ΚΟΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑΓΕΣ: ΕΔΩ ΟΙ ΚΑΛΟΙ «ΓΥΡΟΛΟΓΟΙ»

Ο διορισμός του Γρηγόρη Ψαριανού στο γραφείο του πρώην πρωθυπουργού, Παναγιώτη Πικραμμένου, που μονοπώλησε σχεδόν το twitter, δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία αλλά μία προειλημμένη απόφαση. Ταυτόχρονα, ήταν άλλο ένα χτύπημα κάτω από τη ζώνη, σε Νεοδημοκράτες ψηφοφόρους της παράταξης, που αφιέρωσαν εαυτόν στους κοινούς αγώνες, αλλά είδαν άλλον έναν πρώην αριστερό, μετέπειτα κεντρώο και όψιμο δεξιό ν’ αποκτά κυβερνητική θέση, παρ’ ότι ο κόσμος δεν τον επέλεξε στο ψηφοδέλτιο της ΝΔ στον Νότιο τομέα. Είναι ο μόνος που επιβραβεύθηκε για το άλμα επί κοντώ;

Ο μακαρίτης ο Ευάγγελος Αβέρωφ είχε πει εύστοχα ότι «όσα πρόβατα φεύγουν από το κοπάδι τα τρώει ο λύκος». Μόνο που ένα από τα πολιτικά του παιδιά, ο Αντώνης Σαμαράς, έσπασε αυτόν τον κανόνα. Αποχώρησε από τη ΝΔ, έριξε την κυβέρνηση Κώστα Μητσοτάκη εξαιτίας του Μακεδονικού ζητήματος, αλλά κατάφερε τελικά να γίνει και αρχηγός της ΝΔ και στη συνέχεια πρωθυπουργός, γιατί μερικές φορές η πολιτική διαφωνία ενός βουλευτή ενδέχεται να είναι η πεμπτουσία της δημοκρατίας. Για παράδειγμα, πολύς κόσμος τής ΝΔ ακολούθησε τον Αντώνη Σαμαρά επειδή ήθελε άλλη στάση στο Μακεδονικό ζήτημα, ή αντίστοιχα στελέχη του ΠΑΣΟΚ βρέθηκαν στον ΣΥΡΙΖΑ γιατί αρνήθηκαν το διάγγελμα στο Καστελόριζο, ή ακόμη άλλα βρέθηκαν στο κόμμα του Βαρουφάκη, γιατί αρνήθηκαν την υπογραφή του Γ΄ μνημονίου.

Αν σκεφτούμε ότι ο Μίκης Θεοδωράκης από την ΕΔΑ, το ΚΚΕ, την εξορία και τα επαναστατικά τραγούδια, αναγνωρίσιμος σε όλον τον κόσμο για τις αριστερές αντιλήψεις του κι εκλεγμένος βουλευτής της Αριστεράς, βρέθηκε στην αγκαλιά της Νέας Δημοκρατίας ως βουλευτής Επικρατείας και στη συνέχεια υπουργός Πολιτισμού, τότε ο Γρηγόρης Ψαριανός σίγουρα δεν αποτελεί εξαίρεση στον κανόνα κινητικότητας της πολιτικής σκηνής. Ποιος δεν θυμάται τον Ανδρέα Λεντάκη να είναι κοντά στον Αντώνη Σαμαρά στην Πολιτική Άνοιξη; Και το ερώτημα είναι εφόσον οι πολίτες αλλάζουν θέσεις, γιατί δεν μπορούν ν’ αλλάξουν και οι πολιτικοί;

