ΜΙΑ ΔΕΥΤΕΡΗ ΜΑΤΙΑ ΣΤΗ ΣΥΝΟΔΟ ΚΟΡΥΦΗΣ

Αυτήν τη φορά, η διαρροή του Μεγάρου Μαξίμου, που θέλει την ελληνική κυβέρνηση να είναι ικανοποιημένη από την έκβαση της Συνόδου Κορυφής, δεν ήταν απρόσμενη. Ήταν αναμενόμενη, για την ακρίβεια δεδομένη.

Λίγο έως πολύ, όλοι γνωρίζαμε πως όποια και αν ήταν η έκβαση της Συνόδου, οτιδήποτε και αν συμπεριελάμβανε εν τέλει το κείμενο συμπερασμάτων, την επαύριον της Συνόδου τα κυβερνητικά στελέχη θα μιλούσαν για μια νίκη της Αθήνας έναντι της απομονωμένης Άγκυρας. Και το έκαναν.

«Η κοινή δήλωση των ηγετών της Ε.Ε. επιβεβαιώνει τη διττή προσέγγιση έναντι της Τουρκίας, που είχε επιδιώξει ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και περιλαμβάνει θετικά μέτρα, αλλά και περιοριστικά μέτρα-κυρώσεις εφόσον η Τουρκία επαναλάβει μονομερείς ενέργειες και παραβατική συμπεριφορά έναντι κρατών-μελών», ανέφεραν κυβερνητικές πηγές λίγη ώρα αφ’ ότου έγινε γνωστό πως οι Ευρωπαίοι κατέληξαν σε συμφωνία.

Κερδίσαμε ή ηττηθήκαμε;

Για να κερδίσεις μια μάχη, όπως είναι παραδείγματος χάρη η Σύνοδος Κορυφής, χρειάζεσαι δύο βασικά πράγματα: στόχο και τακτική. Η Ελλάδα, σε αυτήν τη Σύνοδο Κορυφής, δεν είχε τίποτα από τα δύο. Ακριβώς γι' αυτόν τον λόγο δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ούτε πως κερδίσαμε ούτε πως ηττηθήκαμε. Πολύ απλά γιατί δεν είχαμε ούτε σαφή στόχο ούτε σαφή τακτική. Ήμασταν για ακόμα μια φορά παρακολουθητές των εξελίξεων και των παιχνιδιών ισορροπίας μεταξύ Βρυξελλών, Άγκυρας, και Βερολίνου.

Η Ελλάδα, για ακόμα μια φορά, πιάστηκε όχι μόνο αδιάβαστη αλλά κυρίως απροετοίμαστη. Και αυτό διότι επένδυσε στις διερευνητικές επαφές και τη στροφή του Ερντογάν προς τη Δύση, εγκαταλείποντας έτσι την όποια προσπάθεια πίεσης των Βρυξελλών προς την κατεύθυνση κυρώσεων προς την Τουρκία. Την ίδια ώρα, άφησε τις «αντι-τουρκικές» της συμμαχίες να ατονήσουν, και την πάντα θετική προς την Άγκυρα, Γερμανία, να προλειαίνει το έδαφος μιας καλής συμφωνίας για την Τουρκία.

Το κείμενο συμπερασμάτων

Πέραν όμως του ζητήματος των κυρώσεων ή της σκληρής γλώσσας των Ευρωπαίων έναντι της Άγκυρας -που δεν είδαμε για ακόμα μια φορά-, και η ίδια η συμφωνία των Ευρωπαίων ηγετών μόνο θετική δεν φαίνεται πως είναι για την Ελλάδα. Για να το θέσουμε με μεγαλύτερη σαφήνεια, η συμφωνία έχει πολλά και σαφή οφέλη για την Άγκυρα και λίγες συν ασαφείς κυρώσεις σε περίπτωση που αυτή οδηγηθεί εκ νέου σε μια πολιτική προκλήσεων. Κοινώς, το κείμενο βρίθει «καρότων» αλλά λείπουν τα «μαστίγια» έναντι της Άγκυρας.

Το σημαντικότερο είναι πως στο κείμενο συμπερασμάτων δεν προβλέπεται μηχανισμός επιβολής συγκεκριμένων και κλιμακούμενων κυρώσεων σε βάρος της Τουρκίας, αλλά αντιθέτως οι όποιες αποφάσεις παραπέμπονται στις καλένδες και συγκεκριμένα πάνε για τον Ιούνιο.

«Καλούμε την Τουρκία να απέχει από ανανεωμένες προκλήσεις ή μονομερείς ενέργειες κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου. Λαμβάνοντας υπόψη την κοινή ανακοίνωση, επιβεβαιώνουμε την αποφασιστικότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε περίπτωση τέτοιας δράσης, να χρησιμοποιήσει τα μέσα και τις επιλογές που έχει στη διάθεσή της για να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της και τα συμφέροντα των κρατών μελών της, καθώς και για τη διατήρηση της περιφερειακής σταθερότητας», σημειώνεται μεταξύ άλλων στο κείμενο.

