Μέγας Αλέξανδρος: Ο Στρατηλάτης, ο Φιλόσοφος, ο Έλληνας…

Από τις σημαντικότερες μορφές της παγκόσμιας ιστορίας, ο Αλέξανδρος ο Μακεδών, ο Μέγας. Αναρίθμητοι τόμοι, άπειρο μελάνι, αμέτρητα φιλμς, και πώς να χωρέσουν σε τούτες τις ταπεινές γραμμές οι μικροί και οι μεγάλοι σταθμοί του, η θεϊκή του υπόσταση και η γήινη μορφή του… Με πόσο δέος να εισχωρήσεις στα τρίσβαθα της ψυχής του, εκείνου που γεννήθηκε τη μέρα που κάηκε ο ναός της Αρτέμιδας στην Έφεσο, καθώς η θεά έλειπε για να παραστεί στη γέννα του, σύμφωνα με το «κρύο αστείο» του Ηγησία από τη Μαγνησία…

Πράγματι, γεννήθηκε την «έκτη του µηνός Εκατοµβαιώνα», δηλαδή στις 20 ή 21 Ιουλίου του 356 π.Χ. στην Πέλλα. Πατέρας του ο βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος Β΄, απόγονος του Ηρακλή μέσω του Κάρανου, και μητέρα του η Ολυμπιάς, πριγκίπισσα των Μολοσσών της Ηπείρου, κόρη του βασιλιά Νεοπτόλεμου Β΄, από τον οίκο του Αχιλλέα, και ιέρεια στα μυστήρια της Σαμοθράκης, όπου γνώρισε τον νεαρό τότε Φίλιππο που την ερωτεύτηκε και την παντρεύτηκε. Αυτά ως προς την ιστορική δομή, γιατί μυθοπλαστικά πατέρας του ήταν ο Δίας, που μεταμορφώθηκε σε κεραυνό και έσμιξε με την Ολυμπιάδα την προηγούμενη νύχτα του γάμου της.

Ο Λεωνίδας ο Μολοσσός και ο Λυσίμαχος ο Ακάρνας οι πρώτοι του δάσκαλοι, για να τον αναλάβει από την ηλικία των 13 χρόνων ο σπουδαίος Αριστοτέλης.
Ήταν μόλις 16 ετών όταν κατέπνιξε την επανάσταση της θρακικής φυλής των Μαίδων, ενώ σε ηλικία 18 ετών διακρίθηκε στη μάχη της Χαιρώνειας.
Το 336 π.Χ. δολοφονείται ο πατέρας του Φίλιππος και αναλαμβάνει τη βασιλεία της Μακεδονίας. Ήταν μόλις 20 χρόνων. Και από εδώ αρχίζει μια δεκατριάχρονη διαδρομή ζωής και θανάτου για τον νεαρό βασιλιά με το κάτω του μετρίου ύψος, το στιβαρό του σώμα και με το ένα μάτι καστανό και το άλλο γαλάζιο και τα ανοιχτόχρωμα πυκνά μαλλιά του. Μια διαδρομή που τον έθεσε στον Πάνθεον των μεγάλων ανδρών αυτού του κόσμου για πάντα.
Την ίδια χρονιά αποφασίζει την εκστρατεία του στην Ασία και ζητά συνέδριο στην Κόρινθο, όπου ανακηρύσσεται «Στρατηγός Αυτοκράτωρ της Ελλάδος» για την εναντίον των Περσών εκστρατεία.