Αλλαγή πλεύσης…

Φυσικά και μπορούν. Το στοιχείο της πολιτικής κινητικότητας είναι δομικό στην πολιτική ζωή. Μερικές φορές μπορεί όντως να πείθονται ότι οι θέσεις που ασπάστηκαν στη νιότη είναι παρωχημένες ή χρειάζονται ρετουσάρισμα. Το σύνηθες όμως είναι ότι οι περισσότερες μετακινήσεις δεν αφορούν μικρά κόμματα αλλά μεγάλα κόμματα εξουσίας, ή τουλάχιστον ίσης αξίας με αυτά που άφησαν. Υπάρχει βεβαίως και η έξοδος ολόκληρων πολιτικών ομάδων, γιατί διαφωνούν με τον αρχηγό ή την ηγετική ομάδα, όπως συνέβη επί ΠΑΣΟΚ με τη Δημοκρατική Άμυνα. Ωστόσο, σπανιότερα κάποιος από τη ΝΔ ή το ΠΑΣΟΚ βρέθηκε ξαφνικά στον ΣΥΡΙΖΑ όσο ήταν στο 3%, ή στο ΚΚΕ.

Η ενσωμάτωση είναι πιο εύκολη υπόθεση σε μεγαλύτερα εξουσίας (ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ). Και –ω του θαύματος!– πολιτικοί, που κάνουν μεγάλα πολιτικά άλματα και όχι απλές μετακομίσεις σε συγγενικούς χώρους, ξενίζουν όταν διαγράφουν με σφουγγάρι όσα έλεγαν μέχρι χθες, νομίζοντας πως οι πολίτες είναι λωτοφάγοι. Ωστόσο, υπάρχουν κατά καιρούς και βουλευτές που παραιτούνται και παραδίδουν την έδρα τους ή άλλοι που μετακομίζουν, γιατί δεν πούλησαν αυτοί το κόμμα αλλά εκείνο δεν κράτησε τις ιδέες του, όπως συνέβη π.χ. με τη σύγκρουση Κώστα Μητσοτάκη - Αντώνη Σαμαρά που οδήγησε στην Πολιτική Άνοιξη. Οι θέσεις του πρώην πρωθυπουργού, Αντώνη Σαμαρά, πάνω στο Μακεδονικό ζήτημα δεν άλλαξαν, σε αντίθεση με τις θέσεις του κόμματος.

Η αποστασία του ’65

Η έννοια της αποστασίας, που ακολουθούσε τον Κώστα Μητσοτάκη, λόγω της στάσης του το ’65 στα Ιουλιανά, δεν είναι τωρινό φαινόμενο. Οι παλιοί έχουν να θυμούνται πάντοτε πώς κυβέρνησε, όταν κατάφερε να πάρει την 151η έδρα με την εύθραυστη πλειοψηφία του Θεόδωρου Κατσίκη της ΔΗΑΝΑ. Η υποψία συναλλαγής είτε οικονομικής είτε πολιτικής είναι υπαρκτή, χωρίς ωστόσο ν’ αποδεικνύεται πάντα στην πράξη. Στην περίπτωση λοιπόν των πολιτικών αλλαγών πλεύσης κατά κανόνα:

1ον]Ο αξιωματούχος θεωρείται πως αποδεικνύεται «αγνώμων» απέναντι και στο κόμμα που τον ανέδειξε (υφαρπαγή ψήφου), διότι ψηφίστηκε υπό την προϋπόθεση πως θα υπηρετήσει θέσεις του συγκεκριμένου χώρου. 

2ον] Φαίνεται «ανακόλουθος» προσβάλλοντας το κοινό αίσθημα των πολιτών, που έκαναν αγώνα για να τον στηρίξουν, προδίδοντας την εμπιστοσύνη τους.

3ον] Σπάζει τον συναισθηματικό δεσμό μεταξύ των στελεχών, αν η μετεγγραφή διαπιστωθεί πως συνοδεύτηκε από συναλλαγή, με στόχο τη διασφάλιση ή εξαργύρωση κεκτημένων, π.χ. οικονομικά ανταλλάγματα, υπουργικές ή άλλες χαμηλότερες καρέκλες, θέση στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας κ.ά.

