ΝΟΣΟΣ ΑΛΤΣΧΑΙΜΕΡ: Η ΕΠΙΔΗΜΙΑ ΤΟΥ 21ου ΑΙΩΝΑ

Η νόσος Αλτσχάιμερ έχει ονομαστεί και ως επιδημία του 21ου αιώνα. Όχι αδίκως, αφού προβλέπεται ότι τα επόμενα 30 χρόνια και στην Ελλάδα, τα περιστατικά θα υπερτριπλασιαστούν, φτάνοντας ακόμα και τα 560.000! Η ραγδαία αύξηση θα οφείλεται, κυρίως, στη γήρανση του πληθυσμού, με τη νόσο να εξαπλώνεται και να επηρεάζει ολοένα και περισσότερους ανθρώπους.

Τι προκαλεί τη νόσο Alzheimer

H νόσος Alzheimer προκαλείται από την εναπόθεση στα εγκεφαλικά κύτταρα του β-αμυλοειδούς μιας παθολογικής πρωτεΐνης, η οποία τα αλλοιώνει σταδιακά και καταστρέφει τους νευρομεταβιβαστές που εξυπηρετούν τη μεταξύ τους επικοινωνία. Σύμφωνα με τα επιστημονικά στοιχεία, ο παραπάνω μηχανισμός αρχίζει αρκετά χρόνια πριν εκδηλωθούν τα πρώτα συμπτώματα, έως και 15-20 χρόνια νωρίτερα.

Ανάλογα με την ηλικία έναρξης, η νόσος μπορεί να έχει προγεροντική (σε ηλικίες μικρότερες των 60 ετών) και γεροντική μορφή (σε ηλικίες μεγαλύτερες των 60 ετών). Συγκαταλέγεται στα χρόνια νοσήματα, ενώ εξελίσσεται σταδιακά με την πάροδο του χρόνου, με αύξουσα επιβάρυνση στον ίδιο τον ασθενή, την οικογένεια του και την κοινωνία.

Ποια είναι τα συμπτώματα της νόσου;

Απώλεια μνήμης

Ίσως το πιο κοινό σύμπτωμα. Γίνεται περισσότερο φανερό όταν το άτομο ξεχνάει πληροφορίες που έμαθε πρόσφατα, όπως το να μην μπορεί να θυμηθεί το όνομα κάποιου που μόλις γνώρισε, και να αναγκάζεται να ρωτήσει πολλές φορές. Είναι, επίσης, συνηθισμένο να ξεχνάει σημαντικές ημερομηνίες, όπως γενέθλια και επετείους. Η απώλεια μνήμης σχετίζεται με την προχωρημένη ηλικία, μα τα συμπτώματα της νόσου γίνονται προοδευτικά χειρότερα.

Χαμένα αντικείμενα

Ένα ακόμα συχνό σύμπτωμα είναι ο ασθενής να ξεχνάει όλο και περισσότερο που έχει αφήσει ορισμένα αντικείμενα. Και αυτό δεν σημαίνει αναγκαστικά πως δεν θα μπορεί να θυμηθεί που άφησε, για παράδειγμα, τα κλειδιά του, αλλά και ότι μπορεί να αφήνει τα αντικείμενα σε παράξενα μέρη.

Χάνοντας τον προσανατολισμό

Το Αλτσχάιμερ επηρεάζει την μνήμη και τον τρόπο σκέψης με τέτοιο τρόπο, που ο ασθενής μπορεί να χάσει τον προσανατολισμό του σε οικεία μέρη, όπως για παράδειγμα η διαδρομή από το σούπερ μάρκετ στο σπίτι.

Προβλήματα με τον χρόνο και τον χώρο

Αυτό το σύμπτωμα εμφανίζεται σπανιότερα στο αρχικό στάδιο, αλλά οι ασθενείς μπορεί να ξεχάσουν πού βρίσκονται, ή με ποιον τρόπο βρέθηκαν εκεί – ακόμα κι αν είναι στο σπίτι τους. Πιο συνηθισμένα είναι τα προβλήματα με τον χρόνο. Για παράδειγμα, ο ασθενής μπορεί να πιστεύει πως κάτι σημαντικό συνέβη πολύ πρόσφατα, ενώ έχει συμβεί μήνες, ή και χρόνια, νωρίτερα.