Η μεγάλη εκστρατεία

Το 334 π.Χ. περνά τον Ελλήσποντο με στρατό 30.000 πεζικό, 5.000 ιππικό και 160 πλοία, και τον Μάιο φτάνει στον Γρανικό όπου κατατροπώνει τους Πέρσες με την πρώτη μάχη εναντίον τους. Η μία μετά την άλλη πέφτουν στα χέρια του οι πόλεις της Μικράς Ασίας (Σάρδεις, Έφεσος, Αλικαρνασός, Μίλητος, Παμφυλία). Ήταν τότε που έφτασε στην πόλη Γόρδιο, όπου σύμφωνα με τον θρύλο έκοψε (αντί να λύσει) τον Γόρδιο δεσμό, που σύμφωνα με τον θρύλο προοιώνισε την κατάκτηση της Ασίας. Στις πόλεις που κατέκτησε κατήργησε το ολιγαρχικό και τυραννικό καθεστώς των Περσών εγκαθιστώντας δημοκρατία, καταργώντας παράλληλα τη βαριά φορολογία.
Το 333 π.Χ. δίνει τη δεύτερη μάχη εναντίον των Περσών, τη γνωστή ως μάχη της Ισσού, όπου με την περίφημη μακεδονική φάλαγγα κατατροπώνει και πάλι τους Πέρσες, με τον βασιλιά Δαρείο να τρέπεται σε φυγή, συμπαρασύροντας και τον στρατό του, και αφήνοντας πίσω τη μητέρα του και τη σύζυγό του. Στη συνέχεια ο Αλέξανδρος καταλαμβάνει τη Φοινίκη, την Παλαιστίνη και την Αίγυπτο.
Το 331 π.Χ. δίνεται η τρίτη μάχη με τους Πέρσες στα Γαυγάμηλα, η οποία διέγραψε και το τέλος της Περσικής Αυτοκρατορίας, με τον Δαρείο ξανά να διασώζεται αλλά να δολοφονείται από τον σατράπη της Βακριανής, τον Βήσσο. Οι σπουδαιότερες πόλεις της Περσίας –Βαβυλώνα, Σούσα και Περσέπολις, όπου και το παλάτι του Δαρείου– πέφτουν στα χέρια του Αλέξανδρου, με αποτέλεσμα την κατάληψη ολόκληρης της Περσίας.
Το 327 περνά στις Ινδίες, όπου νίκησε τον βασιλιά Πώρο. Ήταν τότε που οι στρατιώτες του, κουρασμένοι και εξαθλιωμένοι από τον 11ετή πόλεμο, αρνήθηκαν να συνεχίσουν. Ο Αλέξανδρος χωρίζει τον στρατό του σε τρία τμήματα, ένα εκ των οποίων εκείνο με τον Νέαρχο, με σκοπό να επιστρέψει στη Βαβυλώνα και να σχεδιάσει την κατάκτηση της ηπειρωτικής Αραβίας αλλά και της Βόρειας Αφρικής, όπου είχε τη βάση της η ισχυρή Καρχηδόνα.
Αλλά δεν πρόλαβε. Βρισκόμαστε ήδη στο 323 π.Χ. Τον Ιούνιο του ίδιου έτους ο Αλέξανδρος παρουσιάζει υψηλό πυρετό και 11 ημέρες αργότερα αφήνει την τελευταία του πνοή. Ήταν μόλις 32 ετών.
Ιστορικοί και επιστήμονες δεν έχουν απαντήσει με σαφήνεια στο μεγάλο ερώτημα εάν ο θάνατός του προήλθε από ασθένεια ή από δηλητηρίαση. Ο Πλούταρχος, πάντως, αναφέρει και το ενδεχόμενο της δηλητηρίασης, χωρίς όμως και ο ίδιος να καταλήγει κάπου συγκεκριμένα.
Τι σημασία είχε πια… Εκείνος έφυγε παραδίδοντας τις κατακτήσεις του «τω κρατίστω», αφήνοντας πίσω του μεγάλα έργα. Η Ασία και η Αίγυπτος είναι διάσπαρτη από βιβλιοθήκες, στάδια, αλλά και πόλεις που ίδρυσε ο Αλέξανδρος στη μεγάλη ιστορικά διαδρομή του. Διέδωσε τον ελληνικό πολιτισμό, με αποτέλεσμα, αν και οι στρατηγοί του διαφωνούσαν για τον χωρισμό του απέραντου κράτους του, να ανατείλει αυτό που έμεινε στην ιστορία ως Ελληνιστική Εποχή. Η συνολική επικράτεια της αυτοκρατορίας του, κατά την ημερομηνία του θανάτου του, υπολογίζεται σε 5.200.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα.