4ον] Στον αντίποδα, όμως, δεν σημαίνει πως πάντα φταίνε οι βουλευτές για τις μετακινήσεις τους. Πολλές φορές ένα κόμμα μπορεί να είναι ανακόλουθο με τις προγραμματικές του θέσεις, όταν κυβερνά ή στηρίζει ο μηχανισμός του άλλα στελέχη από την ίδια εκλογική περιφέρεια υπογράφοντας θανατική εκλογική καταδίκη στο μέλλον για τον βουλευτή, που δεν είναι της αρεσκείας του μηχανισμού.

5ον] Είναι σαφές ότι κανένα κόμμα δεν έχει τις λύσεις για όλα τα ζητήματα. Πολλά μπορεί να προκύψουν στην πορεία της κοινοβουλευτικής ή κυβερνητικής θητείας (π.χ. οι διαφορετικές αντιλήψεις και μέσα στον ΣΥΡΙΖΑ και στους ΑΝΕΛ για τους δασικούς χάρτες). Βεβαίως, υπάρχει μία λεπτή ισορροπία. Οι βουλευτές δεν είναι κούκλες, ώστε να καλούνται να ψηφίσουν κάτι το οποίο απέχει παρασάγγας από τη δική τους άποψη επειδή το επέβαλε η ηγετική ομάδα. Συνήθως τέτοιου είδους πολιτικές διαφωνίες συνοδεύονται από ομαδικές πολιτικές παραιτήσεις ή διαγραφές ή από έντονο «μασάζ» πριν από τις ψηφοφορίες. Σε αυτό βέβαια παίζει ρόλο και το ειδικό βάρος κάθε βουλευτή ή υπουργού κι αν η απομάκρυνσή του θα φέρει μεγαλύτερη μιζέρια.

Μετεγγραφές και… μετεγγραφές

Κάθε μετεγγραφή, όμως, έχει κι άλλες πτυχές. Οι μετεγγραφές της Νέας Δημοκρατίας, π.χ. από το Ποτάμι των Γιώργου Αμυρά και Γιώργου Μαυρωτά ,που συνεργάστηκαν με τη ΝΔ, δεν αντιμετώπισαν ιδιαίτερα προβλήματα, διότι είχαν διαφορετικά χαρακτηριστικά από τις εισόδους των Γρηγόρη Ψαριανού και Χάρη Θεοχάρη. Οι Αμυράς και Μαυρωτάς υποστήριζαν δεξιές αλλά φιλελεύθερες θέσεις κι εντός του Ποταμιού. Αντίθετα, ο Γρηγόρης Ψαριανός έφερε τη σφραγίδα του αριστερού και αντικρατιστή. Ο δε Χάρης Θεοχάρης είχε θέσεις πιο κοντά στη Νέα Δημοκρατία, αλλά οι αλλεπάλληλες πολιτικές του γυροβολιές (ΠΑΣΟΚ, Ποτάμι, Δημοκρατική Ευθύνη, ΝΔ) τον κατέστησαν αναξιόπιστο πολιτικό συνομιλητή.

Βεβαίως, ο Θανάσης Παπαχριστόπουλος, που είναι σήμερα βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, μπορεί να ισχυριστεί ότι έχει ίσως το μεγαλύτερο ρεκόρ αλλαγών κομμάτων. Όμως, δεν ήταν πάντα οι μετακινήσεις του προς κόμματα εξουσίας. Αν το προφίλ ενός προσώπου ταιριάζει με το νέο πολιτικό λιμάνι, μπορεί να ενσωματωθεί πιο εύκολα και χωρίς ιδιαίτερες αντιδράσεις. Παρά ταύτα, υπάρχουν πρόσωπα με ειδικό βάρος, που γίνονται πιο εύκολα αποδεκτά (π.χ. Δανέλλης), και άλλα που είναι μόνιμα στο στόχαστρο των «γηγενών» στελεχών, όπως έχει συμβεί επανειλημμένα και με τον ΣΥΡΙΖΑ, μετά το 2010.

