ΓΥΝΑΙΚΕΣ, ΓΡΗΓΟΡΕΙΤΕ: ΚΑΘΕ ΜΕΡΑ ΕΙΝΑΙ 8 ΜΑΡΤΗ

Σ’ όλον τον κόσμο η 8η Μαρτίου είναι η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας. Κι είναι ενθαρρυντικό ότι η θέση των γυναικών σε πολλές γωνιές του πλανήτη έχει βελτιωθεί. Το κίνημα «MeToo», όμως, τα προβλήματα και η αύξηση των κρουσμάτων ενδοοικογενειακής βίας λόγω της πανδημίας, οι γυναικοκτονίες, οι κλειτοριδεκτομές, οι χαμηλές εργασιακές αμοιβές σε σχέση με τους άνδρες, η μικρή αντιπροσώπευση σε κυβερνητικά σχήματα ή σε Κοινοβούλια και ηγετικές θέσεις, δείχνουν πως για να γυρίσει ο ήλιος θέλει ακόμη δουλειά πολλή.

Και βέβαια, από την άλλη πλευρά είναι το περιεχόμενο που θέλει να δώσει μία γυναίκα στη θέση εξουσίας. Αν εκείνη θα υιοθετήσει πατριαρχικά πρότυπα λειτουργώντας «ως άνδρας παλαιάς κοπής», ή θα λειτουργήσει με πολιτικές, οι οποίες βελτιώνουν την κοινωνική δικαιοσύνη, πρόνοια, ειρηνική συμβίωση σε όλον τον κόσμο. Επομένως, δεν αρκεί να είναι μία γυναίκα σε θέση ισχύος αλλά ν’ αποδεικνύει ότι το πρότυπο της αλληλεγγύης και της ανθρωπιάς δεν το άφησε στο σπίτι, για να ικανοποιήσει ηγετικές φιλοδοξίες. Όπως επίσης έχει τη σημασία του το αν θα διεκδικήσει τη θέση της στην κοινωνία, με βάση την ισότητα, τις γνώσεις, τις δεξιότητες και τις ικανότητές της (χωρίς να απαξιώνει τη θηλυκότητά της), ή θα προτάξει τη θηλυκή της πλευρά για να τέρψει τους κάθε λογής υποψήφιους μνηστήρες για την καριέρα της.

Από τη γοητευτική αστρονόμο Υπατία μέχρι σήμερα, ο αγώνας των γυναικών δεν ξεκίνησε στις 8 Μάρτη 1908 στη Νέα Υόρκη, ούτε τελείωσε εκεί. Ήταν και παραμένει μία συνεχής διαδικασία, η οποία οδήγησε μεν σε καλύτερες συνθήκες εργασίας, σταδιακό δικαίωμα ψήφου, δικαίωμα στη δουλειά, στην οδήγηση, στην ελεύθερη συμβίωση, στην αναγνώριση των παιδιών εκτός γάμου, στη διεκδίκηση ηγετικών θέσεων, αλλά μέχρι σήμερα τα ζητήματα Ισότητας δεν έχουν εκλείψει.

Για κάθε καλύτερο μεροκάματο στον πλανήτη γυναικών, έχουν παλέψει πίσω γενιές και γενιές Ελληνίδων και ξένων γυναικών, που άλλαξαν τον κόσμο. Αποκορύφωμα, το κάψιμο 146 ανήλικων κοριτσιών και νεαρών γυναικών σε εργοστάσιο των ΗΠΑ, κυρίως μεταναστριών στις αρχές του 20ού αιώνα, που το μόνο που ήθελαν ήταν μία καλύτερη ζωή, των Γαλλίδων εργατριών που τα έβαλαν με αστυνομικούς, των Ελληνίδων καπνεργατριών που έζησαν τη βία από χωροφύλακες, ή γυναικών που ανέβηκαν στο βουνό, έζησαν εξορίες και έφαγαν πολύ ξύλο στα μπουντρούμια.