Το μεγάλο αίνιγμα του τάφου του Αλέξανδρου

Ερίζουν οι επιστήμονες, ιστορικοί, αρχαιολόγοι κ.λπ., για το σημείο ταφής του Αλεξάνδρου. Το 1989 η αρχαιολόγος Λιάνα Σουβαλτζή ξεκίνησε ανασκαφές στην Αίγυπτο, στην όαση της Σίβα. Ήταν σίγουρη ότι εκεί θα έβρισκε τον τάφο του Μεγάλου Αλεξάνδρου... Μη βρίσκοντας ανταπόκριση από την επιστημονική κοινότητα και το υπουργείο Πολιτισμού συνεχίζει τις ανασκαφές με δικά της χρήματα για να ανακοινώσει το 1995 ότι είναι βέβαιη για τη μεγάλη ανακάλυψή της, κάτι για το οποίο επιμένει και σήμερα.
Μετά την ανακάλυψη του τάφου του Φιλίππου στη Βεργίνα από τον Μανώλη Ανδρόνικο, το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας για την ανακάλυψη του τάφου του Μεγάλου Αλεξάνδρου έχει μεγεθυνθεί. Τα τελευταία χρόνια ζήσαμε τις δηλώσεις των κυβερνώντων για το τι θα μπορούσαν να βγάλουν οι ανασκαφές στην Αμφίπολη… Ωστόσο, οι ελπίδες εκείνων που στήριζαν την άποψη πως πρόκειται για τον τάφο του μεγάλου στρατηλάτη εξανεμίστηκαν γρήγορα, ενώ τελευταία πολλαπλασιάζονται οι μελέτες για το σημείο ταφής του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Αίγυπτο.

Ο Βουκεφάλας

«Όταν ο Φιλόνικος ο Θεσσαλός έφερε τον Βουκεφάλα για να τον πουλήσει στον Φίλιππο ζητώντας δεκατρία τάλαντα, κατέβηκαν στην πεδιάδα για να δοκιμάσουν το άλογο, που φαινόταν άγριο και πολύ δύσκολο στο να το χειριστεί κανείς και δεν δεχόταν ούτε αναβάτη, ούτε ανεχόταν τη φωνή κανενός από τους ακόλουθους του Φιλίππου, αλλά αγρίευε µε όλους. Και όταν ο Φίλιππος θύμωσε και έδωσε εντολή να απομακρύνουν το άλογο, επειδή ήταν άγριο και ατίθασο, ο Αλέξανδρος που βρισκόταν εκεί, είπε: “Τι άλογο χάνω, επειδή δεν μπορούν να το μεταχειριστούν εξαιτίας της απειρίας και του φόβου τους”. Κατ’ αρχάς λοιπόν ο Φίλιππος δεν μίλησε. Επειδή όµως πολλές φορές έλεγε τα ίδια, είπε: “Κατηγορείς τους πιο μεγάλους γιατί τάχα εσύ ξέρεις περισσότερα ή γιατί μπορείς να μεταχειριστείς το άλογο;” “Τούτο λοιπόν”, είπε, “θα μπορούσα να το χειριστώ πιο καλά από άλλον”. “Και αν δεν το χειριστείς, ποια τιμωρία θα έχεις για την απερισκεψία σου;” “Εγώ, µα τον ∆ία”, είπε, “θα πληρώσω το ποσό της αξίας του αλόγου”. Τότε όλοι γέλασαν. Όµως έπειτα έγινε συμφωνία μεταξύ τους για τα χρήματα και αμέσως πλησίασε το άλογο και, αφού πήρε τα χαλινάρια, το έστρεψε προς τον ήλιο, επειδή, όπως φαίνεται, κατάλαβε ότι βλέποντας τη σκιά του, που έπεφτε και κινείτο μπροστά του, φοβόταν. Και αφού κάλπασε για λίγο έτσι και τον χάιδεψε όταν είδε ότι ήταν θυμωμένος και ορμητικός, έριξε ήσυχα τη χλαμύδα του και πηδώντας κάθισε πάνω του σταθερά. Τράβηξε λίγο τα χαλινάρια, έσφιξε το λουρί χωρίς μαστίγωµα και χωρίς χτύπημα µε το σπηρούνι του. Και καθώς είδε ότι το άλογο δεν απειλούσε και ετοιμαζόταν να τρέξει, αφού το άφησε, το οδηγούσε µε δυνατότερη φωνή, και χτυπώντας µε τα πόδια. Στην αρχή ο Φίλιππος και οι γύρω απ’ αυτόν ήταν σιωπηλοί και αγχώδεις. Μόλις όµως έστριψε και επέστρεψε σοβαρός και περήφανος, οι άλλοι όλοι τον υποδέχτηκαν µε δυνατές φωνές, ο πατέρας του όµως λέγεται ότι δάκρυσε κάπως από χαρά και αφού κατέβηκε από το άλογο του είπε: “Παιδί µου, να ζητήσεις βασίλειο ισάξιο µε σένα, γιατί η Μακεδονία δεν σου φτάνει…”»
Έτσι μας αφηγείται ο Πλούταρχος την περίφημη ιστορία του Αλέξανδρου με τον Βουκεφάλα και τον τρόπο που δάμασε το αγαπημένο του άλογο, που τον συντρόφευσε για τα επόμενα 20 χρόνια και, όταν εκείνο πέθανε μετά από τραυματισμό στη μάχη, έχτισε την πόλη Βουκεφάλα σε πόλη της Ασίας προς τιμήν του.

