ και αρκετά χρόνια, οι κυρίαρχες πολιτικές και η απελευθέρωση των αγορών δημιούργησαν ένα ασφυκτικό οικονομικό πλαίσιο αβεβαιότητας τόσο για τους μισθωτούς όσο και για τους λεγόμενους μικρομεσαίους. Αξίζει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με τον αμερικανικό τύπο, εννέα στους δέκα Αμερικανούς πολίτες αυτοπροσδιορίζονται ως μεσαία τάξη, ανεξαρτήτως εισοδήματος. Βέβαια, θα ήταν ίσως ανορθολογικό να δοθεί ένας ακριβής ορισμός σε μία έννοια που αποτελεί επί της ουσίας μία κατά κύριο λόγο ιδεολογική κατασκευή και αφορά στον τρόπο ζωής, στο πλαίσιο της κουλτούρας, στις φιλοδοξίες και φυσικά στα περιουσιακά στοιχεία. Συνήθως, πρόκειται για ιδιοκτήτες μικρών οικογενειακών επιχειρήσεων, για μισθωτούς εργαζόμενους που ανεβαίνουν τις εταιρικές και γραφειοκρατικές ιεραρχίες αλλά και για επαγγελματίες που αποτελούνται από μορφωμένα στρώματα του πληθυσμού. Βέβαια, μία συζήτηση για την ταυτότητα της μεσαίας τάξης είναι μία υπόθεση που χρήζει ουσιαστικότερης μελέτης και ανάλυσης. Επισημαίνεται, ωστόσο, ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ μέχρι πριν μισό αιώνα, αυτοί που αυτοπροσδιορίζονταν ως «μεσαία τάξη» είχαν καταφέρει να δημιουργήσουν ένα πλαίσιο ασφάλειας στη ζωής τους, πλέον η καθημερινότητά τους οριοθετείται περισσότερο από την ανασφάλεια και την αβεβαιότητα με τα οικονομικά προβλήματα να διογκώνονται.

Για αρκετά χρόνια, ακόμη και τις ημέρες της οικονομικής άνθισης, επί της ουσίας, οι μισθοί καθηλώθηκαν παρά τους οικονομικούς δείκτες, ενώ το κράτος απουσίαζε από ουσιαστικές πτυχές καθημερινότητας. Ταυτόχρονα, το κόστος της στέγασης, της υγειονομικής περίθαλψης και της εκπαίδευσης αυξήθηκαν.

Σύμφωνα με τους New York Times, στις Ηνωμένες Πολιτείες το ποσοστό ενηλίκων με εισοδήματα από 50.000 έως 150.000 δολάρια μειώθηκε δραματικά τον τελευταίο μισό αιώνα. Επιπλέον, το «μερίδιό» τους στο Εθνικό Ακαθάριστο Προϊόν μειώθηκε από το 62% στο 42%, κατά την ίδια περίοδο.

Μπορεί τις τελευταίες δεκαετίες να έχει παραχθεί τεράστιος πλούτος, ωστόσο, αυτός συγκεντρώνεται στα χέρια των λίγων. Το αφήγημα της ελεύθερης αγοράς φαίνεται να κατέρρευσε σαν χάρτινος πύργος, ακόμη και εντός της αμερικανικής κοινωνίας όπου οι ανισότητες διογκώθηκαν, οι μισθοί μειώθηκαν, ενώ η αδυναμία κάλυψης των στεγαστικών και υγειονομικών αναγκών σε συνδυασμό με την αύξηση της ανεργίας, εν μέσω πανδημίας, «σμπαράλιασε» περαιτέρω την κοινωνική συνοχή.

«Η ελεύθερη οικονομία δεν λειτουργεί για τους περισσότερους Αμερικανούς», ανέφερε ο Τζόζεφ Στίγκλιτς, βραβευμένος με Νόμπελ στα οικονομικά. «Η κυβέρνηση έχει σημαντικό ρόλο», σημείωσε, «στη ρύθμιση της ανεξέλεγκτης δράσης του ιδιωτικού τομέα, στην ανακατανομή του εισοδήματος και στη διενέργεια σημαντικών δημόσιων επενδύσεων».

