Γιάννος Κουράγιος: «Κοκτέιλ» γνώσης, εμμονής, οράματος και τρέλας

Η Πάρος είναι από τους τόπους που πολλοί από τους Έλληνες επιλέγουν για τις διακοπές τους. Πασίγνωστη για την Παναγιά την Εκατονταπυλιανή, για τις παραλίες, για τις συναντήσεις στην Νάουσα, για την Πούντα της, τις Κολυμπήθρες, αλλά και την νυχτερινή ζωή.

Θυμάμαι για δεκαετίες τα έντυπα και οι εκπομπές ν’ ασχολούνται πάρα πολύ με την ζωή του Γιάννη Πάριου στο νησί. Θυμάμαι να γίνεται πολύ κουβέντα για το αν συνεχίζει να πηγαίνει η Σοφία Αλιμπέρτη στο σπίτι του και μετά τον χωρισμό τους, θυμάμαι να γίνονται αναφορές στον Τομ Χανκς και στην αγάπη του για την Αντίπαρο, θυμάμαι ν’ ασχολούμαστε αρκετά με τον αν η Μπελούτσι θ’ αγόραζε σπίτι σε αυτό τον τόπο, αλλά πλην των πολύ εξειδικευμένων ρεπορτάζ σε «στήλες» (που όπως πάντα ήταν… πολύ «εσωτερικές» στις εφημερίδες και σε μεγάλα ειδησεογραφικά site), η τεράστια σε σημασία ανακάλυψη του Γιάννου Κουράγιου και της ομάδας του στο Δεσποτικό παραμένει άγνωστη για τους πολλούς.

Είναι τουλάχιστον επικίνδυνο για τον τόπο μας, ανακαλύψεις Ελλήνων επιστημόνων με την αντίστοιχη εμμονή και προσπάθεια που έχει καταβάλει ο αρχαιολόγος Γιάννος Κουράγιος ΝΑ ΜΗΝ ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΥΛΗ της βαριάς βιομηχανίας της πατρίδας μας που είναι Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ.

Με απόλυτη γνώση ότι υπάρχουν εκατομμύρια Έλληνες που δεν έχουν ανέβει στον Παρθενώνα και με την «κούραση» που νιώθω, όταν για σειρά δεκαετιών ένα από το επτά θαύματα του κόσμου, συνεχίζει να στέκει με «νάρθηκες και σκαλωσιές, προτείνω σε όλους και όλες που θα έρχονται στην Πάρο να συναντούν τον αρχαιολόγο Γιάννο Κουράγιο.

Διαθέτει τεράστιο επικοινωνιακό χάρισμα. Με την αξιοσύνη του, το χιούμορ του, την ανεπιτήδευτη γοητεία του , την ευγένεια, αλλά και τον αυτοσαρκασμό που διαθέτει, επιθυμείς μετά την πρώτη γνωριμία μαζί του να τον αναζητήσεις, ώστε να μην λείπει σε μια επόμενη συνάντηση.

«Μάζωξη» χωρίς Γιάννο Κουράγιο είναι απλώς μια συγκέντρωση πληκτική ή σαν να σου σερβίρουν χωριάτικη, χωρίς ντομάτα και φέτα.

Το γράφω έτσι γιατί, αν και προσωπικός φίλος «μεγάλων και τρανών» προσωπικοτήτων διεθνούς φήμης, τον χαρακτηρίζει η χαρά της ζωής και της αέναης αφοσίωσης στο όραμα.

ΑΠΕΔΕΙΞΕ με την για περισσότερο από 20 χρόνια ανασκαφή του στο μικρό νησάκι δίπλα από την Αντίπαρο, το Δεσποτικό, ότι ο συγκεκριμένος τόπος ΕΙΧΕ ΤΗΝ ΙΔΙΑ Η’ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΝΗΣΙ ΤΗΣ ΔΗΛΟΥ.

Λίγες μέρες πριν φτάσω στο νησί, έμαθα από φίλους μου ότι είχε προηγηθεί ,με πρωτοβουλία Γάλλων κατοίκων που αγαπάνε το νησί μας και εκτιμούν την προσπάθεια του Γιάννου και της ομάδας του, η διοργάνωση μιας βραδιάς, κατά την διάρκεια των 45 λεπτών της οποίας, συγκεντρώθηκε το ποσό των 11.000 ευρώ για ν’ αναστηλωθεί μία από τις κολώνες του ΙΕΡΟΥ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΑ , ποσό απολύτως απαραίτητο για την συνέχεια της αναστήλωσης.