Συμπέρασμα, η Ε.Ε μετά από ένα ενιάμηνο προκλήσεων της Τουρκίας σε Αιγαίο, Ανατολική Μεσόγειο και Κύπρο, αρκείται σε παραινέσεις προς την Τουρκία, αποφεύγοντας να τρίξει τα δόντια του Ερντογάν.

Η τελωνειακή ένωση

Στην παράγραφο για την τελωνειακή ένωση, επισημαίνεται η ανάγκη να αντιμετωπιστούν «οι τρέχουσες δυσκολίες στην υλοποίησή της διασφαλίζοντας την αποτελεσματική εφαρμογή της σε όλα τα κράτη-μέλη». Η αναφορά αυτή, που μπαίνει στην τελική διατύπωση, αφορά στην Κύπρο, δεδομένου ότι η Τουρκία δεν την αναγνωρίζει και ως εκ τούτου εξαιρεί από την εφαρμογή της τελωνειακής ένωσης την Κυπριακή Δημοκρατία.

Η έκκληση, ωστόσο, προς το Συμβούλιο να εργαστεί για τον εκσυγχρονισμό της Τελωνειακής Ένωσης ΕΕ-Τουρκίας ικανοποιεί την Άγκυρα. Στο τελικό κείμενο φαίνεται ότι διατηρείται η έκκληση προς την Κομισιόν να διερευνήσει τον τρόπο ενίσχυσης της συνεργασίας με την Τουρκία σχετικά με τις επαφές μεταξύ των ανθρώπων και την κινητικότητα, γεγονός που «κλείνει το μάτι» στην Άγκυρα όσον αφορά στο αίτημά της για κατάργηση της βίζας στους Τούρκους πολίτες που ταξιδεύουν στην ΕΕ.

Το Κυπριακό

Στο μέτωπο του Κυπριακού, οι πιέσεις της Λευκωσίας φαίνεται πως απέδωσαν καρπούς, και έτσι από το «συμβιβαστική λύση» (comprehensive resolution) που επικράτησε στο πρώτο draft, το τελικό κείμενο κάνει σαφή αναφορά σε λύση του «Κυπριακού» στη βάση των αποφάσεων των Ηνωμένων Εθνών.

Επιπροσθέτως, το γεγονός πως το κείμενο των συμπερασμάτων αναφέρει ότι η Ε.Ε. «θα διαδραματίσει ενεργό ρόλο στην υποστήριξη των διαπραγματεύσεων, μεταξύ άλλων, με το διορισμό ενός εκπροσώπου στην Αποστολή Καλών Υπηρεσιών των Ηνωμένων Εθνών», ικανοποιεί τη Λευκωσία.

H Ανατολική Μεσόγειος

Μεγάλη νίκη πήρε ο Ερντογάν και στο επίπεδο της Ανατολικής Μεσογείου, καθώς ο Ύπατος Εκπρόσωπος για την Εξωτερική Πολιτική της Ε.Ε., Ζοζέπ Μπορέλ, κλήθηκε να προετοιμάσει μία διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο, ικανοποιώντας το αίτημα του Τούρκου Προέδρου, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Πέραν αυτού όμως, ο Ερντογάν κέρδισε πόντους και στο μέτωπο των περιφερειακών συγκρούσεων της Μέσης Ανατολής, καθώς η Ε.Ε. αρκέστηκε να αναφέρει πως «αναμένει από την Τουρκία και όλους τους δρώντες να συμβάλουν θετικά στην επίλυση των περιφερειακών κρίσεων, όπως στη Λιβύη, τη Συρία, τον Νότιο Καύκασο».

Η αναφορά για το εσωτερικό της Τουρκίας

Το σημείο που φαίνεται πως πληγώνει τον Ερντογάν είναι αυτό που οι Ευρωπαίοι ηγέτες αναφέρονται στο εσωτερικό μέτωπο της Τουρκίας και την προσπάθεια του Ερντογάν να μετατρέψει τη γείτονα σε ένα νέο-οθωμανικό κράτος μακριά από τις αρχές του κράτους δικαίου.

«Η στοχοποίηση πολιτικών κομμάτων και μέσων ενημέρωσης και άλλες πρόσφατες αποφάσεις αποτελούν μείζονος σημασίας οπισθοχωρήσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα και αντιβαίνουν προς τις υποχρεώσεις της Τουρκίας για σεβασμό στη Δημοκρατία, το Κράτος Δικαίου και τα δικαιώματα των γυναικών. Ο διάλογος για τα ζητήματα αυτά παραμένει αναπόσπαστο μέρος της σχέσης ΕΕ-Τουρκίας». ανέφεραν χαρακτηριστικά οι Ευρωπαίοι ηγέτες.