Οι Γαλλίδες εργάτριες οι «grisettes»

Στα τέλη του 17ου αιώνα, οι Γαλλίδες εργάτριες, που εργάζονταν στον τομέα της κλωστοϋφαντουργίας, οι «grisettes» (λόγω των γκρίζων στολών τους), αγωνίζονταν για καλύτερες συνθήκες βάζοντάς τα με τους αστυνομικούς. Οι Γαλλίδες θα ξεσηκωθούν και πολύ αργότερα, με πρωτεργάτιδα την ηθοποιό Κλερ Λακόμπ, από την Εταιρεία Επαναστατριών Δημοκρατικών Γυναικών. Κάποιες θα το πληρώσουν ακριβά με τον θάνατό τους ή ακόμη και με τη μεταφορά τους σε ψυχιατρείο.

Ιστορικές αναφορές θέλουν τις πρώτες ιστορικές γυναικείες απεργίες να γίνονται το 1820 στη Νέα Αγγλία. Ας μην ξεχνάμε ότι οι ΗΠΑ ήταν από τις χώρες που μπήκαν από τις πρώτες στην εκβιομηχάνιση, ζητώντας αξιοπρεπείς μισθούς. Από τις πρώτες γυναικείες απεργίες ήταν στα ελαιοτριβεία Lowell στην περιοχή της Μασαχουσέτης. Οι Αμερικανίδες γύρω στα μέσα της δεκαετίας του 1830 εργάζονταν 81 ώρες την εβδομάδα για 3 δολάρια, εκ των οποίων υπήρχαν και παρακρατήσεις για δωμάτιο και οικοτροφεία της εταιρείας.

Παρ’ ότι δεν υπάρχουν επαρκή ιστορικά στοιχεία, ακολούθησε το κίνημα της 8ης Μάρτη 1857, πάλι στη Νέα Υόρκη, από γυναίκες που πυροβολήθηκαν επειδή ζητούσαν ανθρώπινες συνθήκες εργασίας, δέκα ώρες την ημέρα, και ίσα δικαιώματα στις γυναίκες.

Σταθμός επίσης στο γυναικείο κίνημα είναι η ίδρυση γύρω στο 1900 της International Ladies Garment Workers Union, αφού και οι άντρες συνάδελφοί τους αντιμετώπιζαν αρνητικά τις γυναίκες εργάτριες.

Το πρώτο σημαντικό βήμα για τις διεκδικήσεις των γυναικών έγινε το 1903 στα καταστήματα ένδυσης. Γυναίκες στην Αμερική δούλευαν ατέλειωτες ώρες, χωρίς πολύ φως, σε δυο μεγάλα καταστήματα της Νέας Υόρκης, και άρχισαν τον αγώνα τους εναντίον της Leiserson and Company και της Triangle. Ήταν η εξέγερση των 20.000 και η πρώτη μεγάλη γυναικεία απεργία.

Οι Βρετανίδες εργαζόμενες στη βαμβακουργία είχαν οργανωθεί κατά χιλιάδες ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα, προβάλλοντας σταδιακά αιτήματα για βελτίωση του γυναικείου μισθού και των συνθηκών δουλειάς, μόρφωση και καλύτερες συνθήκες για εκείνες και τα παιδιά τους. Ιδίως μετά το 1900 άρχισαν να διεκδικούν πιο σθεναρά, παρ’ ότι δεν βρήκαν συμπαράσταση από άνδρες συναδέλφους τους.

Το 1903 είναι επίσης σταθμός για το γυναικείο παγκόσμιο κίνημα. Η φυσικοχημικός Μαρία Σαλώμη Σκουοντόσφκα-Κιουρί (μαντάμ Κιουρί) είναι η πρώτη γυναίκα, που θα γίνει καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης και θα τιμηθεί με το βραβείο Νόμπελ, δύο φορές, για το ράδιο και την ανακάλυψη του πολωνίου. Η ανακάλυψή της θα οδηγήσει σταδιακά στη σωτηρία εκατομμυρίων ανθρώπων από τον καρκίνο.

Το 1906 η Φιλανδία έκανε το πιο σημαντικό βήμα. Οι γυναίκες απέκτησαν δικαίωμα ψήφου.