Παρακολούθησα την ξενάγηση που έκανε ο ίδιος και η συνεργάτιδά του Ίλια στο Δεσποτικό, ένα απόγευμα του Αυγούστου.

Η λέξη δέος όταν φτάνεις στο Δεσποτικό δεν αποτυπώνει το συναίσθημα. Περπατούσαμε σε μια γη από τα σπλάχνα της οποίας , ο Γιάννος και η ομάδα του έχουν ανακαλύψει τα τελευταία 18 χρόνια χιλιάδες μοναδικά ευρήματα που χρονολογούνται 3000 χρόνια πΧ.

Ο Γιάννος, όπως υποστηρίζει η Ίλια, που τον ακολουθεί στο έργο του από φοιτήτρια, πίστευε ότι από την πρώτη στιγμή που άρχισε η ανασκαφή είχε ανακαλύψει έναν πάρα πολύ σημαντικό λατρευτικό τόπο.

Φυσικά, δεν θα μπορούσε να δημιουργηθεί και να εργαστεί η ομάδα του, αν δεν τον πίστευε και δεν τον βοηθούσε η στενή του φίλη, Ντόλλη Γουλανδρή, η ιδρύτρια του μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.

Στο Δεσποτικό, μια σταγόνα στεριάς μέσα στο Αιγαίο, τον είχε οδηγήσει η ίδια το 1996 . Σε αυτή την σταλίτσα «Αγίας» γης του, όπου ένας βοσκός έβοσκε τα κατσίκια του, είδε να υπάρχουν εντοιχισμένα αρχαία τείχη, κίονες, λουτρά, κούροι, κεφαλές και γλυπτά.

Φανταστείτε τώρα πόσο ρίσκο πήρε ο συγκεκριμένος άνθρωπος για να πείσει την ομάδα που θα έφτανε με πάρα πολύ δύσκολες συνθήκες, καθώς το Δεσποτικό είναι ακατοίκητο να ξεκινήσει ανασκαφή με πολλά προβλήματα από τον ίδιο τον βοσκό, αλλά και από την ντόπια κοινωνία.

Το Δεσποτικό είναι ακατοίκητη λωρίδα γης, με σημείο προσβάσιμο από καΐκι αρχής γενομένης από το 2002.

Η ανατολική ακτή του Δεσποτικού είναι προσβάσιμη στα καΐκια, εξαιτίας του κλειστού κόλπου που διαμορφώνεται μεταξύ Αντιπάρου και Δεσποτικού. Ένα φυσικό λιμάνι, που ενίσχυσε την θέση του Αρχαιολόγου ότι εκεί ΕΙΧΕ ΙΔΡΥΘΕΙ ΤΟ ΛΑΜΠΡΟ ΙΕΡΟ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΑ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΔΕΛΦΗΣ ΤΟΥ ΑΡΤΕΜΙΔΑΣ γύρω στο 590 πΧ , αν και οι πρώτες ενδείξεις φανέρωναν ότι λειτουργούσε εκεί λατρευτικός χώρος από τα γεωμετρικά χρόνια. (8ος και 9ος αιώνας)

Η τελευταία σχετικά πρόσφατη, μεγάλη ανακάλυψη του αρχαιολόγου στο Δεσποτικό αφορά την λειτουργία του πρώτου τελετουργικού εστιατορίου του Αιγαίου! Τα ευρήματα που αναδεικνύουν την χωροταξική διάταξη του χώρου δίπλα στο ιερό είναι πια αναγνωρίσιμα και από τους επισκέπτες.

«Τι ακριβώς εννοείτε όταν αναφέρεστε σε ...εστιατόριο;»

Αυτό άκουσα να ρωτάει την επόμενη μέρα της επίσκεψής μου στο Δεσποτικό μια κυρία τον αρχαιολόγο, όταν όλοι βρεθήκαμε καλεσμένοι για ένα απογευματινό κοκτέιλ στο σπίτι της Kyrat, του για πολλά χρόνια μοντέλου του YSL και σχεδιάστρια πια των κοσμημάτων του Oscar de la Renta.

