MARTHA ELLIS GELLHORN

Η γνωριμία με τον Hemingway – Έρωτας υπό τους βομβαρδισμούς του Franco

Ήταν Χριστούγεννα του 1936 σε ένα μπαράκι στο Κι Γουέστ της Φλόριντα, όταν η Gellhorn γνώρισε τον ήδη καταξιωμένο συγγραφέα και δημοσιογράφο Ernest Hemingway. Τους χώριζαν 11 χρόνια. Εκείνη στα 28 της, εκείνος ένας ωραιότατος 37άρης. Έρωτας κεραυνοβόλος.
Της προτείνει να πάνε στην Ισπανία για να καλύψουν τον εμφύλιο πόλεμο ανάμεσα στη δημοκρατική κυβέρνηση των Σοσιαλιστών και τα στρατεύματα του δικτάτορα Francisco Franco.
Δέχεται χωρίς δεύτερη σκέψη. Το 1937 τη βρίσκει στη Μαδρίτη με μοναδικά εφόδια έναν υπνόσακο και 50 δολάρια στην τσέπη. Οι ανταποκρίσεις της έμειναν στην Ιστορία: «Αποκαλύπτουν ένα χάρισμα ατρόμητης παρατήρησης και αβίαστου πάθους και σίγουρα ήταν πολύ καλύτερες από τις αντίστοιχες του Hemingway», έγραψε ο Marc Weingarten στην εφημερίδα «The Washington Post».

Ο Franco βομβάρδιζε με τα αεροπλάνα του και εκείνη έγραφε εναντίον του δικτάτορα: «Ωραίος καιρός σήμερα στη Βαρκελώνη, ό,τι πρέπει για βομβαρδισμούς! Τα καφέ στη οδό Ράμπλας είναι γεμάτα. Δεν υπάρχει τίποτα σπουδαίο να πιει κανείς: ένα γλυκό αφρώδες δηλητήριο που ονομάζεται πορτοκαλάδα και ένα φριχτό υγρό που υποτίθεται πως είναι σέρι. Βεβαίως, δεν υπάρχουν τρόφιμα ούτε για δείγμα. Όλος ο κόσμος είναι έξω, απολαμβάνοντας τον κρύο απογευματινό ήλιο. Τις τελευταίες δύο ώρες δεν έχουν εμφανιστεί βομβαρδιστικά».

Το 1940 παντρεύεται με τον Ernest και είναι εκείνη πλέον που τον παρακινεί να πάνε στην Κίνα και να περιγράψουν μαζί τον σινοϊαπωνικό πόλεμο. Παρά τη δράση της, παρά το εξαιρετικό γραπτό της κείμενο, ο Hernest την ήθελε λιγάκι σαν «Μαίρη Παναγιωταρά». Επιθυμούσε ν’ ασχολείται περισσότερο με τα οικιακά και εκείνον, και πολύ λιγότερο με τη δημοσιογραφία. Αυτός ήταν και ένας από τους σπουδαιότερους λόγους που η σχέση τους μπαίνει σε κρίση, για να χωρίσουν το 1945.
Σε συνέντευξη που δίνει στην εφημερίδα «The Chicago Tribune» δηλώνει: «Ήμουν συγγραφέας πολύ πριν γνωριστούμε και παραμένω συγγραφέας. Γιατί θα έπρεπε να είμαι απλώς μια υποσημείωση στη ζωή κάποιου άλλου;»

Η συγκλονιστική μετάδοσή της από το Νταχάου

Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου κάλυψε την εισβολή του Κόκκινου Στρατού στη Φινλανδία, ενώ το 1945 έγινε αυτόπτης μάρτυρας του Ολοκαυτώματος, όταν οι Σύμμαχοι έφτασαν στο κολαστήριο του Νταχάου έξω από το Μόναχο.
«Πίσω από το συρματόπλεγμα και τον ηλεκτροφόρο φράχτη», έγραψε, «οι σκελετοί λιάζονταν και έψαχναν ο ένας τον άλλο για ψείρες. Δεν έχουν ούτε ηλικία ούτε πρόσωπο. Όλοι μοιάζουν μεταξύ τους, αλλά κανείς δεν μοιάζει με οτιδήποτε άλλο θα δείτε ποτέ στη ζωή σας, εάν είστε τυχεροί».
Η ανταπόκρισή της από το Νταχάου έμεινε στην Ιστορία ως ένα «ματωμένο διαμάντι του πολεμικού ρεπορτάζ», αλλά της στοίχισε για πάντα δύο πολύ σημαντικά πράγματα: την αισιοδοξία της για τη ζωή και κυρίως το χαμόγελό της.