Ο Μπάιντεν απέναντι στη Wall Street (;)

Σε μία ιστορική ομιλία στο Κογκρέσο, ο Τζο Μπάιντεν ανέφερε ότι η αμερικανική ανάπτυξη θα βασιστεί στην εργατική και τη μεσαία τάξη. «Η Wall Street δεν δημιούργησε αυτήν τη χώρα. Η μεσαία τάξη έχτισε τη χώρα. Τα συνδικάτα των εργαζομένων έχτισαν τη μεσαία τάξη», επισήμανε κατά την τοποθέτησή του.

Οι βιομηχανίες, τα κατασκευαστικά έργα και μία σειρά άλλων τομέων θεωρούνταν για αρκετές δεκαετίες η ραχοκοκαλιά της μισθωτής εργασίας στις Η.Π.Α. με ισχυρές συνδικαλιστικές ενώσεις που διεκδικούσαν αυξήσεις στους μισθούς και στις κοινωνικές παροχές. Πλέον, μόλις ένας στους 10 εργαζόμενους έχει συνδικαλιστική δράση, ενώ το 80% των θέσεων εργασίας στη χώρα αφορούν τομείς των υπηρεσιών. Σημειώνεται ότι ένα σημαντικό ποσοστό των συγκεκριμένων θέσεων εργασίας καλύπτεται κατά κύριο λόγο από φθηνά εργατικά χέρια.

Τα σχέδια του Τζο Μπάιντεν περιλαμβάνουν ένα οικονομικό πακέτο 2,3 τρισεκατομμυρίων δολαρίων με στόχο την δημιουργία χιλιάδων νέων θέσεων εργασίας και ένα πρόγραμμα 1,8 τρισεκατομμυρίων δολαρίων που επικεντρώνεται στις κοινωνικές δαπάνες και τη στήριξη της αμερικανικής οικογένειας. Επί της ουσίας, το επιτελείο του Μπάιντεν φιλοδοξεί να εφαρμόσει ένα νέο new deal προσαρμοσμένο στις ανάγκες του σήμερα με έμφαση στα δημόσια προγράμματα.

Την ίδια ώρα, η αμερικανική Προεδρία στοχεύει στον εκσυγχρονισμό του οδικού δικτύου, του δικτύου ηλεκτροδότησης, στην ανάπτυξη της έρευνας και της καινοτομίας. Εκτός των άλλων, κεντρικός στόχος αποτελεί και η εκτεταμένη πρόσβαση του πληθυσμού στις ευρυζωνικές συνδέσεις υψηλής ταχύτητας, ενώ είναι δεδομένο ότι οι αυξήσεις των μισθών και η λήψη μέτρων για την φροντίδα των παιδιών θα δημιουργήσουν ένα διαφορετικό πλαίσιο καθημερινότητας για την αμερικανική οικογένεια. Ερευνητές και πανεπιστημιακοί δάσκαλοι σημειώνουν στον αμερικανικό τύπο ότι η απουσία μέτρων στήριξης των τέκνων και η έλλειψη γονικών αδειών δεν επιτρέπουν σε χιλιάδες πολίτες να ενταχθούν πλήρως στο ενεργό εργατικό δυναμικό.

Στο μεταξύ, ο Λευκός Οίκος μελετά τί είδους αποκλεισμοί προέκυψαν σε διάφορα ομοσπονδιακά προγράμματα εκπαίδευσης, στέγασης και επιχειρηματικής δραστηριότητας, κατά το παρελθόν, αναφορικά με τις γυναίκες, τους Αφροαμερικανούς, τους Ασιάτες και Λατίνους.

Επισημαίνεται, ότι στα σχέδια του Μπάιντεν προβλέπεται η οικονομική στήριξη κυρίως μη λευκών φοιτητών μέσα από τη δημιουργία δωρεάν κοινοτικών κολεγίων για όλους, δωρεάν πρόσβαση στην προσχολική αγωγή και μηνιαίο επίδομα τέκνου. Οι εν λόγω πολιτικές θα στηριχθούν σε μία προσπάθεια αναδιανομής πλούτου που θα προκύψει από την υψηλή φορολογία των μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων. Είναι δεδομένο ότι η στρατηγική του Λευκού Οίκου έχει προκαλέσει αντιδράσεις, ενώ προδιαγράφεται ένας νέος κύκλος πολιτικής σύγκρουσης ανάμεσα στους δημοκρατικούς και τους ρεπουμπλικάνους.