«Ανακαλύψαμε ένα αρχαίο ελληνικό μοναστήρι, κυρία μου», απάντησε ο Γιάννος.

«Έχετε δει τα χριστιανικά μοναστήρια και τα μέρη από τα οποία αποτελούνται; Διαθέτουν το ναό, τα κελιά και τον χώρο που τρώνε οι μοναχοί και οι επισκέπτες. Αυτό ακριβώς έχουμε βρει ότι συνέβαινε στο δεσποτικό πριν την ίδρυση των Μοναστηριών.»

Πιο παραστατική περιγραφή από την συγκεκριμένη δεν θα μπορούσε να γίνει.

Στην πρόσφατη πρωτοβουλία να συγκεντρωθούν χρήματα για να συνεχισθεί το έργο της Αναστήλωσης του Ναού του Απόλλωνα, πρωταγωνίστησε η κυρία Δήμητρα Guibert, μητέρα του επιχειρηματία Patrick Guibert που έχει αποτελέσει και την αφορμή να επισκέπτονται, αλλά και να επενδύουν στο συγκεκριμένο νησί σημαντικοί επιχειρηματίες από την Γαλλία, αλλά και άνθρωποι της τέχνης με διεθνή αναγνώριση. Η κυρία Guilbert κινητοποιήθηκε έτσι ώστε ο σύλλογος «φίλοι της Πάρου» , σε μια συγκέντρωση που πραγματοποιήθηκε, να συνεισφέρουν στην αναστήλωση. Το αποτέλεσμα εξαιρετικό καθώς συγκεντρώθηκαν 11.000 Ευρώ, για να πληρωθεί η αγορά του μαρμάρου και των ειδικών εργαλείων για την κοπή τους.

Μέχρι στιγμής, περισσότερα από 1600 ευρήματα έχουν μεταφερθεί στο Μουσείο της Πάρου, ενώ όπως έμαθα, έχουν βρεθεί πάρα πολλά μέλη από αγάλματα διάσπαρτα στον χώρο της ανασκαφής.

Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχει και η μορφή του Παριανού Κούρου , τον οποίο οι Παριανοί δημιούργησαν με το ένα χέρι λυγισμένο σε γροθιά που ακουμπάει στο στέρνο. «Αυτός ο τύπος Κούρων απαντάται μόνο στα παριανά εργαστήρια γλυπτικής του τέλους του 6ου π.Χ αιώνα, ενώ γενικότερα το λυγισμένο χέρι στο στήθος είναι, όπως όλοι γνωρίζουμε, χαρακτηριστικό γνώρισμα των αρχαϊκών Κορών», μας εξηγεί ο Γιάννος.

Δύο γλυπτά με αυτή την ιδιαιτερότητα υπάρχουν μέχρι στιγμής ο Κούρος που βρίσκεται στην Carlsberg Glyptotek της Κοπεγχάγης και ακόμη ένα το οποίο εκτίθεται στο Μουσείο της Πάρου και είχε προέλθει από τα αρχαία λατομεία του νησιού.

Η ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΗ ΤΩΝ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ ΥΠΟΒΑΘΜΙΖΕΙ ΤΟ ΔΕΣΠΟΤΙΚΟ

Το Δεσποτικό ονομαζόταν Αρχαία Πρεσπέσινθος , σύμφωνα με μαρτυρίες του Στράβωνος και του Πλινίου τον 2ο αιώνα μ.Χ. Στην αρχαιότητα ήταν ενωμένη με ένα άλλο μικρότερο νησάκι το Τσιμιντήρι, όπου επίσης ανακαλύπτονται συνέχεια ευρήματα εκείνης της περιόδου. Εξαιτίας της στρατηγικής θέσης τους στο Αιγαίο, κατασκευάστηκε ο Λαμπρός ναός του Απόλλωνα. Τα ευρήματα μέχρι τώρα αποδεικνύουν ότι η ζωή άκμασε εκεί από την Γεωμετρική μέχρι και την Αρχαϊκή εποχή, με αποκορύφωμα την δημιουργία του μαρμάρινου ναού του Απόλλωνα, με μάρμαρα φερμένα από την Πάρο.