Προβλήματα στην χρήση της γλώσσας

Οι ασθενείς με Αλτσχάιμερ όχι μόνο μπορεί να δυσκολευτούν να βρουν τις σωστές λέξεις, αλλά μπορεί να χρησιμοποιούν παράξενες εκφράσεις, επειδή δεν θυμούνται τις ονομασίες κάποιων αντικειμένων. Επιπλέον, ίσως δυσκολεύονται να κάνουν συζητήσεις, σταματώντας κατά τη διάρκεια, χωρίς να ξέρουν από πού να ξεκινήσουν ξανά.

Από κλινικής πλευράς οι ασθενείς με ανοϊκά σύνδρομα, εκτός από την διαταραχή της πρόσφατης μνήμης που αφορά σε αδυναμία καταγραφής νέων παραστάσεων και πληροφοριών, εμφανίζουν και άλλα συμπτώματα όπως:

Κλινικά συμπτώματα

-Έκπτωση επαγγελματικής ή κοινωνικής λειτουργικότητας συγκριτικά με την προηγούμενη κατάστασή τους.

-Διαταραχή προσανατολισμού στο χώρο και το χρόνο.

-Διαταραχή στις κατασκευαστικές δεξιότητες

-Διαταραχή στο λόγο

-Διαταραχή εκτελεστικών λειτουργιών (προγραμματισμός, οργάνωση, κρίση, προσοχή)

-Διαταραχή στην αναγνώριση οικείων αντικειμένων, προσώπων, εαυτού

-Διαταραχές συναισθήματος

-Διαταραχές συμπεριφοράς

-Διαταραχές κινητικότητας

-Ορθοκυστικές διαταραχές

Παθολογικοί παράγοντες που ευθύνονται για τη νόσο

Η εμφάνιση της νόσου Alzheimer δεν οφείλεται μόνο στη διεργασία του γήρατος και σε γενετικούς παράγοντες, αλλά και σε διάφορους περιβαλλοντικούς παράγοντες οι οποίοι είναι αναστρέψιμοι και μπορούν να προληφθούν.

Νοσήματα ή καταστάσεις που βλάπτουν την αγγειακή λειτουργία σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου και είναι βέβαιο ότι μπορούν να προβλεφθούν και να αντιμετωπισθούν όπως π.χ:

-σακχαρώδης διαβήτης

-υπέρταση, κυρίως στη μέση ηλικία

-κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, πχ από ατυχήματα λόγω μη χρήσης προστατετυτικού κράνους

-κάπνισμα

Πως μπορεί κανείς να προστατευθεί από την νόσο;

Η συστηματική σωματική αλλά και πνευματική άσκηση, φαίνεται ότι προστατεύουν από την άνοια. Άνθρωποι υψηλού μορφωτικού επιπέδου που ασκούν συστηματικά το μυαλό τους παρουσιάζουν νόσο Αλτσχάιμερ σε μεγαλύτερη ηλικία και σε ηπιότερη μορφή σε σχέση με εκείνους που κρατούν το μυαλό τους σε αδράνεια.

Δραστηριότητες όπως το διάβασμα, τα πνευματικά παιχνίδια (χαρτιά, σκάκι) ή ακόμη και πιο απλές δραστηριότητες, όπως η λύση σταυρολέξων, μπορούν να κρατήσουν ζωντανές τις νοητικές λειτουργίες των ηλικιωμένων και να βοηθήσουν στη διατήρηση της μνήμης τους.