Ο Άδωνις Γεωργιάδης, που κατά άλλους είναι ξένο σώμα στη ΝΔ, λόγω των κατηγοριών που εξαπέλυε δημόσια για τον Κώστα Καραμανλή και το «Μακεδονικό», εκφράζει ένα κομμάτι του άκρου της λαϊκής δεξιάς και ο κόσμος τον δέχτηκε στη ΝΔ και τον ψήφισε επανειλημμένα με υψηλό αριθμό ψήφων. Επανειλημμένα εκλέχθηκε και ο Μάκης Βορίδης. Η Λιάνα Κανέλλη προήλθε από τον χώρο της ΝΔ, αλλά η ένταξή της στο ΚΚΕ επιβραβεύτηκε πολλές φορές από τον κόσμο με υψηλό ποσοστό, εκφράζοντας πολιτικά κι ένα κομμάτι αριστερών που διατηρεί καλές σχέσεις με την Ορθοδοξία.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης και οι σημιτικοί παράγοντες

Η Νέα Δημοκρατία του 2019 του Κυριάκου Μητσοτάκη είναι μία νέα πολιτική branda, που ενσωματώνει πολλά από τα στελέχη του ΠΑΣΟΚ του Κώστα Σημίτη. Είναι απότοκο της ιστορικής συνεργασίας Σαμαρά - Βενιζέλου, ελέω Α΄ και Β΄ μνημονίων, αλλά και προσπάθεια χτισίματος μοας Νέας Δημοκρατίας με λιγότερο καραμανλικό προφίλ. Αντίστοιχα, ο ΣΥΡΙΖΑ συγκεντρώνει τους δυσαρεστημένους κεντροαριστερούς από το διάγγελμα του Καστελόριζου. Βεβαίως, όσοι εντάχθηκαν πριν από το 2015 στον ΣΥΡΙΖΑ γνώριζαν πως ήταν μία παρακινδυνευμένη επιλογή γιατί, παρά την άνοδό του στις δημοσκοπήσεις, κανείς δεν ήταν βέβαιος έως την τελευταία στιγμή αν θα βρει ικανές συνεργασίες για να κυβερνήσει.

Η εκλεκτική πολιτική συγγένεια μεταξύ ΠΑΣΟΚ και Αριστεράς υπήρχε πάντοτε και οι χώροι αυτοί λειτούργησαν ως συγκοινωνούντα δοχεία, αλλά πάντα υπήρχε το στίγμα του βρώμικου ’89 και το γεγονός ότι η ΝΔ με την Αριστερά κάθισαν στο σκαμνί τον Ανδρέα Παπανδρέου ή συγκυβέρνησαν. Την ίδια στιγμή, όμως, για κάποιους ψηφοφόρους, το ίδιο απογοητευτικό ήταν να κάθονται στα ίδια έδρανα αξιωματούχοι της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ. Και αν η Νέα Δημοκρατία άντεξε με την όποια φθορά και τη δημιουργία των ΑΝΕΛ, για κάποιους είτε στελέχη είτε ψηφοφόρους ήταν αδιανόητη η συγκατοίκηση με στελέχη σαν τον Άδωνι ή τον Βορίδη, που «βαρύνονταν» με ακροδεξιό παρελθόν.

Δεκάδες τα παραδείγματα και η ψήφιση μνημονίων, όπως και παλαιότερα το Μακεδονικό ζήτημα έφεραν μεγάλες ανακατατάξεις στο πολιτικό σκηνικό.

Επομένως, δεν ήταν έκπληξη η παρουσία της Τζάκρη στα ψηφοδέλτια του ΣΥΡΙΖΑ ούτε αρκετά αργότερα του Στέφανου Τζουμάκα, ο οποίος ήταν από τα αριστερά χαρτιά του πάλαι ποτέ ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου. Ταυτόχρονα, δεν αποτέλεσε έκπληξη η πρόταση του Κυριάκου Μητσοτάκη στην Άννα Διαμαντοπούλου με την οποία είχαν κοινά σημεία λόγου ή στον άλλοτε στενό της συνεργάτη Κυριάκο Πιερρακάκη, ο οποίος σήμερα θεωρείται από τους πιο ικανούς της κυβέρνησής του, παρ’ ότι ο Γιώργος Γεραπετρίτης είναι πιο κοντά του.

