«Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΣΠΟΡΑ ΣΕ ΙΣΧΥΡΟ ΡΟΛΟ»

Οι Έλληνες, με βάση τις πηγές από το 1025 π.Χ. έως και σήμερα, για διάφορους λόγους αλλά με κοινό παρονομαστή την πρόοδό τους και την επιβίωσή τους, οδηγούνταν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους και να μετακινηθούν προς νέους τόπους, όπου είχαν την ελπίδα ότι θα ήταν δυνατό να αναπτυχτούν και να ανακαλύψουν νέες δυνατότητες εξέλιξης.
Η αδάμαστη ενεργητικότητα των Ελλήνων ναυτικών καθώς και η έντονη διάθεση για νέες ανακαλύψεις, παράλληλα με το πνεύμα της αναζήτησης νέων κόσμων, που κυριαρχούσε στους Έλληνες, τους ενθάρρυνε και τους παρότρυνε να οδηγηθούν σε νέους τόπους, δίχως πάντα αυτό να συνέβαινε με ειρηνικό τρόπο.
Η πρακτική της μετακίνησης ύστερα απέκτησε οργανωμένη μορφή από τις Πόλεις-Κράτη, οι οποίες διέβλεψαν ότι θα μπορούσαν μέσω αυτής της τακτικής υπό τη δική τους επιμέλεια και φροντίδα να επιτύχουν τεράστια και πολλαπλά οφέλη, τα οποία θα προέκυπταν από τη μείωση του υπερπληθυσμού που υπήρχε στις πατρίδες τους, αλλά ταυτόχρονα από τη δημιουργία νέων πόλεων ως εμπορικών σταθμών που θα ενίσχυαν τις εξαγωγές αγαθών και την ανεύρεση νέων πλουτοπαραγωγικών πόρων και αγαθών στις νέες χώρες. Η μετανάστευση αυτή και ο αποικισμός νέων περιοχών από τους Έλληνες οδήγησαν στη δημιουργία μιας νέας Ελλάδας μεγάλης, που οι νέες πόλεις εκτείνονταν από τις πύλες του Ηρακλέους έως όλα τα παράλια της Μεσογείου, την Ιταλική χερσόνησο και τη Μικρά Ασία, αναπτύσσοντας έναν μεγάλο πολιτισμό μέσα από τη μίξη των στοιχείων από την πατρίδα τους και την ενσωμάτωση των στοιχείων που ελάμβαναν από τις νέες περιοχές όπου εγκαταστάθηκαν.
Η δημιουργία κοινοτήτων, λόγω των μεταναστεύσεων από μια χώρα σε μια άλλη, αποτελεί για τη χώρα προέλευσης, εάν η ίδια το εκμεταλλευτεί αναλόγως, καίριας σημασίας συγκριτικό πλεονέκτημα, μέσω του οποίου δύναται να προωθήσει πλήθος πολιτικών της, καθώς και να εκμαιεύσει δεδομένα και πληροφορίες που θα της φανούν πολύτιμες για την πρόοδο και την επιβίωσή της. Οι μεταναστευτικές ροές των Ελλήνων μπορούν να διαχωριστούν σε τρεις κύριες φάσεις.
Οι ροές μετανάστευσης και αποικισμού νέων χωρών από τους Έλληνες τα αρχαία χρόνια συνετέλεσαν στη διαμόρφωση γεγονότων και καταστάσεων, που το στίγμα τους έχει επηρεάσει βαθιά την παγκόσμια ιστορία διά μέσου των διαύλων μεταφοράς πολιτισμού και επιστήμης. Στη συνέχεια μπορούμε να διαβλέψουμε ένα δεύτερο κύμα μετανάστευσης, που προκλήθηκε κυρίως μετά τη συρρίκνωση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας της Ανατολής και την οριστική κατάλυσή της με την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς Τούρκους, οπότε πλήθος Ελλήνων και ιδιαίτερα λογίων κατέφυγε στις χώρες της Δυτικής και Ανατολικής Ευρώπης και σε περιοχές της Μέσης Ανατολής. Εκεί, τον 19ο αιώνα, δημιούργησαν σημαντικές παροικίες Ελλήνων οι οποίες, με βάση το ελληνικό δαιμόνιο και τις γνώσεις, μετέφεραν τις ιδέες τους στις νέες πατρίδες, αλλά παράλληλα έγιναν και φορείς εισαγωγής ιδεών αξιών και οικονομικών πόρων προς τη μητέρα πατρίδα, προκαλώντας το φαινόμενο που αποκαλούμε νεοελληνικό διαφωτισμό και ο οποίος απετέλεσε καίριο παράγοντα για την έναρξη του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα των Ελλήνων το 1821.