Ποιες τροφές όμως μπορούν να βοηθήσουν στην υγεία του εγκεφάλου, άρα να αποτελέσουν ανάχωμα για την ανάπτυξη νόσων όπως αυτή του Αλτσχάιμερ;

1. Αμυλούχα προϊόντα. Μακαρόνια, ψωμί, πατάτα, ρύζι και γενικά όλα τα δημητριακά είναι η βασική πηγή υδατανθράκων για το σώμα. Οι υδατάνθρακες αποτελούν τη μοναδική πηγή ενέργειας για τον εγκέφαλο. Για να επιτελέσει τις καθημερινές του λειτουργίες, ο εγκέφαλος ενός μέσου ενήλικα καταναλώνει 100γρ υδατανθράκων την ημέρα, δηλαδή το 20% της ημερήσιας πρόσληψης θερμίδων. Τα αμυλούχα προϊόντα ολικής άλεσης, από την άλλη, είναι πλούσια σε φολικό οξύ, το οποίο αυξάνει την εγκεφαλική αιμάτωση. Επίσης περιέχουν βιταμίνες του συμπλέγματος Β, και κυρίως νιασίνη και θειαμίνη, που ενισχύουν τη μνήμη.

2. Λιπαρά ψάρια. Έχουν πολύ υψηλά επίπεδα ω – 3 λιπαρών οξέων, τα οποία προστατεύουν τους νευρώνες από τη συγκέντρωση χοληστερόλης και κορεσμένων λιπαρών. Τα ω – 3 λιπαρά επίσης ενισχύουν την παροχή οξυγόνου στον εγκέφαλο. Καλύτερες επιλογές ο σολομός, ο τόνος και η σαρδέλα.

3. Αβοκάντο. Πλούσια πηγή πολυακόρεστων λιπαρών, αντιοξειδωτικών και βιταμίνης Ε, έχει αντίστοιχη δράση με τα ψάρια.

4. Πράσινα φυλλώδη λαχανικά. Λαχανικά, όπως το μαρούλι, το λάχανο, το σπανάκι και άλλα επιδρούν στην ανάκληση πληροφοριών. Αυτό γιατί είναι πλούσια σε βιταμίνες Β6, φολικό οξύ και σε σίδηρο, που μειώνουν τα επίπεδα ομοκυστεϊνης. Η ομοκυστεϊνη είναι ένα αμινοξύ, που παράγεται κατά τη διάσπαση πρωτεϊνών, η οποία οδηγεί, εκτός των άλλων, σε απώλεια μνήμης.

5. Ξηροί καρποί. Είναι πλούσιοι σε ω – 3 και ω – 6 λιπαρά οξέα, μαγνήσιο, φολικό οξύ, βιταμίνη Ε, Β6 και Β2. Προάγουν την καλή διάθεση, την καθαρή σκέψη και τη γνωστική ικανότητα.

6. Βατόμουρα – Μύρτιλλα. Πλούσια σε αντιοξειδωτικά και φλαβονοειδή. Ευνοούν τη μαθησιακή ικανότητα.

7. Κάρυ. Αυτό το καρύκευμα είναι ένας καλός τρόπος να διατηρήσουμε τον εγκέφαλο ζωντανό. Το κύριο συστατικό του, η κουρκουμίνη είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά που αποτρέπουν την εγκεφαλική γήρανση και προάγουν τη γνωστική ικανότητα. Ας μην ξεχνάμε ότι η βασική λειτουργία των αντιοξειδωτικών είναι ότι δεσμεύουν τις ελεύθερες ρίζες.

8. Αυγά. Οι εγκεφαλικές λειτουργίες, όπως και όλων των οργάνων του σώματος, ατροφούν με την πάροδο των χρόνων. Αυτή η ατροφία μπορεί να αποφευχθεί με την κατανάλωση αυγών. Και αυτό γιατί τα αυγά είναι η καλύτερη πηγή πρωτεΐνης υψηλής βιολογικής αξίας, αλλά είναι και πλούσια σε βιταμίνη Β12 και λεκιθίνη, που καταπολεμούν την εγκεφαλική ατροφία. Τα αυγά περιέχουν στον κρόκο τους ένα πάρα πολύ σημαντικό συστατικό για την εγκεφαλική λειτουργία (μνήμη), και αυτό είναι η χολίνη.