Ο Ηφαιστίωνας

Ο Ηφαιστίωνας ήταν Μακεδόνας στρατηγός και στενός φίλος του Αλεξάνδρου από τα παιδικά του χρόνια, ενώ σύμφωνα με κάποιες σύγχρονες θεωρίες –που άλλοι τις αποδέχονται, άλλοι όχι– υπήρξε και ο εραστής του. Οι ίδιοι παρομοίαζαν τη φιλία που τους συνέδεε με αυτήν του Πατρόκλου και του Αχιλλέα, όπως περιγράφεται από τον Όμηρο στην «Ιλιάδα». Στην εκστρατεία στην Ασία ο Ηφαιστίων ανήκε στο επίλεκτο σώμα των Εταίρων, των σωματοφυλάκων του Αλέξανδρου. Το 324 π.Χ. χρίστηκε χιλίαρχος και αναδείχθηκε δεύτερος στην εξουσία μετά τον Αλέξανδρο. Το ίδιο έτος στα Σούσα, κατά την περίφημη τελετή των γάμων Μακεδόνων με Ασιάτισσες, οι δύο επιστήθιοι φίλοι παντρεύτηκαν τις κόρες του βασιλιά Δαρείου Γ΄: ο Αλέξανδρος τη μεγαλύτερη Στάτειρα και ο Ηφαιστίων τη νεότερη Δρυπέτη.
Από τα Σούσα ο Ηφαιστίων ακολούθησε τον Αλέξανδρο στα Εκβάτανα, όπου πέθανε ξαφνικά από πυρετό στη γιορτή των Διονυσίων το 324 π.Χ. Ο θάνατός του προξένησε τεράστια θλίψη στον Αλέξανδρο. Όπως αναφέρει ο Αρριανός, ο Αλέξανδρος έμεινε τρεις ημέρες χωρίς τροφή θρηνώντας ή μένοντας βουβός δίπλα στον νεκρό φίλο του και διέταξε να σβήσει το ιερό πυρ στους ναούς όλης της χώρας (όπως απαιτούσε το περσικό έθιμο, όταν πέθαιναν οι βασιλείς της Περσίας). Κατόπιν ο νεκρός μεταφέρθηκε στη Βαβυλώνα. Εκεί, με βάση την απάντηση του αιγυπτιακού μαντείου του Άμμωνα Δία ότι έπρεπε να αποδοθούν στον Ηφαιστίωνα θυσίες που άρμοζαν σε ήρωα, «διέταξε να ετοιμαστεί στη Βαβυλώνα μια πυρά τόσο μεγάλη που κόστισε 10 χιλιάδες τάλαντα και κήρυξε δημόσιο πένθος σε όλες τις επαρχίες των βαρβάρων. Προς τιμήν του νεκρού διοργάνωσε μουσικούς και αθλητικούς αγώνες με τη συμμετοχή 3.000 αθλητών. Και ήταν οι ίδιοι αθλητές που συμμετείχαν στους αγώνες που συνόδευσαν την κηδεία του Αλέξανδρου», προσθέτει ο Αρριανός.
«Το πένθος του Αλέξανδρου για τον Ηφαιστίωνα ξεπέρασε κάθε λογικό όριο. Έβαλε να σταυρώσουν τον γιατρό που τον είχε αναλάβει. Διέταξε τους στρατιώτες να κόψουν τη χαίτη και την ουρά όλων των αλόγων του ιππικού ως ένδειξη πένθους και να γκρεμίσουν τα τείχη όλων των γειτονικών πόλεων. Αμέσως μετά, χωρίς λόγο, εισέβαλε στη χώρα των Κασσιτών και τους σφαγίασε όλους», αναφέρει σχετικά ο Πλούταρχος.

