Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΜΒΟΛΙΟ ΩΣ ΔΗΜΟΣΙΟ ΑΓΑΘΟ

Μια ενδιαφέρουσα διαδικτυακή συζήτηση πραγματοποιήθηκε από το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ, με θέμα την υγειονομική στρατηγική για την αναχαίτιση της πανδημίας και το εμβόλιο ως παγκόσμιο δημόσιο αγαθό.

Στη συζήτηση συμμετείχαν ο ευρωβουλευτής και αντιπρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου Δημήτρης Παπαδημούλης, ο βουλευτής και πρώην υπουργός Υγείας Ανδρέας Ξανθός, ο υπεύθυνος Πολιτικής για την πρόσβαση στο φάρμακο της Ευρωπαϊκής Συμμαχίας για τη Δημόσια Υγεία (European Public Health Alliance – EPHA) Γιάννης Νάτσης, ο επίκουρος καθηγητής Παθοφυσιολογίας στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Γιώργος Παπανικολάου, και ο Καθηγητής Πνευμονολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, γιατρός του Νοσοκομείου «Ο Ευαγγελισμός» Γιάννης Καλομενίδης. Τη συζήτηση συντόνισε η Δώρα Κοτσακά, Δρ. Πολιτικής Κοινωνιολογίας, Συντονίστρια του Παρατηρητηρίου των Κοινών του ΕΝΑ.

Δημ. Παπαδημούλης: «Αναγκαία μία ευρωπαϊκή πολιτική στην Υγεία»

Ο Δημήτρης Παπαδημούλης υπογράμμισε ότι «η κρίση της πανδημίας ήταν και είναι μία ευκαιρία να αναδειχθούν τα όρια και τα αδιέξοδα των νεοφιλελεύθερων πολιτικών και δογμάτων», υπογραμμίζοντας την ανάγκη για μια ενιαία ευρωπαϊκή πολιτική υγείας.

Κάνοντας αναφορά στις παραδοχές της προέδρου της Κομισιόν, Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν, περί ελλείμματος διαφάνειας, καθυστέρησης στις άδειες των εμβολίων και στην εμβολιαστική διαδικασία, υπογράμμισε πως «το βασικό πρόβλημα είναι ότι χρειάζεται επιτάχυνση της παραγωγής και του εμβολιασμού όχι μόνο για την Ευρώπη αλλά για όλον τον πλανήτη. Χρειαζόμαστε έναν πολλαπλασιαστή του προγράμματος COVAX (σ.σ. παγκόσμιο πρόγραμμα που σχεδιάστηκε προκειμένου να διασφαλιστεί δίκαιη πρόσβαση σε εμβόλια), διότι αν παραμείνουν τα πράγματα σε αυτούς τους ρυθμούς, το υγειονομικό, κοινωνικό και οικονομικό κόστος της πανδημίας θα πολλαπλασιαστεί». Ο αντιπρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου επεσήμανε ότι «εμείς ως ευρωομάδα της Αριστεράς, από τον περασμένο Απρίλιο, θέσαμε όχι απλώς το ζήτημα του ευρωπαϊκού συντονισμού αλλά αυτό της ανάγκης μίας κοινής ευρωπαϊκής πολιτική υγείας, την οποία πρέπει να χτίσουμε βήμα-βήμα». Στη συνέχεια αναγνώρισε ως σωστή την κίνηση η Ε.Ε., μέσω της Κομισιόν, να επιδιώξει μία ενιαία διαπραγμάτευση με τις φαρμακευτικές εταιρείες, αφού «αν πήγαινε κάθε κράτος χωριστά, θα έχαναν όλοι και κυρίως τα πιο μικρά, αδύναμα και φτωχά κράτη», όμως, όπως συμπλήρωσε, «δυστυχώς όλα τα άλλα ήταν λάθος».