Ενδεχομένως, ο Τάκης Θεοδωρικάκος να μη φανταζόταν στα νιάτα του ότι από γενικός γραμματέας της ΚΝΕ και στέλεχος κοντά στον Κώστα Λαλιώτη θα γινόταν πρωτοκλασάτος υπουργός της Νέας Δημοκρατίας. Μετακίνηση από την Αριστερά ήταν εκείνη του Γιώργου Κύρτσου, ο οποίος από την αριστερά βρέθηκε στην αγκαλιά της ΝΔ, στη συνέχεια στον ΛΑΟΣ και μετά βρέθηκε ξανά στη ΝΔ.

Μετακινήσεις αρχηγών

Στο παρελθόν, ο πατήρ Κώστας Μητσοτάκης μετακινήθηκε στη Νέα Δημοκρατία από το κόμμα των Νεοφιλελευθέρων, εκφράζοντας πολιτικά την τάση της φιλελεύθερης οικονομίας. Ο Ανδρέας Παπανδρέου άφησε πίσω του την Ένωση Κέντρου και ίδρυσε το ΠΑΣΟΚ. Ο Αλέξης Τσίπρας, που πέρασε λίγους μήνες από το ΚΚΕ μετακινήθηκε στο δίδυμο αδερφάκι, που υποστήριζε τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της Αριστεράς. Ο Νίκος Κωνσταντόπουλος προτού πάει στον Συνασπισμό υπήρξε στο ΠΑΣΟΚ. Η Μαρία Δαμανάκη από το ΚΚΕ και τον ΣΥΡΙΖΑ βρέθηκε στο ΠΑΣΟΚ. Ο Κυριάκος Βελόπουλος, που ήταν βουλευτής του ΛΑΟΣ, πέρασε για λίγο από τη ΝΔ και ίδρυσε την Ελληνική Λύση. Η Ντόρα Μπακογιάννη, ο Δημήτρης Αβραμόπουλος, ο Φώτης Κουβέλης, ο Μάκης Αρσένης, ο Δημήτρης Τσοβόλας, ο Γιώργος Καρατζαφέρης, ο Πάνος Καμμένος, η Ζωή Κωνσταντοπούλου, ο Παναγιώτης Λαφαζάνης, ο Νίκος Νικολόπουλος, ο Φαήλος Κρανιδιώτης ίδρυσαν κατά καιρούς τα δικά τους κόμματα κοντά στις θέσεις που πρέσβευαν.

Ζωντανοί οργανισμοί τα κόμματα

Σε κάθε περίπτωση τα κόμματα είναι ζωντανοί οργανισμοί και διαθέτουν αρχηγό, στελέχη, θέσεις και μηχανισμό εσωτερικής λειτουργίας. Αν αυτή η χημεία είναι στη σωστή δοσολογία και δίνει προοπτική, τότε τα εμπιστεύονται και οι πολίτες.

Όμως, η προοπτική της εξουσίας ή της εδραίωσης σ’ αυτήν ειδικά σε δύσκολες ψηφοφορίες ανοίγει τον δρόμο, αφού και μία ψήφος μετράει ώστε να διασφαλιστούν οι απαραίτητες εφεδρείες, απέναντι και σε κάποιους υπάρχοντες βουλευτές που πιέζουν για θέσεις ή αξιώματα. Είναι σαφές βέβαια ότι δεν είναι όλες οι μετεγγραφές καλώς καμωμένες, αφού υπάρχουν πρόσωπα, που αν δεν ταιριάξει η χημεία με τα χνώτα των ψηφοφόρων διώχνουν κιόλας. Το ισοζύγιο είναι δύσκολο, όταν πρόκειται για ετερόκλητες συμμαχίες, όπως ήταν εκείνη της συγκατοίκησης Μάνου και Ανδριανόπουλου στο ΠΑΣΟΚ επί Γιώργου Παπανδρέου. Ουδέποτε έγιναν αποδεκτοί οι δυο φιλελεύθεροι πολιτικοί.

