Η ΔΙΑΣΩΣΗ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΑΕΡΟΜΕΤΑΦΟΡΕΑ

«Θέλω να πετάξω τώρα!» έλεγε το διαφημιστικό σλόγκαν της Aegean Airlines, της κυρίαρχης εταιρείας στον χώρο των αερομεταφορών στη χώρα μας την τελευταία δεκαετία. Η αλήθεια είναι ότι από εκεί που η Aegean άνοιγε τα φτερά της και πέταγε στην κυριολεξία όποτε και όπου ήθελε, προσθέτοντας κάθε χρόνο προορισμούς, αεροσκάφη και επιβάτες, πλέον έχει καθηλωθεί στο έδαφος, όπως βέβαια και όλες οι αεροπορικές εταιρείες στον πλανήτη.

Ο κραταιός αερομεταφορέας των προηγούμενων ετών, που επωφελείτο, ως λογικό, από τις αλλεπάλληλες καταρρίψεις των ρεκόρ σε ετήσιες αφίξεις επισκεπτών από το εξωτερικό και τουριστικής κίνησης στην Ελλάδα καταγράφοντας με τη σειρά του κάθε χρόνο υψηλές κερδοφορίες προ και μετά φόρων, πλέον αντιμετωπίζει το φάσμα του κινδύνου για μόνιμη προσεδάφιση. Όμως, το μαγικό χέρι του κρατικού παρεμβατισμού έδωσε τη λύση προσφέροντας 120 εκατομμύρια ευρώ στην εταιρεία, που κατέγραψε ζημιές άνω των 180 εκατομμυρίων ευρώ το τελευταίο καταστροφικό 9μηνο.

Λογικό και επιβεβλημένο για μια εταιρεία που εκπροσωπεί με τον καλύτερο τρόπο τη χώρα σε έναν απαιτητικό τομέα οικονομικής δραστηριότητας, που έχει κερδίσει διεθνείς διακρίσεις για το πτητικό έργο, την εξυπηρέτηση πελατών και την ασφάλειά της, και κυρίως για τη στήριξη και τη δημιουργία ενός πλέγματος σταθερότητας για τη βαριά βιομηχανία της χώρας, τον τουρισμό, όπως και για τη συγκοινωνιακή συνδεσιμότητα με τις ακριτικές περιοχές και τα «άγονα» νησιά της χώρας.

Ωστόσο, δεν μπορεί κανείς παρά να θέσει ερωτήματα για το τι κερδίζει το Δημόσιο από αυτή την επιχείρηση διάσωσης μιας 100% ιδιωτικής εταιρείας, πώς υπολογίστηκε το ύψος της ενίσχυσης, σε ποιο βαθμό και με ποια κριτήρια συμμετέχουν οι μέτοχοι στο σχέδιο διάσωσης της εταιρείας στην οποία θα παραμείνουν «αφεντικά» και μετά την κρίση, κατά πόσο ελήφθησαν υπόψη οι υψηλές κερδοφορίες των περασμένων ετών. Και, κυρίως, δεν μπορεί να παραβλέψει κάποιος κατ’ αρχάς το ερώτημα και εν συνεχεία τη σύγκριση: Η Aegean Airlines τυγχάνει ιδιαίτερης μεταχείρισης από την κυβέρνηση σε σχέση με επιχειρήσεις σε άλλους επίσης κρίσιμους τομείς, στην ενέργεια, στον τουρισμό, στον Πολιτισμό;

Κερδοφορία και επενδύσεις

«Ο πρώτος μήνας, από τα τέλη Φεβρουαρίου έως τα τέλη Μαρτίου, πέρασε από μία διαδικασία ισορροπίας μεταξύ της προσπάθειας να λειτουργήσουμε με ασφάλεια χωρίς να προλάβουμε να συνειδητοποιήσουμε καλά-καλά το επερχόμενο οικονομικό κόστος. Επιχειρηματικά εξετάζαμε αν θα πάμε 20% αριστερά ή 20% δεξιά. Ξαφνικά σε έναν μήνα πήγαμε από το ρετιρέ στο υπόγειο! Σήμερα η εταιρεία μπορεί να λειτουργεί, αλλά ουσιαστικά είναι σαν να έχει κλείσει καθώς έχουμε το 0,05% των εσόδων μας ανά ημέρα». Αυτά έλεγε τον περασμένο Μάιο ο κ. Ευτύχης Βασιλάκης, πρόεδρος της Aegean, στο επιχειρηματικό πάνελ της Endeavor Greece, της οποίας είναι μέλος του ΔΣ.