Τι ξέρουμε, λοιπόν για την 8η Μάρτη 1908, που καθιερώθηκε στη συνέχεια ως Ημέρα των Γυναικών; Κι ούτε καν αργία δεν είναι τούτη η μέρα, προς τιμήν των Γυναικών σε όλο τον κόσμο, που είχε ως σύνθημα: «Ψωμί και τριαντάφυλλα». Τα τριαντάφυλλα, λοιπόν, που δίνονται κάθε τέτοια μέρα, είναι αποτέλεσμα αγώνων.

Η 8η Μάρτη χάραξε μία για πάντα το Γυναικείο Κίνημα και, παρά τη βιαιότητα με την οποία αντιμετωπίστηκε από τις Αρχές, ήταν η αφετηρία για τη βελτίωση των εργασιακών συνθηκών σε όλον τον κόσμο. Χρωστάμε τόσα πολλά σε αυτά τα πλάσματα, εμείς, οι γυναίκες τού σήμερα, που διεκδίκησαν το δικαίωμα στο 8άωρο, το οποίο σήμερα καταστρατηγείται, μαζί με τις υπερωρίες, δείχνοντας πως πρέπει να σταματήσουν οι γυναίκες να επαναπαύονται.

Σε αυτές τις ηρωίδες εργάτριες της Νέας Υόρκης, σε αυτά τα πλάσματα χρωστούν οι γυναίκες σε όλον τον κόσμο τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας. Περίπου 23.000 γυναίκες από τον χώρο της ένδυσης και του ιματισμού, που δούλευαν σε συνθήκες εξαθλίωσης, αψήφησαν τους φόβους τους, τις ανησυχίες τους, τις οικογένειές τους, για να σταματήσουν να βιώνουν την εκμετάλλευση στους χώρους εργασίας.

Το 1910, στη Δεύτερη Διεθνή, η Γερμανίδα σοσιαλίστρια, Κλάρα Ζέτκιν, πρότεινε να καθιερωθεί η 8η Μαρτίου ως η Διεθνής Ημέρα της Γυναίκας.

Κινήσεις έγιναν κι άλλες, όμως, το 1913 οι Ρωσίδες βγήκαν στους δρόμους για ισότητα κι ελευθερία. Ο αγώνας τους βάφτηκε στο αίμα από την τσαρική αστυνομία του οίκου των Ρομανόφ, που πολλάκις επιχειρείται να ξεπλυθούν από τα ανομήματά τους.

Και φυσικά, σπουδαία προσωπικότητα από την πλευρά της Αριστεράς, που ήταν από τις πρώτες γυναίκες που πήραν διδακτορικό, έζησε ελεύθερα τους έρωτές της χωρίς να εγκλωβίζεται σε διλήμματα της Αριστεράς ή τον θεσμό του γάμου, ήταν η Γερμανοεβραία Ρόζα Λούξεμπουργκ, η οποία δολοφονήθηκε το 1919 από ανθρώπους που αργότερα συνδέθηκαν με τους Ναζί.

Οι Κινέζες άρχισαν να γιορτάζουν το 1924, παράλληλα με ένα ισχυρό γυναικείο κίνημα στο κινεζικό κομμουνιστικό κόμμα.

Τι ξέρει, λοιπόν, το γυναικείο κίνημα, για τους αγώνες που έγιναν είτε από αστές γυναίκες, όπως η Κρητικοπούλα Καλλιρόη Σιγανού-Παρρέν, από τις εμβληματικές φυσιογνωμίες του γυναικείου φεμινιστικού κινήματος, η οποία εξέδιδε το έντυπο «Εφημερίς των Κυριών» και μνημονεύεται για τη δημιουργία του Λυκείου Ελληνίδων Αθηνών; Φανατική μεν μοναρχική και αντιβενιζελική, πλήρωσε αυτές τις απόψεις της με εξορία. Ωστόσο, η Καλλιρόη Παρρέν από το Αμάρι Ρεθύμνου υπήρξε φάρος για τις Ελληνίδες, γιατί εξαιτίας της δεν διεκδίκησαν μόνο το δικαίωμα ψήφου αλλά βοήθησε κατ’ εξοχήν στην εκπαίδευσή τους. Είχαν προσπαθήσει νωρίτερα άλλες Ελληνίδες να εισαχθούν στα Πανεπιστήμια, να γίνουν γιατροί, νομικοί, ζωγράφοι, και σκόνταφταν σε κατεστημένες νοοτροπίες, που τις συναντάμε ακόμη και σήμερα εκφράζοντας πατριαρχικά πρότυπα του παρελθόντος.

