INFODEMICS ΚΑΙ ΚΟΡΩΝΟΪΟΣ, Η ΓΑΓΓΡΑΙΝΑ ΤΩΝ SOCIAL MEDIA

Τα Social Media μπορούν σίγουρα να καυχηθούν πως συνέβαλαν καταλυτικά στον εκδημοκρατισμό του δημόσιου διαλόγου, δεν μπορούν ωστόσο να αποποιηθούν τις ευθύνες τους για μια σειρά από δεινά όπως: η μαζική διάδοση fake news, η καλλιέργεια εξτρεμιστικών απόψεων, η φιλοξενία ύβρεων και απειλών και εν πάση περιπτώσει η ύπαρξη οποιασδήποτε μορφής περιεχομένου δεν συνάδει με τα (κεκτημένα;) του Δυτικού Πολιτισμού. Η αναφορά στα Social δεν οφείλεται απλώς στο ότι οι χρήστες τους είναι άμοιροι ευθυνών, αλλά επειδή οι μηχανισμοί αποτροπής τους ξεκίνησαν να λειτουργούν αρκετά αργά, αφότου το αυγό του φιδιού είχε ήδη επωαστεί.

Επί του παρόντος, οι συνωμοτικοί ψίθυροι πως η νέα πανδημία του κορωνοϊού «κατασκευάστηκε» σε κάποιο υπόγειο κυβερνητικό εργαστήριο της Κίνας δίνουν και παίρνουν, σπέρνοντας τον πανικό στους παροικούντες τη… σοσιαλμιντιακή Ιερουσαλήμ.

Βέβαια, κατά το πρώτο κύμα της πανδημίας είχαμε και την παρέμβαση αντιπρύτανη του ΑΠΘ περί «κατασκευασμένου κορωνοϊού», ωστόσο οποιαδήποτε αναπόδεικτη καταγγελία κινείται στα όρια της συνωμοσιολογίας. Ακολούθως, διαβάσαμε για τη θεωρία τού ότι η εκθετική εξάπλωση του ιού οφείλεται στο δίκτυο 5G –με τον Μπιλ Γκέιτς να τρίβει χαιρέκακα τα χέρια του–, καθώς και για τους εκατοντάδες θανάτους ανά τον κόσμο, που αποκρύπτονται εσκεμμένα από τις εκάστοτε κυβερνήσεις (εξαιρουμένης της Τουρκίας για ευνόητους λόγους) στο πλαίσιο μιας μαζικής εξόντωσης κατά της ανθρωπότητας. Παράλληλα, εμφανίσθηκαν πάσης φύσεως κερδοσκόποι και μαυραγορίτες, πουλώντας ψεύτικα φάρμακα, μαγικά αντισηπτικά υγρά και ευλογημένες θαυματουργές σκόνες που υπόσχονται πλήρη ανοσία κατά του ιού.

Καταπολέμηση με δυσκολίες

Όσο ταχύτερη είναι η εξάπλωση του Covid-19, άλλο τόσο ραγδαία είναι και η διάδοση της επικίνδυνης παραπληροφόρησης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Μπορεί οι εταιρείες της Σίλικον Βάλεϊ να εργάζονται ήδη πυρετωδώς στην καταπολέμηση των fake news, όμως το όλο εγχείρημα προσκρούει σε αντικειμενικές δυσκολίες. Στο ίδιο μήκος κύματος, Facebook, Twitter και Google δηλώνουν πως καταβάλλουν σημαντικές προσπάθειες σχετικά με την απομάκρυνση των ψευδών ειδήσεων αναφορικά με τον κορωνοϊό, με την παράλληλη αρωγή του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ο οποίος και κάνει λόγο για «Infodemic», δηλαδή πανδημία παραπληροφόρησης. Ωστόσο, παρά τις όποιες καλές προθέσεις, τα αποτελέσματα είναι μεικτά και αναδεικνύουν το τιτάνιο έργο με το οποίο βρίσκεται αντιμέτωπος κανείς όταν προσπαθεί να ελέγξει πληροφορίες στο σημερινό Διαδίκτυο.