Ένας διαφορετικός Αλέξανδρος

Ως γνώστης της κυνικής φιλοσοφίας, ο Αλέξανδρος είχε ακουστά για τον Διογένη τον κυνικό. Έτσι, όταν ήταν στην Κόρινθο, ήθελε να τον γνωρίσει και έστειλε έναν υπασπιστή του να βρει τον Διογένη και να του τον παρουσιάσει. Αφού ο υπασπιστής τον εντόπισε, του είπε: «Σε ζητεί ο Βασιλεύς Αλέξανδρος να σε δει». Ο Διογένης αρνήθηκε: «Εγώ δεν θέλω να τον δω. Ας έρθει αυτός». Και ο Αλέξανδρος πήγε να τον δει και του είπε: «Είμαι ο βασιλεύς Αλέξανδρος». Ο Διογένης ατάραχος απαντά: «Και ’γώ είμαι ο Διογένης ο Κύων». Ο Αλέξανδρος απορεί και τον ρωτάει: «Δεν με φοβάσαι;», για να πάρει την απάντηση: «Και τι είσαι; Καλό ή κακό;». Ο Αλέξανδρος αντί να απαντήσει τον ερωτά εκ νέου: «Τι χάρη θες να σου κάνω;» Και ο Διογένης ξανά με λογοπαίγνιο απαντά: «Αποσκότισόν με!» Φράση που ερμηνεύεται ως: «Μη μου κρύβεις τον ήλιο», ή επειδή ο Διογένης ως κυνικός μιλούσε πάντα με διττή σημασία μπορεί να σήμαινε: «Βγάλε με από το σκοτάδι». Και ο Αλέξανδρος είπε τότε το περίφημο: «Αλλά μην εγώ ει μη Αλέξανδρος ήμην, Διογένης αν ήμην». Δηλαδή, «Εάν εγώ δεν ήμουν Αλέξανδρος, Διογένης θα ήθελα να ήμουν».