Ο κ. Βασιλάκης, μεγαλωμένος και επιχειρηματικά δίπλα στον αείμνηστο πατέρα του Θόδωρο Βασιλάκη, ιδρυτή και ψυχή της Aegean αλλά και εμπνευστή μιας σειράς πρωτοβουλιών για την άνοδο του τουρισμού τόσο στην ιδιαίτερη πατρίδα του την Κρήτη όσο και για όλη την Ελλάδα, κληρονόμησε πέραν της εταιρείας και τα χαρακτηριστικά του. Όπως τη διορατικότητα που χρειάζεται στο επιχειρείν και στις επενδύσεις, αλλά και το θάρρος της παραδοχής των λάθος ενεργειών. «Δεν θα ντραπώ να πω ότι έκανα λάθος τόσο εγώ όσο και ο Διευθύνων Σύμβουλός μας, καταλάβαμε ότι έχουμε να κάνουμε με ένα σοβαρό πρόβλημα, αλλά δεν καταλάβαμε το βάθος και τη διάρκειά του. Λάθος όχι σε θέματα υγείας, όπου πήραμε όλα τα σωστά μέτρα και τελικά είχαμε μόνο ένα κρούσμα στα πληρώματά μας, και αυτό χωρίς συμπτώματα, αλλά λάθος σε ό,τι αφορά τις εκτιμήσεις της ταχύτητας επανάκαμψης», είχε πει επίσης τον περσινό Μάιο. Και από τότε είχε πει ευθέως ότι, χωρίς κάποιας μορφής κρατική επιδότηση, «κάποιο ολοκληρωμένο πρόγραμμα υποστήριξης από το κράτος», δεν θα μπορούσε να «σηκώσει» το βάρος των εργαζομένων και της συντήρησης της εταιρείας. Και από τότε είχαν αρχίσει οι αντιδράσεις για το πώς ζητά κρατικό χρήμα στήριξης της εταιρείας του, χωρίς να συζητά τρόπο εμπλοκής του κράτους σε αυτήν την εταιρεία. Και από τότε κάποιοι έβαζαν επιτακτικά το ζήτημα πως δεν μπορεί μια εταιρεία «να είναι στα κέρδη μόνη της και στις ζημιές της όλοι μαζί».

Η Aegean Airlines την τελευταία δεκαετία πετά σχεδόν αποκλειστικά στους ελληνικούς αιθέρες, κατέχοντας το 95% της μεταφοράς επιβατών σε εσωτερικούς προορισμούς και σχεδόν το 50% σε προορισμούς του εξωτερικού από τις 14 ελληνικές αεροπορικές εταιρείες. Μέλος του οργανισμού Star Alliance εδώ και πολλά χρόνια, βραβεύεται επί συναπτά έτη ως η κορυφαία περιφερειακή αεροπορική εταιρεία, ενώ από το 2014 μεταφέρει σταθερά πάνω από 10 εκατομμύρια επιβάτες τον χρόνο (10,1 εκατ. επιβάτες το 2014, 11 εκατ. το 2015, 12,4 το 2016, 13,2 το 2017, 14 εκατομμύρια το 2018, 15 εκατομμύρια επιβάτες το 2019). Είναι το αποτέλεσμα μιας σκληρής και επίμονης προσπάθειας του Θόδωρου Βασιλάκη, η οποία πέρασε και μέσα από τον αδυσώπητο ανταγωνισμό με την Olympic Air τού επίσης εκλιπόντα Ανδρέα Βγενόπουλου, και κατέληξε στην εξαγορά της παλιάς Ολυμπιακής από την Aegean και τη συγχώνευσή τους. Το ζήτημα δημιουργίας μονοπωλιακών συνθηκών από τη συγχώνευση, που έθετε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ανταγωνισμού και απέρριπτε το deal που ήταν στα σκαριά από τις αρχές του 2010, παραμερίστηκε από την πραγματικότητα στην Ελλάδα του 2013, όταν και τα παιδιά του δημοτικού μπορούσαν να αντιληφθούν ότι μια χώρα που είχε χάσει σχεδόν το ένα τρίτο του ΑΕΠ της μέσα σε μια πενταετία δεν μπορούσε να συντηρήσει δύο μεγάλες εταιρείες σε έναν οικονομικό κλάδο.