Η αλήθεια είναι πως κάθε βουλευτής, ειδικά κυβερνητικός ή κυβερνητικός αξιωματούχος θ’ αναγκαστεί στην κοινοβουλευτική του ζωή να πάρει δύσκολες αποφάσεις και τότε θα πρέπει να συμβιβαστεί ή να φύγει. Πολιτική, οικονομία, άμυνα, διπλωματία, περιβάλλον, θρησκεία, τοπικά ή περιφερειακά ζητήματα μπορεί να τον φέρουν κάποια στιγμή στα όριά του και σε απόσταση από το κόμμα του. Και είναι σίγουρο πως διαφορετικά τα είχε όλα στο μυαλό του, όταν κατέβαινε στον στίβο της πολιτικής. Όμως, τότε οι λύσεις δεν είναι ούτε απλές ούτε εύκολες.

Από τον Θανάση Κανελλόπουλο που από την Ένωση Κέντρου εντάχθηκε στη ΝΔ, μέχρι τον Γιάννη Μπούτο που εντάχθηκε στο ΠΑΣΟΚ, τον Βασίλη Κοντογιαννόπουλο που ήταν στη ΝΔ, βρέθηκε στο ΠΑΣΟΚ και τώρα υποστηρίζει εκ νέου τον Κυριάκο Μητσοτάκη, οι μετακινήσεις θεωρούνται κομμάτι της πολιτικής ζωής. Δεν είναι πάντα επιλήψιμες, ειδικά όταν η άποψη των μετακινούμενων βουλευτών δεν έχει μόνο προσωπικά αλλά πολιτικά χαρακτηριστικά και τότε ο κόσμος μπορεί πιο εύκολα να την αποδεχτεί ή να την επικροτήσει. Για τους παραδοσιακούς ψηφοφόρους, που τρέφουν συναισθηματικούς δεσμούς με τα κόμματα, η ένταξη «εισβολέων» είναι συχνά ξένο σώμα, γιατί φοβούνται τέτοιου είδους συγκολλήσεις, εκτός αν πρόκειται για πρόσωπο αποδεδειγμένα επιτυχημένο στον πολιτικό στίβο ή ικανό αρκετά να βελτιώσει δομικά τη λειτουργία του νέου κόμματος, που εισέρχεται. Ενδεικτικό της κατάστασης είναι πως μέχρι σήμερα αντιδρούν στη σύζευξη ΣΥΡΙΖΑ με στελέχη του ΠΑΣΟΚ, ενώ αντίστοιχα άλλοι επιχαίρουν με την παρουσία του Μιχάλη Χρυσοχοΐδη στη ΝΔ, επειδή πρωτοστάτησε στη σύλληψη μελών της 17Ν.

Για όσους παρακολουθούν την πορεία του πολιτικού ρεπορτάζ, πολλές φορές οι μετακινήσεις αυτές είναι σχεδόν προβλέψιμες ή επιβεβλημένες για πολλούς και διαφορετικούς λόγους. Κάθε όμως νέα μετεγγραφή, αν δεν συνοδεύεται από όμορες, πολιτικές θέσεις ή από ένα νέο πολιτικό αφήγημα, αφήνει μία πικρή γεύση ειδικά στα κατώτερα στελέχη, που θεωρούν ότι αυτός, για τον οποίο έτρεχαν να μαζέψουν ψήφους, στην πρώτη δύσκολη στιγμή τους «πούλησε» και μάλιστα δίχως ίχνος ντροπής…