Η επόμενη και τρίτη μεγάλη περίοδος μεταναστευτικών ροών για τους Έλληνες περιλαμβάνει την περίοδο που εκτείνεται από τον 19ο αιώνα έως και τη δεκαετία του 1960. Τα αίτια της ροής αυτής της περιόδου υπήρξαν κυρίως οικονομικά και σε αρκετά μικρότερο βαθμό πολιτικά. Η ροή αυτή των Ελλήνων συνέβαλε, ώστε μέσα από τη δημιουργία σημαντικού εισοδήματος και κεφαλαίου από τους Έλληνες μετανάστες να σχηματιστεί μία νέα αντίστροφη ροή πλούτου προς την πατρίδα μέσω της μεταφοράς χρηματικών ποσών στην Ελλάδα για την ενίσχυση των οικογενειών τους, αλλά και την παροχή οικονομικών ενισχύσεων για διάφορους σκοπούς και επενδύσεων μέσω και συλλογικών προσπαθειών, με αποτέλεσμα οι πόροι αυτοί να συμβάλουν στην εξισορρόπηση του ελλειμματικού μας εξωτερικού ισοζυγίου πληρωμών. Το τελευταίο κύμα μετανάστευσης που προέκυψε τις τελευταίες δεκαετίες και ιδιαίτερα λόγω της μεγάλης οικονομικής κρίσης, ανατρέπει πλήρως τα χαρακτηριστικά πλεονεκτήματα που αποκτούσε η χώρα μας από τη μετανάστευση, διότι πλέον υπάρχει διαρροή σημαντικού ανθρωπίνου κεφαλαίου με υψηλά ποιοτικά χαρακτηριστικά, θέτοντας τη χώρα μας στη δυσάρεστη θέση να απολέσει σημαντικό μέρος απαραίτητου για την ανάπτυξή της ανθρώπινου κεφαλαίου, για το οποίο διαφαίνεται να μην υπάρχει στον ορίζοντα προοπτική σύντομης επιστροφής στην πατρίδα – πιθανόν το αντίθετο θα συντελεστεί.
Έτσι, η πρόσφατη εκροή των εξειδικευμένων μεταναστών φαίνεται ότι κινδυνεύει να καταστεί ένα απολύτως αρνητικό φαινόμενο, τόσο από πολιτιστικής όσο και από οικονομικής άποψης, και επομένως να διαρραγεί η μακρά παράδοση χιλιετιών, όπου η μετανάστευση, πέρα από τα όποια αρνητικά, συνδεόταν και με κρίσιμη θετική ανατροφοδότηση της χώρας προέλευσης.
Η μετανάστευση των Ελλήνων στα σύγχρονα χρόνια πραγματοποιήθηκε όχι απόλυτα ίσως για τους ίδιους λόγους με τη μετανάστευση στα αρχαία χρόνια, διαθέτει όμως τα ίδια κοινά χαρακτηριστικά της αδάμαστης ενεργητικότητας των Ελλήνων και της επιθυμίας αναζήτησης μιας καλύτερης ζωής αλλά ταυτόχρονα και νέων δεδομένων.