Aegean και Olympic Air κέρδισαν το στοίχημα με τον ανταγωνισμό εντός κι εκτός συνόρων, ανέβηκαν πάνω στο τρένο της άνοιξης του ελληνικού τουρισμού τόσο στα χρόνια της κρίσης όσο και μετά την έξοδο από τα Μνημόνια, καταφέρνοντας μια αξιοσημείωτη κερδοφορία βάσει των δημοσιευμένων αποτελεσμάτων, που ξεπερνά το μισό δισ. στη δεκαετία. Το 2013 τα κέρδη μετά τους φόρους ανήλθαν στα 52,5 εκατ. ευρώ, το 2014 στα 80,2 εκατ. , το 2015 στα 68,4 εκατ. ευρώ, το 2016 σε μια κακή χρονιά ανήλθαν στα 32,2, το 2017 ανέκαμψαν στα 60,5, το 2018 στα 68 εκατομμύρια ευρώ, για να σκαρφαλώσουν στα 79 εκατ. ευρώ το 2019.

Το κράτος-«πατερούλης» 

Όπως παραδέχθηκε και ο κ. Βασιλάκης, ήταν αδύνατο ακόμα και για τους πλέον έμπειρους επιχειρηματίες και παράγοντες της αγοράς να εκτιμηθεί το βάθος της κρίσης που θα επέφερε η πανδημία ιδίως στον κλάδο των μεταφορών. Το τρίτο τρίμηνο της χρονιάς έκλεισε με ζημίες 28 εκατομμυρίων ευρώ για την αεροπορική εταιρεία, ανεβάζοντας τις ζημιές στα 187 εκατομμύρια ευρώ στο 9μηνο. Σε μόλις εννιά μήνες «εξανεμίστηκαν» τα κέρδη ετών. Ο ανήφορος γίνεται ακόμα πιο δύσκολος, αν συνυπολογίσει κανείς και τις επενδύσεις της εταιρείας στην ανανέωση του στόλου με την αγορά-μαμούθ των 46 Airbus τ.320. «Σήμερα γιορτάζουμε εδώ μια αμιγώς ιδιωτική και 100% ελληνική επένδυση. Που ανανεώνει το σήμα της και τους υψηλούς της στόχους. Και ο συμβολισμός αυτός αποτυπώνεται καθαρά την αντίληψη της κυβέρνησης για την ανάπτυξη. Θα στηρίξουμε κάθε τολμηρή πρωτοβουλία, απελευθερώνοντάς την από γραφειοκρατικά δεσμά και την πνιγερή φορολογία. Και θα προικοδοτήσουμε τη χώρα με υποδομές και δίκτυα αιχμής, που θα διευκολύνουν παρόμοια εγχειρήματα», είχε χαιρετήσει ο Κυριάκος Μητσοτάκης στην τελετή υποδοχής του πρώτου αεροσκάφους τον περασμένο Φεβρουάριο.

Όπως ήρθαν τα πράγματα, όμως, δεν χρειάζονταν μόνο τα εργαλεία της διευκόλυνσης των επιχειρηματικών πρωτοβουλιών, όπως της άρσης των γραφειοκρατικών εμποδίων ή των φορολογικών διευκολύνσεων, αλλά και φρέσκο, ζεστό κρατικό χρήμα για να στηριχθεί ο τρεμάμενος πυλώνας των μεταφορών. Όπως αυτό που έπεφτε στην Ολυμπιακή για δεκαετίες, στον εθνικό δημόσιο αερομεταφορέα, ο οποίος φορτώθηκε τα πλέον ασήκωτα βάρη του χειρότερου προσώπου του ελληνικού κράτους ώστε να καταλήξει η μεγαλύτερη προβληματική εταιρεία.