Ο κ. Παπαδημούλης αναγνώρισε ότι «στον τομέα της οικονομίας έγιναν κάποια βήματα υπό την πίεση της πανδημίας. Η έκδοση κοινού χρέους με εγγύηση της Κομισιόν είναι η υλοποίηση μιας ιδέας για ευρωομόλογο την οποία, όταν την αναφέραμε πριν από μερικά χρόνια όσοι ανήκουμε στην Αριστερά, μας αντιμετώπιζαν ως ουτοπιστές. Το Ταμείο Ανάκαμψης με 390 δισ. ευρώ επιχορηγήσεις, παρ’ ότι ανεπαρκές –χρειαζόμαστε ένα διπλάσιο “μπαζούκα” σε μέγεθος–, περιλαμβάνει μεταβιβαστικές πληρωμές, δηλαδή σπάνε μερικά ταμπού. Στον τομέα των εμβολίων, όμως», συμπλήρωσε, «το ταμπού παραμένει: Το δημόσιο χρήμα παράγει αποκλειστικά ιδιωτικά αγαθά, και αυτό κοστίζει ανθρώπινες ζωές».

Τέλος, υπογράμμισε ότι «η ιδέα τού να είναι το εμβόλιο δημόσιο αγαθό είναι όχι μόνο επείγουσα και βαθιά προοδευτική, αλλά και μια ιδέα που, όσο καθυστερεί, κοστίζει, οπότε πρέπει να επιμείνουμε», επαναλαμβάνοντας ότι στο θέμα της δημόσιας υγείας, του εμβολίου ως δημόσιου αγαθού και της κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής υγείας πρέπει να κινηθούμε στην κατεύθυνση της λογικής του Ταμείου Ανάκαμψης, σε συμμαχία και με τη συμμαχία των πολιτών.

Γ. Νάτσης: «Ιατρική καινοτομία με βάση τις ανάγκες της δημόσιας υγείας»

Ο Γιάννης Νάτσης άσκησε κριτική στους χειρισμούς της Ε.Ε. κατά τις διαπραγματεύσεις με τις φαρμακευτικές εταιρείες. «Εάν διαβάσει κάποιος αυτά τα συμβόλαια, αποκομίζει την εντύπωση ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν ένας “εύκολος” διαπραγματευτής για τις φαρμακευτικές εταιρείες. Ακόμη και στην περίπτωση των χρονοδιαγραμμάτων και των στόχων για τη διάθεση των δόσεων, έλαβε υπόσχεση και όχι συγκεκριμένες δεσμεύσεις», ανέφερε, διευκρινίζοντας πως είναι πολύ σημαντικό το γεγονός ότι «η Ε.Ε. διαπραγματεύθηκε από κοινού», αλλά «στο ευρύτερο παιχνίδι είναι χαμένη», κάνοντας λόγο για μία ευκαιρία που δεν αξιοποιήθηκε. «Θα έπρεπε μέσα σε αυτά τα συμβόλαια –οι φαρμακευτικές έχουν πολλαπλούς πελάτες– να υπάρχει μία δέσμευση, ένα ποσοστό της παραγωγής των εταιρειών να είναι δεσμευμένο για την Ε.Ε.», πρόσθεσε, και εκτίμησε ότι «η εικόνα των φαρμακευτικών υπέστη μεγάλο πλήγμα με τη διάθεση των δόσεων». Όμως, όπως πρόσθεσε, δεν θεωρεί ότι σε αυτήν τη φάση, στις επόμενες εβδομάδες ή μήνες θα δούμε κάποιες θεαματικές κινήσεις των κυβερνήσεων κατά των εταιρειών, αντιθέτως.

Εκτίμησε ότι θα γίνει μία συζήτηση στην Ε.Ε. για το ποιες είναι οι δημόσιες δυνατότητες παραγωγής εμβολίων και φαρμάκων. «Οι κυβερνήσεις εξεπλάγησαν από το ότι οι εταιρείες δεν καταφέρνουν να παραδώσουν αυτά που υποσχέθηκαν. Δεν ξέρουμε αν θα φτάσουμε στη δημόσια παραγωγή φαρμάκου ή μία ευρωπαϊκή BARDA (σ.σ. Αρχή Προηγμένης Βιοϊατρικής Έρευνας και Ανάπτυξης – Biomedical Advanced Research and Development Authority), έναν οργανισμό που θα χρηματοδοτεί την έρευνα όπως στις ΗΠΑ, στην περίπτωση των οποίων πρόκειται για μία δημόσια οντότητα, με τεράστιο προϋπολογισμό αλλά και με όρους πολύ γενναιόδωρους προς τις εταιρείες».