Η δημιουργία μιας νέας ομογένειας σε διάφορους τόπους του κόσμου, από τη βόρεια και δυτική Ευρώπη έως την Αμερική και την Αυστραλία, έχει αποδείξει ότι ο Έλληνας διαθέτει εκείνα τα κοινά χαρακτηριστικά που τον βοηθούν να μπορέσει όχι απλώς να επιβιώσει στους νέους τόπους που κατέφυγε –στις περισσότερες των περιπτώσεων υπό αρκετά δυσμενείς συνθήκες–, αλλά εκμεταλλευόμενος όλες τις ευκαιρίες που του παρουσιάστηκαν να θέσει σε πλήρη ανάπτυξη το λεγόμενο ελληνικό δαιμόνιο και να εξελιχθεί σε αξιοθαύμαστο βαθμό, ώστε όλοι μαζί οι Έλληνες να επιτύχουν να δημιουργήσουν μια δυναμική και παραγωγική κοινότητα με σημαντική συμβολή στην πρόοδο των χωρών στις οποίες έχουν εγκατασταθεί και σχηματισμό σημαντικής επιρροής στη διαμόρφωση της πορείας των χωρών αυτών. Η Ελλάδα, αλλά και η κάθε χώρα που διαθέτει αυτόν τον «θησαυρό» των ομογενών, δεν νοείται να τον αφήσει ανεκμετάλλευτο, διότι αποτελεί ένα από τα πλέον χρήσιμα «εργαλεία», για την προβολή της διεθνώς, την προώθηση και υποστήριξη των θέσεών της στην αλλοδαπή και σε σημαντικούς παράγοντες της διεθνούς σκηνής. Επίσης, να συνδεθεί με ελληνικής καταγωγής άτομα σε θέσεις-κλειδιά, να αποκτήσει πληροφορίες για όλες τις σύγχρονες εξελίξεις σε όλους τους τομείς, αλλά και να προσελκύσει και άμεσες ξένες επενδύσεις και κεφάλαια από ομογενείς, που δεν έχουν τόσες επιφυλάξεις να επενδύσουν στην πατρίδα τους, όσο οι εντελώς ξένοι επενδυτές, ώστε να ενισχυθεί η χώρα όσο περισσότερο γίνεται.
Οι λόγοι αυτοί οδηγούν διάφορες χώρες όπως και τη δική μας στην προσπάθεια σύσφιξης των σχέσεων με τις ομογένειές τους, σε οργάνωση συγκεκριμένων πρωτοβουλιών καθώς και θεσμών και οργάνων για να επιτύχουν τη στενότερη και εποικοδομητικότερη επαφή και διάδραση.
Η Ελλάδα συγκεκριμένα έχει πραγματοποιήσει κινήσεις, οι οποίες επικουρούν στη δημιουργία μιας αγαστής σχέσης με τη δημιουργία ειδικής γραμματείας στο υπουργείο Εξωτερικών, του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού, και τελευταίως με το δικαίωμα της ψήφου των ομογενών. Χρειάζονται όμως ακόμα περισσότερες προσπάθειες από πλευράς της Ελλάδος, διότι οι τελευταίας γενεάς Έλληνες ομογενείς, λόγω διαφόρων παραγόντων, δεν διαθέτουν τα χαρακτηριστικά τα οποία είναι σε θέση να τους διατηρήσουν σε μια στενή επαφή και συνεργασία με την πατρίδα των προγόνων τους, αφού πολλοί από αυτούς δεν αρθρώνουν ούτε μία λέξη στα ελληνικά. Κρίμα μεγάλο θα αποτελεί η σταδιακή απομάκρυνση για αμφοτέρους.
Η πολιτισμική αυτοκρατορία –που κατά τον πρώην πρόεδρο της Γαλλίας, Φρανσουά Μιτεράν, είναι η Ελλάδα, όπως είπε όταν αντίκρισε την ελληνική σημαία στα βάθη της Μέσης Ανατολής– δεν πρέπει να διαμελιστεί και να χαθεί όπως τόσα άλλα. Είναι χρέος προς την πατρίδα να διατηρήσουμε, αναθερμάνουμε και συσφίξουμε τις σχέσεις της Ελλάδος με την ομογένεια και να της δώσουμε τα κατάλληλα και αναγκαία κίνητρα να μας προσεγγίσει. Τέλος, δεν θα πρέπει να παραλείψουμε στο ανθρώπινο κεφάλαιο που διέρρευσε στην αλλοδαπή να προσφέρουμε την ευκαιρία εκείνη σε πρώτη φάση, ώστε να ευρίσκεται στενά συνδεδεμένο με την πατρίδα και εν τέλει τη δυνατότητα επανόδου του σε αυτήν με την παροχή μιας πραγματικά ελκυστικής προοπτικής.