Η ύπαρξη ενός επιτυχημένου μηχανισμού εργαλείων, όπως η αυτόματη εμφάνιση επικυρωμένων στοιχείων και προληπτικών μέτρων από οργανισμούς δημόσιας υγείας σε κάθε διαδικτυακή αναζήτηση του λήμματος του κορωνοϊού, «θωρακίζει» κατά κάποιον τρόπο την πανδημία κακόβουλων πληροφοριών. Επιπροσθέτως, εδώ και μια εβδομάδα, το Twitter έχει τοποθετήσει σχετική προειδοποιητική ετικέτα που συνδέει τους χρήστες με την ιστοσελίδα του αμερικανικού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) όταν αναζητούν τη λέξη «κορωνοϊός», ενώ και το δημοφιλέστατο TikTok συνεργάζεται με τον ΠΟΥ ώστε να ενισχύσει την παροχή πληροφοριών σε τοπικό επίπεδο. Στο ίδιο μήκος κύματος το Facebook παρέχει στον ΠΟΥ «όσες δωρεάν διαφημίσεις χρειαστεί», με βάση την εκτενή δημοσίευση του Μαρκ Ζούκερμπεργκ.

Στην αντίπερα όχθη, παρ’ ότι η παροχή εξακριβωμένων πληροφοριών εμφανίζει ενθαρρυντικά σημάδια, ο πλήρης περιορισμός ψευδών ειδήσεων και θεωριών συνωμοσίας παραμένει πρακτικά αδύνατος εξαιτίας του ταχύτατου ρυθμού εξάπλωσής τους. Οι επικυρωτές ειδήσεων καθώς και οι οργανισμοί υγείας προσπαθούν μέσω του Facebook να αφαιρούν τις δημοσιεύσεις που κρίνονται ακατάλληλες για τη δημόσια υγεία, τοποθετώντας ενημερωτικές ετικέτες που φέρουν την επιγραφή «ψευδής είδηση». Όμως, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες, το διαδίκτυο συνεχίζει να οδεύει στα «αχαρτογράφητα νερά» της παραπληροφόρησης. Τρανό παράδειγμα αποτελεί –σύμφωνα με την αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων– ένα σιρόπι που υποσχόταν πλήρη προστασία κατά του ιού, ενώ στην πραγματικότητα ήταν εξίσου επικίνδυνο με την κατάποση λευκαντικού. Το εν λόγω «φάρμακο» κοινοποιήθηκε πάνω από 100.000 φορές τόσο σε Facebook όσο και σε Twitter μέχρι να αφαιρεθεί τελικώς από τις πλατφόρμες.

Παράλληλα, ένα ρεπορτάζ της «Washington Post» έκρουε τον κώδωνα του κινδύνου για μαζική διασπορά ψευδών ειδήσεων σε πλατφόρμες όπως το WhatsApp, οι οποίες είναι εκ φύσεως ανθεκτικές στον έλεγχο του περιεχομένου τους. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, καθημερινά στις εν λόγω πλατφόρμες κοινοποιούνται εκατοντάδες ψεύτικες θεραπείες για την αντιμετώπιση του ιού κυρίως στην ευρύτερη περιοχή της νοτιανατολικής Ασίας.

Με τις προσπάθειες «καταστολής» να εντείνονται καθημερινά και με την παραπληροφόρηση να έχει συνεχώς εκθετική άνοδο, προκύπτουν δύο καίρια συμπεράσματα: Η αρχιτεκτονική των Social Media είναι τέτοια που κάνει το οποιοδήποτε περιεχόμενο άμεσα «viral» – ασχέτως εάν πρόκειται για έναν νεολογισμό που τρέφει τις ρίζες του από την πηγή του κακού–, ενώ οι ψευδείς ειδήσεις αναδεικνύουν ότι είμαστε αέναα προσκολλημένοι στο παιχνίδι των «προκάτ» εντυπώσεων.