Ο υπεύθυνος Πολιτικής για την πρόσβαση στο φάρμακο της EPHA υπογράμμισε ότι «αυτές οι συζητήσεις μας δίνουν μία ευκαιρία να μιλήσουμε ακόμη και για το θέμα των πατεντών. Αν θέλουμε το Δημόσιο να έχει ουσιαστικό λόγο και όχι να πετά χρήματα και να δίνει λευκές επιταγές στις εταιρείες, αλλά να οδηγεί και να κατευθύνει την ιατρική καινοτομία εκεί που πραγματικά τη χρειαζόμαστε, με βάση τις ανάγκες της δημόσιας υγείας και όχι μόνο του κέρδους των εταιρειών».

Ανδρ. Ξανθός: «Ανάγκη νέου μείγματος μέτρων για την προστασία της δημόσιας υγείας»

Ο Ανδρέας Ξανθός άσκησε κριτική στη διαχείριση της υγειονομικής κρίσης στην Ελλάδα, κάνοντας λόγο για την ανάγκη ενός νέου μείγματος υγειονομικών και κοινωνικών μέτρων.

«Εκ του αποτελέσματος, στο δεύτερο κύμα η διαχείριση ήταν εντελώς προβληματική, με αδυναμία ελέγχου της διασποράς στην κοινότητα, αλλά και ως προς το να διαμορφώσει συνθήκες αντοχής στο σύστημα υγείας» ανέφερε.

«Πλέον υπάρχει ένα αίτημα αυξανόμενης έντασης να διαμορφωθεί όχι μόνο μία διαφορετική στρατηγική, αλλά ένα νέο μείγμα μέτρων, υγειονομικών και κοινωνικών, το οποίο θα πείθει και την κοινωνία ότι μπορεί να βρει μία καλύτερη ισορροπία για την προστασία της δημόσιας υγείας και τη στοιχειώδη λειτουργία της οικονομίας και της κοινωνίας. Αυτό το νέο μείγμα πρέπει να έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά: Καλή επιδημιολογική επιτήρηση, ιχνηλάτηση και έλεγχο διασποράς του ιού στην κοινότητα», πρόσθεσε.

Ο πρώην υπουργός Υγείας επεσήμανε ότι απαιτείται «αναβαθμισμένη και αποκεντρωμένη επιδημιολογική επιτήρηση, σε συνεργασία του ΕΟΔΥ με τις υπηρεσίες της δημόσιας υγείας, της αυτοδιοίκησης και με την Πρωτοβάθμια Φροντίδα», για να μπορέσουμε να κάνουμε μία βελτιωμένη και αποτελεσματική προ-νοσοκομειακή διαχείριση της κρίσης. «Όσο όλοι οι δρόμοι οδηγούν στο νοσοκομείο, όσο δεν υπάρχουν φίλτρα διαχείρισης και ανάσχεσης της πίεσης προς τα νοσοκομεία, τα νοσοκομεία θα οδηγούνται σε λειτουργικό μπλακ άουτ, δεν θα μπορούν ούτε καν να διαχειριστούν αξιοπρεπώς τους νοσούντες με Covid και θα εγκαταλείπουν για άλλη μια φορά όλες τις υπόλοιπες παθήσεις και υγειονομικές ανάγκες που έχει η κοινωνία και οι οποίες στο δεύτερο κύμα έμειναν ακάλυπτες», είπε, εκτιμώντας ότι «θα έχουμε μία σαφή εικόνα παράπλευρων απωλειών από αυτήν τη διαχείριση».