Χούνζα, Πατάν, Καλάς: Οι απόγονοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου στο Πακιστάν

Στους Καλάς, τους Πατάνς και τους άλλους Έλληνες του Πακιστάν αναφέρεται στο βιβλίο του με τίτλο «Καλάς. Οι Έλληνες των Ιμαλαΐων» (εκδόσεις Ερωδιός) ο Δημήτρης Αλεξάνδρου, ο άνθρωπος που πριν από λίγα χρόνια έκανε γνωστές σε όλη την Ελλάδα αυτές τις λησμονημένες φυλές. Η φυλή όμως που προβάλλεται περισσότερο είναι η Καλάς, η οποία είναι η μοναδική που δεν έχει εξισλαμιστεί. «...Λέγεται ότι όταν ο Αλέξανδρος της Ελλάδας πέρασε από την περιοχή τους το 327 π.Χ., μερικοί από τους στρατιώτες του εγκαταστάθηκαν εδώ και αποτέλεσαν τους προγεννήτορες των Καλάς», αναφέρει ο συγγραφέας και συνεχίζει: «Είχα ξεκινήσει να βρω τους Καλάς, τους Έλληνες των Ιμαλαΐων, και ανακάλυπτα εντελώς απροσδόκητα μια ακόμη φυλή που δήλωνε με περηφάνια ελληνική... Έμαθα λοιπόν ότι οι Πατάνς ή Παχτούν είναι οι αρχαίοι Σάκες ή Παχτίες ή Σκύθοι και ήταν νομάδες και βοσκοί. Όταν ο Μέγας Αλέξανδρος κυρίευσε τη Βακτριανή, παντρεύτηκε την πριγκίπισσά τους τη Ρωξάνη, όπως έκαναν και πολλοί αξιωματικοί και στρατιώτες του με ντόπιες. Έτσι “μπερδεύτηκαν” Μακεδόνες και ντόπιοι σε τέτοιο βαθμό που οι τελευταίοι θεωρούν του εαυτούς τους Γιουνάν (Έλληνες) μέχρι τώρα».

Η περσική απειλή στην αρχαιότητα ήταν υπαρκτή όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά και για ολόκληρη την Ευρώπη. Ο οίκος των Αχαιμενιδών, που είχε κυριεύσει ολόκληρη την Ασία για δύο αιώνες (540 π.Χ.-330 π.Χ.), εγκαθιστώντας τυραννικά καθεστώτα, σκόπευε να καθυποτάξει την Ελλάδα και στη συνέχεια να περάσει στην υπόλοιπη Ευρώπη. Την πρώτη ηρωική αντίσταση οι Πέρσες γεύτηκαν το 480 π.Χ. στις Θερμοπύλες από τον Λεωνίδα, που δέχθηκε να θυσιαστεί προκειμένου να δώσει χρόνο στους Αθηναίους να αντιμετωπίσουν τους Πέρσες, οι οποίοι πράγματι τους διέλυσαν ένα μήνα μετά στη ναυμαχία της Σαλαμίνας. Ο Μέγας Αλέξανδρος όμως, βλέποντας τον μεγάλο εχθρό της Ελλάδας να αναγεννάται από τις στάχτες του, πήρε την απόφαση να τελειώνει μια και καλή μαζί του. Και το κατάφερε.

Ποιος ήταν τελικά ο Αλέξανδρος; Ήταν εκείνος που πήγαινε πριν από τον δάσκαλό του για μπάνιο στον παγωμένο ποταμό, αφού έτσι κι αλλιώς δεν θα το γλίτωνε, οπότε προς τι οι δισταγμοί; Ήταν εκείνος που τίμησε τον μεγάλο του εχθρό, τιμωρώντας τον δολοφόνο του; Ήταν εκείνος που τίμησε τους λαούς που κατακτούσε, λυτρώνοντάς τους από την τυραννία και προσφέροντάς τους πολιτισμό; Ήταν εκείνος που πολέμησε για την… ειρήνη; Και αν κάποιοι διαφωνούν με το εκστρατευτικό του έργο, ας μελετήσουν τη ζωή του μέσα από τα αρχαία κείμενα και ας δουν τις διαφορές εκείνου με τους σημερινούς κυβερνήτες όπου γης…