Θραύσματα αγγείων που βρέθηκαν επάνω στο νησί με τις επιγραφές «ΑΠΟΛΛ», «ΑΡΤΗΜΕ» ή «ΑΡΧΗΜΕ» σε όστρακο επιβεβαιώνει τη λατρεία του Απόλλωνα και της δίδυμης αδελφής του, Αρτέμιδος.
Εκεί έφθαναν οι προσκυνητές φέρνοντας μαζί τους αναθήματα: Ειδώλια και αντικείμενα κάθε είδους έχει φέρει στο φως ως σήμερα η ανασκαφή, όπως, για παράδειγμα, πόρπες χάλκινες και χάντρες χρυσές, γυάλινες αλλά και απλώς λίθινες, σφραγιδόλιθους από ημιπολύτιμους λίθους, αγαλματίδια από φαγεντιανή, αλάβαστρα ένα αβγό στρουθοκαμήλου, εγχειρίδια, ξίφη, υφαντικά βαρίδια, γεωργικά εργαλεία και πολλά χρηστικά αγγεία δαιδαλικής τεχνοτροπίας (7ος π.χ ) εισηγμένα από την Αίγυπτο, την Συρία, την Παλαιστίνη, την Κύπρο, αλλά και την Μικρά Ασία.

Εντελώς ξεχωριστό εύρημα, ωστόσο, υπήρξε πριν από μερικά χρόνια το ειδώλιο μιας γυναικείας θεότητας, που ίσως να παρουσιάζει την Άρτεμη ή τον ίδιο Θεό Απόλλωνα.

Στην ανασκαφή της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων υπό την διεύθυνση του κ. Κουράγιου συμμετείχαν και οι αρχαιολόγοι – μέλη της επιστημονικής ομάδας Κορνηλία Νταιφά, Ναταλία Βελή , Αλεξάνδρα Αλεξανδρίδου και φοιτητές από πολλά πανεπιστήμια της Ιταλίας, της Βραζιλίας, της Αργεντινής, της Αμερικής και της Ισπανίας.

Μεγάλο ενδιαφέρον έχει δείξει για τις ανασκαφές στην περιοχή η καθηγήτρια του Πολυτεχνείου του Μονάχου Δρ. Άνε Όνεσοργκ, αλλά και η Δρ. Κατερίνα Παπαγιάννη. Το αναστηλωτικό έργο έχει αναλάβει ο Αρχιτέκτονας Γουλιέλμος Ορεστίδης μαθητής του Μανώλη Κορέ.

Το Ίδρυμα Ι. Λάτση και το Ίδρυμα Α. Π. Κανελόπουλου είναι χορηγοί της ανασκαφής, όπως, σύμφωνα με τις πληροφορίες που έχω, και η εφοπλιστική οικογένεια του Θανάση και της Μαρίνας Μαρτίνου, όπως και το ίδρυμα Λεβέντη.

Με δεδομένο ότι ζούμε στην Ελλάδα του 2017, σας πληροφορώ ότι ο μισθός του Γιάννου Κουράγιου, όπως και πολλών επιστημόνων που αφιερώνονται στην έρευνα σε διαφορετικούς γνωστικούς τομείς της επιστήμης είναι 1200 ευρώ τον μήνα. Δεν ξέρω, πραγματικά, τι μπορεί να υποστηρίζει μια επιμονή έρευνας υπό τις πιο αντίξοες συνθήκες που διαρκούν περισσότερο από 20 χρόνια.

«Υπήρξε στιγμή που θελήσατε να τα παρατήσετε εξαιτίας των αντικειμενικών δυσκολιών στο έργο σας;», τον ρώτησα.

«Ναι, το 2005. Τότε, πίστεψα ότι δεν μπορούσα να διαχειριστώ την κακία και τον φθόνο των ανθρώπων. Χαίρομαι που το ξεπέρασα.»

«Ποιοι οι σημαντικότεροι σύμμαχοι σε αυτή την προσπάθεια;»

«Η επιστημονική ομάδα, οι πολλοί φοιτητές απ’ όλο τον κόσμο και όλοι οι χορηγοί που πίστεψαν και πιστεύουν σε μένα και τώρα ακόμη περισσότερο που φάνηκε η δουλειά.»

«Τι σημασία έχει για σας η ανακάλυψη των αρχαιοτήτων του Δεσποτικού για τον πολιτισμό της Ελλάδας αλλά και για την ανθρωπότητα;»

«Απλά μπήκε στο χάρτη των Κυκλάδων ένα νησί που υπήρχε και ήταν άγνωστο στην Αρχαιολογική κοινότητα.»

