ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΕΙΜΑΣΤΕ ΦΙΛΟΙ ΜΕ ΕΝΑ ΡΟΜΠΟΤ;

Πρόσφατη έρευνα εξετάζει κατά πόσο μπορεί να αναπτυχθεί μια πραγματική φιλία ανάμεσα σε ανθρώπους και ρομπότ. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από τον Tony Prescott, καθηγητή Γνωστικής Νευροεπιστήμης και διευθυντή του Ινστιτούτου Ρομποτικής του Σέφιλντ, ενώ τα στοιχεία της δημοσιεύτηκαν στο ηλεκτρονικό ακαδημαϊκό περιοδικό «The Conversation».

Η ερευνητική ομάδα εντόπισε ορισμένους πιθανούς κινδύνους σε περίπτωση που ο άνθρωπος δημιουργήσει πραγματική φιλία με τα ρομπότ –όπως την εγκατάλειψη των ανθρώπινων φίλων για τους ρομποτικούς–, αλλά βρήκε επίσης αρκετά σενάρια όπου η ρομποτική συντροφιά μπορεί να αυξήσει τη ζωή των ανθρώπων, οδηγώντας σε φιλίες που είναι άμεσα συγκρίσιμες με τις σχέσεις μεταξύ ανθρώπων.

Ο φιλόσοφος ρομποτικής, John Danaher, θέτει έναν πολύ υψηλό φραγμό για το τι σημαίνει φιλία. Το σημείο εκκίνησής του είναι η «αληθινή» φιλία που περιγράφηκε για πρώτη φορά από τον Αριστοτέλη, ο οποίος πιστεύει ότι μια ιδανική φιλία πρέπει να βασίζεται στην αμοιβαία καλή θέληση, τον θαυμασμό και τις κοινές αξίες. Με αυτούς τους όρους, η φιλία αφορά μια ίση σχέση. Η κατασκευή ενός ρομπότ που μπορεί να ικανοποιήσει τα κριτήρια του Αριστοτέλη είναι μια σημαντική τεχνική πρόκληση – όπως παραδέχεται ο ίδιος ο Danaher.

Ο Αριστοτέλης μίλησε επίσης για μορφές «ατελούς» φιλίας –όπως φιλίες «χρηστικές» και «ευχαρίστησης»– που θεωρούνται κατώτερες από την αληθινή φιλία επειδή δεν απαιτούν ίση σύνδεση και συχνά έχουν άνισο όφελος του ενός από τα δύο άτομα. Αυτήν τη μορφή φιλίας τη συναντούμε ήδη σε ορισμένα ρομπότ, όπως τα «sexbots» και τα ρομποτικά κατοικίδια.

Για μερικούς, η σχέση με τα ρομπότ είναι απλώς μια φυσική επέκταση της σχέσης με άλλα πράγματα στον κόσμο μας. Οι ψυχολόγοι έχουν παρατηρήσει ακόμη πως οι άνθρωποι ανταποκρίνονται κοινωνικά σε αντικείμενα όπως υπολογιστές και τηλεοράσεις. Ωστόσο, ο τομέας της «ηθικής του ρομπότ» απέχει πολύ από το αν μπορούμε –ή θα έπρεπε– να αναπτύξουμε οποιαδήποτε μορφή φιλίας με ρομπότ.

Οι άνθρωποι αναπτύσσουν ήδη δεσμούς με βασικά ρομπότ – όπως μηχανήματα καθαρισμού και κοπής γκαζόν. Ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων δίνει σε αυτές τις συσκευές ακόμα και ονόματα κατοικίδιων και μερικοί παίρνουν τα ρομπότ καθαρισμού μαζί τους στις διακοπές.

Αυτές οι ιστορίες και τα ψυχολογικά στοιχεία που έχουμε μέχρι στιγμής καθιστούν σαφές ότι μπορούμε να δημιουργήσουμε συναισθηματικές συνδέσεις με πράγματα που είναι πολύ διαφορετικά από εμάς, ακόμα και όταν γνωρίζουμε ότι είναι κατασκευασμένα και προγραμματισμένα. Είναι όμως αυτές οι συνδέσεις μια φιλία που μπορούμε να τη συγκρίνουμε με την ανθρώπινη;

Στην έρευνα για τη σχέση φιλίας μεταξύ ανθρώπου και ρομπότ επανεξετάστηκε η βιβλιογραφία για τις σχέσεις μεταξύ των ίδιων των ανθρώπων, για να γίνει κατανοητό πώς και αν οι έννοιες που βρήκαν θα μπορούσαν να ισχύουν για δεσμούς που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν με ρομπότ. Βρήκαν αποδείξεις ότι πολλές πολυπόθητες ανθρώπινες φιλίες δεν ανταποκρίνονται καθόλου στο ιδανικό του Αριστοτέλη.

Παρατήρησαν ένα ευρύ φάσμα σχέσεων μεταξύ ανθρώπων, από συγγενείς και εραστές έως γονείς και τις έντονες (αλλά δυστυχώς μονόδρομες) σχέσεις που διατηρούμε με τους celebrities που θαυμάζουμε. Λίγες από αυτές τις σχέσεις θα μπορούσαν να περιγραφούν ως εντελώς ίσες και, βασικά, όλες προορίζονται να εξελιχθούν με τον καιρό.

Φαίνεται πιθανό ότι οι σχέσεις με ρομπότ θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της βαθιάς επιθυμίας που οι άνθρωποι αισθάνονται για κοινωνική σύνδεση, όπως η σωματική άνεση, η συναισθηματική υποστήριξη και οι ευχάριστες κοινωνικές συζητήσεις – που παρέχονται σήμερα από άλλους ανθρώπους.

Πάντως, το να περιμένουμε τα ρομπότ να δημιουργήσουν αριστοτελικούς δεσμούς με τον άνθρωπο είναι ουσιαστικά σαν να τους θέτουμε ένα πρότυπο, που ακόμη και οι ανθρώπινες σχέσεις δεν μπορούν να κατακτήσουν. Οι μορφές κοινωνικής σύνδεσης που ανταμείβουν και ικανοποιούν απέχουν πολύ από την ιδανική φιλία που περιγράφεται από τον Έλληνα φιλόσοφο.