Ψυχρός πόλεμος, Ισραήλ, Βιετνάμ – Η Gellhorn επί ποδός…

Το 1953 η Martha παντρεύεται τον T.S. Matthews, τον διευθυντή σύνταξης του περιοδικού «Time». Έζησε δέκα χρόνια μαζί του, αλλά δεν άντεξε τις απιστίες του. Απέκτησε έναν γιο, τον George Alexander, και υιοθέτησε τον Sandy, στον οποίο είχε εξαιρετική αδυναμία.
Το 1966 πηγαίνει στο Βιετνάμ ως πολεμική ανταποκρίτρια της βρετανικής εφημερίδας «Guardian». Τα άρθρα της, καυστικά και πάντοτε φανερά αντιπολεμικά, μεταφέρουν τη φρίκη του πολέμου, με τις βόμβες ναπάλμ, τις ωμότητες των Βιετκόνγκ, τη λανθασμένη –και όπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων μοιραία– εξωτερική πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών.
Το ανήσυχο πνεύμα της και η αφοσίωσή της στο «Καθήκον Αλήθειας του δημοσιογράφου» την οδηγούν το 1967 να καλύψει τον αραβοϊσραηλινό Πόλεμο των Έξι Ημερών.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 πηγαίνει στο Ελ Σαλβαδόρ, όπου καλύπτει τον εμφύλιο πόλεμο, ενώ το 1989 θα βρεθεί στον Παναμά κατά την εισβολή των Αμερικανών για την κατάληψη του ελέγχου της Διώρυγας.
Έχει μεγαλώσει πολύ. Το 1993, όταν κάποιος διευθυντής εφημερίδας τής προτείνει να καλύψει τα γεγονότα στην πρώην Γιουγκοσλαβία, απαντά: «Ως εδώ. Είμαι πολύ μεγάλη πλέον για όλα αυτά».

Τελευταία πράξη και αυλαία…

Πολλοί δημοσιογράφοι θεωρούμε ότι η εξάρτηση από τη συγκεκριμένη δουλειά είναι σαν το χειρότερο εξαρτησιογόνο.
Στα μέσα της δεκαετίας του ’90 θα πάει στη Βραζιλία, για να καταγράψει τις ωμότητες του καθεστώτος εις βάρος των πολιτών. Δημοσιεύει με εξαιρετική δυσκολία ένα μακροσκελές άρθρο στο περιοδικό «Granta». Δεν βλέπει καλά, γράφει με δυσκολία, αλλά... γράφει.

Επέλεξε η ίδια το πώς θα πέθαινε

Η διάγνωση των γιατρών είναι καρκίνος στο συκώτι και τις ωοθήκες. Δεν θέλει να τη λυπούνται, δεν θέλει βοήθεια από κανέναν. Στις 15 Φεβρουαρίου του 1998 δίνει τέλος στη ζωή της πίνοντας ισχυρό υπνωτικό φάρμακο. Ήταν 89 ετών… Έφυγε από τη ζωή, αλλά οι φίλοι της δεν την ξέχασαν. Ούτε οι άνθρωποι του Τύπου την ξέχασαν ποτέ. Το 1999 το Ίδρυμα Martha Gellhorn Trust καθιερώνει το «Βραβείο Martha Gellhorn», για εκείνους τους δημοσιογράφους που με την εξαίρετη εργασία τους κατορθώνουν να φέρουν στο φως της δημοσιότητας τις σκοτεινές πτυχές των γεγονότων, την είδηση, πάντοτε υπηρετώντας πιστά το «Καθήκον Αλήθειας».
Το 2011, ο Julian Assange, ο ιδιοκτήτης του ιστοτόπου «Wikileaks», κέρδισε τη συγκεκριμένη διάκριση, μετά και τις «διαρροές» μιας πληθώρας απορρήτων αμερικανικών εγγράφων στο Διαδίκτυο.
Αυτά είναι πολύ λίγα από τη συγκλονιστική ζωή μιας γυναίκας - δημοσιογράφου - πολεμικής ανταποκρίτριας και συγγραφέως, που με τον τρόπο ζωής της αποτέλεσε για πολλούς στον χώρο του Τύπου και όχι μόνο «εμβληματική προσωπικότητα».