Τελεσίγραφο Φον Ντερ Λάιεν

Εάν η Τουρκία επιστρέψει σε μονομερείς ενέργειες ή προκλήσεις ειδικά στην Ανατολική Μεσόγειο, η Ε.Ε. θα σταματήσει τη θετική προσέγγιση, τόνισε η πρόεδρος της Κομισιόν κατά τη συνέντευξη Τύπου μετά την τηλεδιάσκεψη των ηγετών.

«Από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου η Τουρκία έχει δείξει μία πιο εποικοδομητική στάση, συμπεριλαμβανομένων των διμερών σχέσεων με αρκετά κράτη-μέλη της Ε.Ε. Αυτά είναι θετικά και ευπρόσδεκτα βήματα πάνω στα οποία πρέπει να προσπαθήσουμε να χτίσουμε», ανέφερε η Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν.

Συμπλήρωσε ότι «ωστόσο, γνωρίζουμε ότι αυτή η πρόοδος της αποκλιμάκωσης παραμένει εύθραυστη. Μαζί με τον Ύπατο Εκπρόσωπο Μπορέλ, εκπονήσαμε μία έκθεση για την κατάσταση των πολιτικών, οικονομικών και εμπορικών σχέσεων, όπως επίσης με μέσα και επιλογές για το πώς θα προχωρήσουμε με αυτήν τη σχέση».

Ταυτόχρονα, επεσήμανε ότι, λαμβάνοντας υπόψη τη θετική στάση της Τουρκίας, υπάρχουν θετικά βήματα που επιτρέπουν προοδευτική και αναλογική προσέγγιση, προσθέτοντας ότι υπήρξε απόφαση να ακολουθηθεί διπλή προσέγγιση.

«Εάν η Τουρκία δεν προχωρήσει εποικοδομητικά, εάν επιστρέψει σε μονομερείς ενέργειες ή προκλήσεις ειδικά στην Ανατολική Μεσόγειο θα διακόψουμε τα μέτρα συνεργασίας», υπογράμμισε η κα Φον Ντερ Λάιεν.

Μισέλ: "Η Τουρκία πρέπει να διατηρήσει τη μετριοπαθή συμπεριφορά"

Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα παραμείνει επιφυλακτική ως προς τη βελτιωμένη σχέση της με την Τουρκία, η οποία θα πρέπει να διατηρήσει την πρόσφατη «μετριοπαθέστερη συμπεριφορά», δήλωσε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ, προσθέτοντας ότι είναι πιθανόν ότι θα πραγματοποιήσει επίσκεψη στην Τουρκία τον επόμενο μήνα.

«Πραγματικά ελπίζουμε ότι θα είναι δυνατή η βελτίωση της σχέσης μας με την Τουρκία, αλλά ταυτόχρονα … είναι για μας σημαντικό η Τουρκία να διατηρήσει τη θετική της συμπεριφορά, μία μετριοπαθή συμπεριφορά», δήλωσε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου με την Ευρωπαϊκή Σύνοδο κορυφής της οποίας προήδρευσε.

«Αλλά παραμένουμε επιφυλακτικοί και παραμένουμε προσεκτικοί και πραγματικά βρισκόμαστε σε επαφή με τις τουρκικές αρχές για να πραγματοποιήσουμε επίσκεψη στην Τουρκία πιθανόν τον Απρίλιο».

Η αντίδραση της Άγκυρας

Το κείμενο της Συνόδου Κορυφής έγινε δεκτό με ικανοποίηση από την Άγκυρα. Ωστόσο, το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών –σε ανακοίνωσή του– απέρριψε τις ευρωπαϊκές επικρίσεις για την τουρκική δραστηριότητα στην Ανατολική Μεσόγειο.

Πιο συγκεκριμένα, αφού χαιρέτισε τις προσπάθειες και τη ρητορική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προώθηση του θετικού κλίματος ανάμεσα στις Βρυξέλλες και την Τουρκία, κατηγόρησε την Ε.Ε. ότι παραβιάζει το Διεθνές Δίκαιο, χαρακτηρίζοντας παράνομες τις τουρκικές επιχειρήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο.

Παράλληλα, η Άγκυρα ανάμεσα σε άλλα, ζήτησε οι συνομιλίες να επικεντρωθούν κεφάλαιο-κεφάλαιο στην ενταξιακή πορεία της Τουρκίας, με το άνοιγμα των κεφαλαίων 23 και 24 και όχι να ξεκινήσει διάλογος για το κράτος δικαίου και για θεμελιώδη δικαιώματα.

Όσον αφορά στην αναφορά στην Κύπρο, το τουρκικό υπ. Εξωτερικών κάνει λόγο «για κείμενο που δεν έχει επαφή με την πραγματικότητα», καθώς το γεγονός ότι δεν υπάρχει αναφορά στους Τουρκοκύπριους, δείχνει ότι η Ε.Ε. «εξακολουθεί να έχει μεροληπτική και προκατειλημμένη στάση».