Για το ζήτημα των εμβολίων τόνισε ότι «είναι η ριζική και αποτελεσματική απάντηση σε μία πανδημία παγκόσμιας εμβέλειας, το εργαλείο ριζικής αναχαίτισης, μέσα όμως από μια ισότιμη, εγγυημένη και καθολική πρόσβαση των πολιτών όλου του κόσμου. Δεν υπάρχουν σύνορα στην εμβολιαστική παρέμβαση, η απειλή είναι διασυνοριακή», και πρόσθεσε ότι η «η μόνη κίνηση που μπορεί να αλλάξει το πλαίσιο είναι να πάψει να είναι η γραμμή παραγωγής επιχειρηματικό και εταιρικό δικαίωμα». Αν δεν γίνει το εμβόλιο παγκόσμιο δημόσιο αγαθό, «δεν θα υπάρξει γρήγορη ανοσοποίηση του παγκόσμιου πληθυσμού και γρήγορη επίτευξη συλλογικής ανοσίας, ώστε να οδηγήσει σε αποκλιμάκωση από αυτή τη μεγάλη κρίση που δοκιμάζει πλέον την κοινωνική συνοχή, τις οικονομίες και τα ατομικά δικαιώματα σε όλο τον κόσμο», προειδοποίησε.

Γ. Καλομενίδης: «Η χώρα περιμένει τον ιό στο νοσοκομείο»

Ο Γιάννης Καλομενίδης υπογράμμισε το ζήτημα επαρκούς επιδημιολογικής εικόνας στην Ελλάδα. «Η χώρα αποφασίζει να μην έχει ένα σύστημα το οποίο να διασφαλίζει την επιδημιολογική επιτήρηση, να έχει μία ζωντανή τρεχούμενη καθημερινή εικόνα για τη δυναμική της πανδημίας ανά τόπο με τρόπο εξειδικευμένο. Αυτήν τη δουλειά θα έπρεπε να την κάνει ο ΕΟΔΥ», ανέφερε. Έκανε λόγο για «ιχνηλάτηση που δεν γίνεται στη χώρα», με το σύστημα επιτήρησης «να περιμένει τον ιό στο νοσοκομείο –εκεί που θα απειληθεί η ακεραιότητα του συστήματος– αντί να βγει στην κοινωνία και να τον παλέψει».

Σύμφωνα με τον καθηγητή Πνευμονολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, «το ελληνικό κράτος επιλέγει αντί να πληρώσει τα ελάχιστα γι’ αυτό το σύστημα επιτήρησης, να χάσει χρήματα καταφεύγοντας στο lockdown». Ταυτόχρονα σημείωσε τη σημασία της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας σε αυτήν τη φάση, ώστε να μπορεί να αντιληφθούν ασθενείς που παραμένουν στο σπίτι πότε πρέπει να ζητήσουν νοσοκομειακή περίθαλψη. «Άνθρωποι που δεν έχουν τραγικής βαρύτητας νοσήματα (με καρκίνο, καρδιακά προβλήματα που περιμένουν να ελεγχθούν) δεν έρχονται στο νοσοκομείο. Είναι ένα τεράστιο κόστος ζωής στο οποίο μας σπρώχνει η πανδημία» είπε, αναδεικνύοντας άλλη μία πτυχή της κατάστασης.

«Μία κοινωνία που επένδυσε όλες τις ελπίδες στο εμβόλιο είναι αναγκασμένη με βίαιο τρόπο να κάνει υπομονή μήπως και με αυτό το lockdown φτάσουμε στο επόμενο στάδιο – με κόστος ζωών πάλι. Θα πρέπει τώρα να τεθεί ένα ερώτημα: όταν τελειώσει αυτό το lockdown τι θα κάνουμε; Ποια μέτρα πρέπει να λάβουμε για να μην οδηγηθούμε πάλι εκεί;» κατέληξε.