Καπνεργάτριες, μοδίστρες, κοσμοναύτες

Από την άλλη πλευρά, οι γυναίκες, που είχαν ασχοληθεί με τον καπνό ήταν από τις πρώτες, που ασχολήθηκαν με το συνδικαλισμό στην Ελλάδα, από τα χαμηλότερα κοινωνικο-οικονομικά στρώματα. Στη μεγάλη συγκέντρωση των 12.000 καπνεργατών στη Θεσσαλονίκη στις 29 Απρίλη του 1936, το 70% των παρισταμένων θα είναι γυναίκες, που διεκδικούν καλύτερες συνθήκες εργασίας στα καπνομάγαζα και κύριο αίτημα τις καλύτερες αμοιβές, βάσει της σύμβασης του 1924. Έως τις 8 Μάη η εξέγερση γενικεύεται στη Θεσσαλονίκη με τη συμμετοχή κι άλλων σωματείων. Η εξέγερση των καπνεργατών και των καπνεργατριών πνίγεται στο αίμα από τον δικτάτορα Ιωάννη Μεταξά, αφού επιτίθεται η αστυνομία ακόμη και σε μικρά κορίτσια.

Η πρώτη Ελληνίδα πολιτικός θα είναι η Βολιώτισσα, δικηγόρος, μεγαλωμένη στη Θεσσαλονίκη και νομικός, Ελένη Σκούρα, η οποία εκλέγεται στις 18 Γενάρη του 1953.

Τον Δεκέμβριο του 1955 ένα ιστορικό γεγονός θα καθορίσει πλέον και τη μοίρα των έγχρωμων γυναικών. Η Ρόζα Παρκς θα γίνει το μοιραίο πρόσωπο που θα γράψει τη δική της ιστορία, όχι μόνο για τις έγχρωμες γυναίκες αλλά και για τα δικαιώματα των έγχρωμων ανδρών. Αυτή η μοδίστρα που μπαίνει στο λεωφορείο στο Μοντγκόμερι της Αλαμπάμα και κουρασμένη καθώς είναι δεν θα σηκωθεί, για να κάτσει ένας λευκός άνδρας, θα σημαδέψει την ιστορία της Αμερικής και την ιστορία όλων των έγχρωμων γυναικών του κόσμου.

Αλλά ίσως το σημαντικότερο βήμα ανήκει σε μία γυναίκα, που δεν είναι γνωστή στο ευρύ ελληνικό κοινό. Είναι η Βαλεντίνα Τερεσκόβα, που γεννήθηκε στις 6 Μαρτίου 1937 στο χωριό Μασλενίκοβο της κεντρικής Ρωσίας. Εργαζόταν σε υφαντουργείο, αλλά η ερασιτεχνική της ενασχόληση με τα αλεξίπτωτα την ανέδειξε στα ύπατα αξιώματα. Αν κι επιλέχθηκε επειδή ήταν κόρη Ρώσου λοχία, η ίδια κατάφερε να γίνει μέλος της ρωσικής Δούμας στη συνέχεια. Έχει καταγωγή από τη Λευκορωσία, το γυναικείο κίνημα θα έπρεπε να έχει τιμήσει προ πολλού αυτήν την πρώτη γυναίκα αστροναύτη, που ταξίδεψε στα 26 της χρόνια, στις 14 Ιουνίου 1963, με το διαστημόπλοιο «Βοστόκ 6», κάνοντας 48 περιφορές γύρω από τη Γη. Είναι καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο, έχει διδακτορικό στη μηχανική, έχει επανειλημμένα βραβευθεί και διαθέτει στη Ρωσία, που δεν είθισται, τον τίτλο της πτεράρχου!