«Πιστεύετε ότι οι ξένοι, εκτίμησαν και υποστήριξαν το έργο σας περισσότερο από τους Έλληνες;»

«Πιστεύω ότι το εκτιμούν όσοι γνωρίζουν το δύσκολο έργο του αρχαιολόγου, ίσως οι Έλληνες είναι πιο εξοικειωμένοι με το θέμα.»

«Πότε πιστεύετε ότι θα μπορέσει το κοινό ν’ αρχίσει να επισκέπτεται το Δεσποτικό;»

«Αν η χρηματοδότηση συνεχιστεί με τον ίδιο ρυθμό, πιστεύω σε 2 με 3 χρόνια. Πιστεύω επίσης ότι το Δεσποτικό θα μπορούσε να εξελιχθεί στο πρώτο ανοιχτό μουσείο στην Ελλάδα. Ένα ακατοίκητο νησί μ’ έναν θησαυρό να το χαρακτηρίζει.»

«Στα χρόνια που έχουν μεσολαβήσει, έχουν κλαπεί από τον χώρο ευρήματα μεγάλης αρχαιολογικής σημασίας;»

«Όχι.»

«Ποιος ο ρόλος των εθελοντών στο έργο σας;»

«Από τους σημαντικότερους για την εξέλιξη των εργασιών.»

«Ποιες είναι οι συνθήκες εργασίας σας; Το νησάκι είναι ακατοίκητο, η ομάδα σας πού βρίσκει νερό να πιεί, ή φαγητό; Υπάρχουν ανθρώπινες ανάγκες, πώς τις διαχειρίζεστε;»

«Σκεφτείτε ότι είμαστε όλοι εκτεθειμένοι στον ήλιο, στον αέρα, στις αλλαγές του καιρού, καθώς όσους μήνες διαρκούν οι εργασίες μας, η ομάδα μεταφέρεται εκεί με το καΐκι. Αν δεν έχουμε φροντίσει για νερά και ελαφρύ φαγητό δεν υπάρχει περίπτωση ανεφοδιασμού, κατά την διάρκεια της δουλειάς. Επίσης, είμαστε όλοι εκτεθειμένοι και στο κρύο. Δεν εργαζόμαστε μόνο τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, αλλά αρκετούς μήνες πριν μπει το καλοκαίρι.»

«Ποια είναι η αγωνία σας για την εξέλιξη της έρευνας;»

«Να συνεχιστούν οι ιδιωτικές πρωτοβουλίες …Ίσως είναι η στιγμή που πρέπει το υπουργείο Πολιτισμού ν’ ανοίξει το θέμα των χορηγιών, για να μπορέσουν να ολοκληρωθούν έργα που έχουν ξεκινήσει εδώ και χρόνια.»

Σκέφτομαι, καθώς τον ακούω, πόσο θα μπορούσε στην χώρα μας την ευθύνη για την εξασφάλιση χορηγιών, να τη διαχειρίζεται ο κάθε δήμος, κάτι αντίστοιχο δηλαδή που συμβαίνει στην Φλωρεντία και όχι μόνο. Γιατί να πρέπει όλα να τα περιμένουμε από το «κέντρο»; Ο κάθε δήμος της Ελλάδας θα είχε τεράστιο όφελος να προωθήσει τους δικούς του θησαυρούς και να τους προβάλλει με την στήριξη ιδιωτών, σε όλο τον κόσμο.

Αυτό που θέλω να γράψω κλείνοντας, είναι ότι ο Γιάννος που το «βαρύ» βιογραφικό του κυκλοφορεί στο διαδίκτυο, είναι η αφορμή αν δεν γνωρίζεις, να ψάξεις και να μάθεις και αν τον συναντήσεις μία φορά να θέλεις να κάνεις τα πάντα – όλα για να τον ξανασυναντήσεις πάλι και πάλι … Είναι τόσο σπάνιο να συναντιόμαστε με τόσους μοναδικούς ανθρώπους που μπορούν να «πατάνε στην γη», ενώ το βλέμμα τους διαθέτει την λαμπρότητα της ουράνιας λάμψης των Κυκλάδων.

Respect στον Γιάννο Κουράγιο!