Γ. Παπανικολάου: «Το πρόβλημα της επιδημίας είναι κυρίως πολιτικό»

Ο Γιώργος Παπανικολάου, μιλώντας για τη διαχείριση της υγειονομικής κρίσης, ανέφερε ότι «σε αυτήν την πανδημία καλύτερα πήγαν όσοι ακολούθησαν τη στρατηγική καταπολέμησής της στην κοινότητα. Στα αποτελεσματικά κράτη ο δημόσιος τομέας και η κυβέρνηση κρατούσαν σταθερά το πηδάλιο της εξουσίας. Οι κοινωνίες που είχαν κάνει θέσφατο ότι η αγορά είναι ο μόνος τρόπος για να λύσεις τα προβλήματά σου δεν μπόρεσαν να λειτουργήσουν».

Και συνέχισε λέγοντας: «Δεν είμαι υπέρ του παρεμβατικού κρατισμού ή του απολυταρχικού κρατισμού. Αυτό που λείπει είναι η κατανόηση ιδεολογικά ότι η αγορά αποτελεί ένα μέρος του συμπλέγματος που λέγεται κοινωνία, και δεν αποτελεί μία φυσική νομοτέλεια πάνω από την κοινωνία. Οι κοινωνίες, η συμμετοχή και η δημοκρατία είναι ο καμβάς που πρέπει να υπηρετεί η αγορά».

Υπογράμμισε πως «το πρόβλημα της επιδημίας είναι κυρίως πολιτικό», επισημαίνοντας ότι θα παρουσιαζόταν πρόβλημα παραγωγικής ικανότητας για τα εμβόλια, ότι χρειάζονται στιβαρά συστήματα υγείας και καταπολέμηση στην κοινότητα.

Απαντώντας στο επιχείρημα από την Ε.Ε. ή από τους νεοφιλελεύθερους ή από τις εταιρείες ότι «δεν μπορούμε να σπάσουμε το σύστημα των πατεντών γιατί θα δημιουργηθούν πολλά προβλήματα», υπενθύμισε ότι «τους θεσμούς αυτούς τους έφτιαξε η κοινωνία για να βελτιώσει τη δυνατότητά της να έχει καινοτομία και όχι για να αυτοστραγγαλίζεται. Στην περίπτωσή μας ο δημόσιος κορβανάς, το δημόσιο χρήμα έχει διατεθεί άφθονο για να γίνουν βασικές και άλλες ανακαλύψεις, να πληρωθούν όλα αυτά τα εμβόλια και τα επιχειρηματικά ρίσκα που αφορούν την παραγωγή. Επομένως, μιλάμε για καταπάτηση, για αλλοτρίωση του θεσμού για χάρισμα περιουσιακών δικαιωμάτων σε βάρος του φορολογούμενου».

Ο κ. Παπανικολάου τόνισε ότι «αυτό θα πρέπει να είναι ένα σημείο αγώνα των προοδευτικών δυνάμεων για μια ερευνητική πολιτική, η οποία λαμβάνει υπόψη της και κατοχυρώνει μέσω της χρηματοδότησης της έρευνας ότι η βιομηχανική ιδιοκτησία, η οποία παράγεται από τον δημόσιο κορβανά, δεν καταλήγει χωρίς να είναι ελεγχόμενη σε κάποιο βαθμό σε ιδιωτικά χέρια».

«Οι εταιρείες ενδιαφέρονται να κάνουν έρευνα, ώστε να παράγουν προϊόν και όχι να επιλύσουν το αμιγώς ιατρικό πρόβλημα», είπε ακόμη, κάνοντας λόγο για «βασικό αίτημα της ενίσχυσης της ανεξάρτητης κλινικής έρευνας, να υπάρχουν πόροι σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, ώστε να διευκολύνουν τους ερευνητές να θέτουν τα δικά τους ερωτήματα».

Τέλος, έκανε μνεία και στην ελληνική βιομηχανία, επισημαίνοντας ότι «έχει παραμείνει στη χημική σύνθεση, δεν παράγει βιολογικά φάρμακα, εμβόλια, μονοκλωνικά αντισώματα. Είναι το επόμενο τεχνολογικό άλμα που πρέπει να κάνει», καλώντας στην οργάνωση ενός σχεδίου για παραγωγική αναβάθμισή της.