Ο αγώνας για τα δικαιώματα των γυναικών είναι αδιάκοπος και υπήρξε αιματηρός, σε διαφορετικές φάσεις, σε διαφορετικά σημεία του πλανήτη. Ακόμη κι αυτό το δικαίωμα στο γυναικείο σώμα μέχρι σήμερα δεν ανήκει πάντα στις γυναίκες, που το έχουν. Γυναίκες σε όλο τον πλανήτη ζουν τους δικούς τους εφιάλτες με μεγαλύτερα θύματα όσες είναι σε πολέμους, εμφυλίους, αναλφάβητες, χωρίς δουλειά, με άντρες που δεν θέλουν, αλλά αναγκάστηκαν να παντρευτούν. Ανήλικα κορίτσια εξακολουθούν να δίνονται μέχρι σήμερα για γάμο, ενώ είναι ακόμη παιδιά, και ο θεσμός της παρθενίας εξακολουθεί να ταλαιπωρεί γυναίκες σε δεκάδες περιοχές του πλανήτη.

Στην Ελλάδα βήματα έγιναν πολλά και γυναίκες όλων των κομμάτων, αστικών κι εργατικών ήθελαν γυναικεία χειραφέτηση, όμως στη χώρα μας έχει συνδεθεί με τον Ανδρέα Παπανδρέου. Μετά το 1981 οι γυναίκες, όταν τα γυναικεία κινήματα ήταν σε άνθηση σε όλη την Ευρώπη, επιτέλους σταμάτησε η γελοιότητα να μην μπορούν ν’ αναγνωρίζουν τα παιδιά εκτός γάμου, να κάνουν αμβλώσεις σε ιατρικά παραμάγαζα με σοβαρό κίνδυνο για την υγεία τους και να γίνονται έρμαιο του καθενός υποψήφιου πατέρα, που δεν έκανε γι’ αυτόν τον ρόλο, αλλά εκβίαζε για το πολυπόθητο στεφάνι, όπως αποτυπώνεται και σε ελληνικές ταινίες της δεκαετίας του ’50 και ’60.

Η 8η Μάρτη κι οι εφιάλτες των γυναικών

Η μέρα της 8ης Μάρτη, λοιπόν, απέναντι στις γυναίκες, που ζουν εφιάλτες πολέμου, εμφύλιες συγκρούσεις, που αναγκάζονται να ντύνονται όπως θέλουν θεοκρατικά καθεστώτα, που βιώνουν τον Γολγοθά της απαγόρευσης του προγαμιαίου σεξ, δεν μπορούν να καταλάβουν υψηλές θέσεις εργασίας ή μένουν πίσω στην εκπαίδευση, είναι ένας οδηγός. Είναι μία υπενθύμιση πως τίποτα δεν κερδίζεται, αν περιμένουν να αλλάξει ο κόσμος, αν δεν αλλάξουν πρώτα εκείνες. Αν δεν διεκδικήσουν το δικαίωμα στη μόρφωση, στην εργασία, στη στέγη, στο σεξ όχι μόνο για τεκνοποίηση αλλά και για απόλαυση.

Παρ’ ότι η χώρα μας έχει κυρώσει στη Βουλή της Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, επί ΣΥΡΙΖΑ –η οποία ήταν ένα σημαντικό νομοθετικό βήμα–, τα πατριαρχικά πρότυπα υπάρχουν και δυστυχώς δεν έχουν εξαλειφθεί σε αρκετές περιοχές της χώρας. Το παράδειγμα της Ελένη Τοπαλούδη, που βιάστηκε και κατακρεουργήθηκε γιατί τόλμησε απλά να πει «όχι» στους βιαστές της, οι ξένες γυναίκες που δολοφονήθηκαν και πετάχτηκαν σαν σακιά στην κυπριακή λίμνη της Κοκκινοπεζούλας από τον Κύπριο ίλαρχο, το κορίτσι από την Αλβανία που δολοφονήθηκε από τον πατέρα του γιατί απλά δεν ήθελε τον ξένο σύντροφό του, είναι μία συνεχής υπόμνηση ότι οι γυναίκες σε όλον τον κόσμο πρέπει να μάθουν τα αγόρια και τους άντρες που μεγαλώνουν να σέβονται το φύλο τους και τα κορίτσιά τους να μην ανέχονται τη βία και την καταπάτηση των δικαιωμάτων τους.

