Η τέχνη της επικοινωνίας: Το μυστικό για αρμονικές σχέσεις

Ένα βασικό εμπόδιο στις σχέσεις μας είναι ότι δεν έχουμε μάθει να επικοινωνούμε αποτελεσματικά μεταξύ μας. Οι περισσότεροι άνθρωποι –για να μην πούμε όλοι– δεν είμαστε εκπαιδευμένοι στο να εκφράζουμε σωστά τις ανάγκες μας, αλλά στο να κατηγορούμε τον άλλον που δεν τις ικανοποιεί. Επίσης, δεν έχουμε μάθει να ακούμε πραγματικά τοn συνομιλητή μας. Είμαστε επικεντρωμένοι στο τι θα απαντήσουμε στηn συνέχεια.
Αυτό που μας κάνει να έχουμε δυσάρεστα συναισθήματα, δεν είναι η συμπεριφορά των άλλων αλλά η ερμηνεία της, η οποία μας δημιουργεί και την αντίστοιχη πραγματικότητα. Προβάλλουμε στις πράξεις τους τα κίνητρα, που νομίζουμε ότι έχουν, σύμφωνα με εκείνο που πιστεύουμε.
Έτσι λοιπόν αρχίζουμε να παίζουμε ρόλους (έχουμε αναφερθεί σχετικά σε άλλο άρθρο), να δημιουργούμε εντάσεις και ανταγωνιστικές σχέσεις, να γκρινιάζουμε, να έχουμε παράπονα και βέβαια να μένουν οι ανάγκες μας ανικανοποίητες.

Η αποτελεσματική επικοινωνία

Η αποτελεσματική επικοινωνία, που στο σύστημα διδασκαλίας του Robert Elias Najemy ονομάζεται «Εγώ Μήνυμα», βασίζεται σε τρεις άξονες: α) Τι είναι αυτό που χρειάζομαι, β) γιατί το χρειάζομαι, γ) ποια είναι τα συναισθήματα που νιώθω, όταν η ανάγκη μου δεν ικανοποιείται. Εκφράζουμε δηλαδή στον άλλον τι συμβαίνει μέσα μας. Ο αντίθετος τρόπος, δηλαδή το «Εσύ Μήνυμα», στο οποίο είμαστε όλοι πολύ καλά εκπαιδευμένοι, εμπεριέχει κατηγορία και έχει ως αποτέλεσμα η άλλη πλευρά να σταματάει να ακούει και να προσπαθεί να αμυνθεί, είτε με επίθεση, είτε με άρνηση και αντίδραση, είτε με απομάκρυνση.
Απαραίτητη προϋπόθεση για την αποτελεσματική επικοινωνία είναι η αυτογνωσία. Να ξέρουμε τι νιώθουμε, τι χρειαζόμαστε και τι πιστεύουμε, για να μπορέσουμε να το ζητήσουμε. Τα τρία βήματα είναι: χρειάζομαι, πιστεύω, νιώθω. Λέμε τι χρειαζόμαστε, γιατί το χρειαζόμαστε, και τι συναισθήματα έχουμε. Εκφράζουμε αυτό που αισθανόμαστε εμείς σε σχέση με κάτι, χωρίς να κατηγορούμε τον άλλον ότι φταίει, για το πώς εμείς το έχουμε ερμηνεύσει. Λέμε τι έχουμε ανάγκη, γιατί και ποιες πρακτικές συνέπειες υπάρχουν, όταν δεν ικανοποιείται. Έτσι δίνουμε στον άλλον να κατανοήσει τι ακριβώς ζητάμε από εκείνον.

Τα βήματα

1. Κάνουμε την εισαγωγή, λέγοντας ότι εμείς έχουμε το πρόβλημα ή την ανάγκη και θέλουμε την βοήθεια και την συνεργασία του άλλου για να το λύσουμε.
2. Αναλύουμε το θέμα μας, λέγοντας τις πεποιθήσεις μας, τους φόβους μας και τις αντιδράσεις μας από την μη ικανοποίηση.
3. Κάνουμε ξεκάθαρο και συγκεκριμένο αυτό που ζητάμε.

Μαθαίνω να μιλάω

Ας δούμε ένα παράδειγμα. Ας υποθέσουμε ότι το θέμα μας είναι η συνεργασία μας στις δουλειές του σπιτιού.
Έκφραση με «Εσύ Μήνυμα»: Σε αχούρι μεγάλωσες; Πετάς τα πράγματά σου, όπου βρεις, δεν με βοηθάς στις δουλειές. Είσαι εγωιστής και αναίσθητος. Δεν κάνεις τίποτα. Τα θέλεις όλα έτοιμα. Δούλα σου είμαι; Δεν με υπολογίζεις, δεν με αγαπάς.
Έκφραση με «Εγώ Μήνυμα»: Χρειάζομαι την βοήθειά σου στην καθαριότητα και τις δουλειές του σπιτιού. Το πρόβλημά μου είναι ότι δεν μπορώ να χαλαρώσω, όταν δεν είναι όλα τακτοποιημένα. Επειδή δεν με βοηθάς, πιστεύω ότι δεν θεωρείς την ανάγκη μου σημαντική και νιώθω απόρριψη, αδικία και θυμό. Επίσης κουράζομαι και δαπανώ όλη μου την ενέργεια, για να προλάβω να κάνω τα πάντα μόνη μου, με αποτέλεσμα να μην έχω χρόνο και διάθεση να ασχοληθώ με πράγματα που με ευχαριστούν. Επειδή κουράζομαι έχω νεύρα και δημιουργούνται εντάσεις στην σχέση μας. Για αυτούς τους λόγους θα ήθελα να σου ζητήσω … (αναφέρουμε συγκεκριμένα αιτήματα, π.χ. να βάζεις εσύ πλυντήριο ή να κατεβάζεις τα σκουπίδια, ή να αναλάβεις τα ψώνια, το μαγείρεμα κ.λπ.).

Μαθαίνω να ακούω

Αποτελεσματική επικοινωνία όμως δεν σημαίνει μόνο μιλάω. Σημαίνει μαθαίνω και να ακούω. Αφού ολοκληρώσουμε εμείς, ζητάμε από τον άλλον να μας πει τι νιώθει για όσα είπαμε, τι χρειάζεται και τι πιστεύει, χωρίς να τον διακόπτουμε. Όταν τελειώσει, ρωτάμε, εάν δεν έχουμε καταλάβει κάτι. Τον κοιτάμε στα μάτια και δεν κάνουμε κριτική σε αυτά που λέει. Με τον τρόπο αυτό μπορούμε να κατανοήσουμε τι χρειάζεται εκείνος από εμάς, να βρούμε λύσεις σε προβλήματα σύγκρουσης αναγκών και να επιτύχουμε αρμονικές σχέσεις σε όλους τους τομείς της ζωής μας.
Απαραίτητες προϋποθέσεις είναι να υπάρχει σεβασμός προς τον εαυτό μας και τους άλλους, να εκφράζουμε την αλήθεια μας, να βρούμε την κατάλληλη στιγμή για να επικοινωνήσουμε, να αναγνωρίσουμε στον άλλον τα ίδια δικαιώματα με εμάς, να δεχτούμε ότι η δική του ανάγκη μπορεί να είναι διαφορετική (σε επόμενο άρθρο θα δούμε τι κάνουμε σε αυτές τις περιπτώσεις) και να λειτουργούμε πάντα με κριτήριο την αγάπη και όχι τον εγωισμό.