Τώρα το ελληνικό Δημόσιο βάζει βαθιά το χέρι στην τσέπη για τη διάσωση της Aegean. «Το συνολικό ύψος της κρατικής στήριξης αναμένεται να διαμορφωθεί στα 120 εκατομμύρια ευρώ, ποσό πολύ χαμηλότερο, συγκριτικά με τη στήριξη, αξίας άνω των 32 δισ. ευρώ, που έχουν λάβει ή έχει δρομολογηθεί να λάβουν, έως σήμερα, αθροιστικά άλλες ευρωπαϊκές εταιρείες του κλάδου των αερομεταφορών. Επιπλέον, προβλέπεται ιδιωτική συμμετοχή κατά το ήμισυ της κρατικής ενίσχυσης, δηλαδή ύψους 60 εκατ. ευρώ, αντίστοιχα με τα 120 εκατομμύρια ευρώ του Κράτους, η οποία θα προέλθει από τους μετόχους της Aegean. Υπενθυμίζεται ότι στην πρώτη φάση της πανδημίας, η εταιρεία αξιοποίησε τα οριζόντια μέτρα που υιοθέτησε η κυβέρνηση για το σύνολο των κλάδων της οικονομίας και τη στήριξη του κόσμου της εργασίας», ήταν η σχετική ανακοίνωση του κυβερνητικού εκπροσώπου Στέλιου Πέτσα.

Κατ’ αρχάς, όπως σημειώνει και ο κ. Πέτσας, η εταιρεία αξιοποίησε όλα τα μέτρα που πήρε η κυβέρνηση, δηλαδή τα προγράμματα στήριξης των επιχειρήσεων, επιδότησης της εργασίας, των ειδικών προβλέψεων για πληττόμενες επιχειρήσεις κ.λπ. Έτυχε και επιπλέον χρηματοδοτικής κάλυψης, μέσω δανείου. «Τι έχει πάρει η Aegean; 150 εκατομμύρια ευρώ μέχρι στιγμής από το εγγυοδοτικό πρόγραμμα του Covid. Δεν είναι κακό αυτό. Έχει πάρει και τη μερίδα του λέοντος από τα 115 εκατ. ευρώ που πήραν συνολικά οι εταιρείες των αερομεταφορών και έχουν να κάνουν με το πρόγραμμα ΣΥΝ-Εργασία και άλλες φοροαπαλλαγές που προβλέπονταν», σημείωσε ο τομεάρχης Μεταφορών του ΣΥΡΙΖΑ, Ν. Παππάς, στη συζήτηση στην αρμόδια επιτροπή Μεταφορών. 

Σε ό,τι αφορά στη στήριξη από το κράτος, πράγματι,  κι άλλες αεροπορικές εταιρείες έλαβαν στήριξη στην Ευρώπη, ανάμεσά τους η Lufthansa, η Brussels Airlines, η Tap Air Portugal και πολλές ακόμη. Μόνο που σε όλες τις περιπτώσεις το Δημόσιο, το κράτος εκπροσωπείται στην εταιρεία, έχει ποσοστά, μετοχές, μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου. Το 20% της Lufthansa ανήκει στο γερμανικό Δημόσιο και όταν στήριξε οικονομικά την εταιρεία πήρε και εταιρικά μετατρέψιμα ομόλογα. Το 45% της Tap Air Portugal ανήκει στο Δημόσιο, το 5% στους εργαζόμενους που εκπροσωπούνται στο ΔΣ και μπορούν να προβάλλουν αντιρρήσεις για μειώσεις μισθών ή απολύσεις. Η Aegean είναι 100% ιδιωτική εταιρεία, ανήκει στους μετόχους της που απολαμβάνουν τα κέρδη και υφίστανται τις ζημιές. Όπως και ο κυρ-Βασίλης ο περιπτεράς, όπως και οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ, όπως και το εστιατόριο που δεν ξέρει πότε θα ανοίξει, τα θέατρα που έχουν μείνει κλειστά επί 9 μήνες…