Μπορεί η Ελλάδα να έχει σε συμβολικό επίπεδο γυναίκα Πρόεδρο της Δημοκρατίας, την Κατερίνα Σακελλαροπούλου. Όμως, οι χαμηλές αμοιβές παραμένουν και στην Ελλάδα, οι εργαζόμενες γυναίκες πιέζονται ασφυκτικά και αναλαμβάνουν πολλαπλούς ρόλους, στο σπίτι, στη φροντίδα των παιδιών, των ηλικιωμένων. Τα όρια συνταξιοδότησης έχουν αυξηθεί, ενώ ταυτόχρονα έχουν αυξηθεί δραματικά και οι υποχρεώσεις στον εργασιακό τομέα. Οι δομές για τα παιδιά και τους ηλικιωμένους είναι περιορισμένες, ενώ η πανδημία ανέδειξε και προβλήματα υγιεινής σε ουκ ολίγα γηροκομεία. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη, ενώ θεωρητικά ανέδειξε γυναίκα στο ύπατο αξίωμα της χώρας, ωστόσο έδειξε ανάλγητη κι ελεεινή συμπεριφορά απέναντι σε γυναίκες με πρώτη τη διαδηλώτρια έξω από την ΑΣΟΕΕ τον Νοέμβριο του 2019. Ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη αναγκάστηκε να ζητήσει συγγνώμη και για τη συμπεριφορά της Αστυνομίας τον Νοέμβριο του 2020, όταν συνελήφθησαν 9 γυναίκες ενώ διαδήλωναν για την Παγκόσμια Ημέρα κατά της Βίας των Γυναικών.

Η ανεργία καλά κρατεί στις γυναίκες, και όταν εργάζονται είναι εξαιρετικά περιορισμένο το διάστημα που μπορούν να μείνουν για να μεγαλώσουν τα μωρά τους ή να βοηθήσουν την οικογένειά τους, χωρίς να κινδυνεύουν να χάσουν τη δουλειά τους. Τεράστιο είναι το πρόβλημα για τις γυναίκες που αντιμετωπίζουν προβλήματα γονιμότητας, και θέλουν να αποκτήσουν ένα παιδί, ώστε να καλυφθούν τα έξοδα από τα ταμεία. Άλλα προβλήματα αντιμετωπίζουν γυναίκες που είναι κρατούμενες. Επιπλέον, η βιομηχανία τού σεξ καλά κρατεί με τις γυναίκες θύματα σε όλο τον κόσμο.

Και στην Ελλάδα, για τις γυναίκες που έχουν μονογονεϊκές οικογένειες, παιδιά με ειδικές ανάγκες, είναι πολύτεκνες, τρίτεκνες, μετανάστριες, προσφυγοπούλες, άρρωστες, συνταξιούχοι με χαμηλές συντάξεις και καλούνται να στηρίξουν και άνεργα ή απλήρωτα μέλη, οι δυσκολίες συχνά είναι αμέτρητες. Η βοήθεια που παρέχεται από την πολιτεία –παρά τις προσπάθειες που έχουν καταβάλει κατά καιρούς, κυρίως γυναίκες, εκπρόσωποι όλων των κομμάτων του ελληνικού Κοινοβουλίου– είναι σαφώς βελτιωμένη σε σχέση με το παρελθόν. Όμως, είναι μηδαμινή και προβληματική σε σχέση με τις ανάγκες, σε σημείο η Ελλάδα να έχει καταντήσει χώρα γερόντων.