ΓΙΑΝΝΗΣ ΞΑΝΘΟΥΛΗΣ: Ο ΤΙΤΛΟΣ “ΖΩΗ ΜΕΧΡΙ ΧΘΕΣ” ΦΟΒΑΜΑΙ ΟΤΙ ΚΑΤΑΝΤΑ ΠΡΟΦΗΤΙΚΟΣ...

Δεν χρειάζεσαι αφορμές για να μιλήσεις με τον Γιάννη Ξανθούλη. Αντικειμενικά! Και όχι επειδή ο Ξανθούλης ανήκει στη (μικρή) κατηγορία  των ανθρώπων και των συγγραφέων που αγαπώ και θαυμάζω. Αλλά επειδή είναι ένας αληθινός και αστείρευτος θησαυρός!

Παρ’ όλα αυτά, τούτη τη φορά που του ζήτησα να μιλήσουμε είχα αφορμή! Το καινούργιο, ολοκαίνουργιο βιβλίο του, που αγάπησα από τις πρώτες κιόλας γραμμές του, τη «Ζωή μέχρι χθες» (Εκδόσεις Διόπτρα).

Πάνε πολλά χρόνια που γνώρισα τον Γιάννη Ξανθούλη. Αυτόν τον «φαινομενικά προσιτό και στη συνέχεια ακραία επιφυλακτικό άνθρωπο», που όταν του ζητάς να περιγράψει με πέντε λέξεις τον εαυτό του απαντάει «δουλειά, δουλειά, δουλειά. Βάδισμα. Βάδισμα». Που του είναι απαραίτητη η μοναξιά, και που όταν δεν ταξιδεύει, στα πραγματικά ή τα φανταστικά ταξίδια του, νιώθει άβολα. Αυτόν τον παράξενο Ανατολίτη που γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αλεξανδρούπολη και που λατρεύει την Κωνσταντινούπολη. Που ξέρει να αφηγείται τραγικά πράγματα με αστείο τρόπο, που έχει ένα μελαγχολικό μα και εκρηκτικό χιούμορ, που είναι σινεφίλ, «ανεπανόρθωτος» ζωγράφος, που τον αποσυντονίζει η φλυαρία και τον ενοχλούν οι πολλές οικειότητες και που το βλέμμα του, πίσω από τα στρογγυλά κοκάλινα γυαλιά του, είναι βαθύ, ζεστό, αληθινό, γελαστό.

Το τελευταίο του βιβλίο, «Ζωή μέχρι χθες», το αγόρασα για να περάσω παρέα του το διάστημα της καραντίνας... Το τέλειωσα σε δύο ημέρες... Και η ηρωίδα του, η 72χρονη αστή κυρία Αμφιτρίτη (Ρίτα) Βράνη, κόρη του αφροδισιολόγου κυρίου Κύριλου Βράνη, που είναι αδύνατον να κλάψει εξ αιτίας των πολλών αντικαταθλιπτικών που «επί σειρά ετών λαμβάνει», και που επιστρέφει στην Αθήνα για να «αναμετρηθεί» με τον άλλο της εαυτό και τη ζωή που δεν έζησε (ή που την έζησε όπως δεν ήθελε...) μου έχει γίνει έμμονη ιδέα! Μόνο ο συγγραφέας της θα μπορούσε να μου εξηγήσει τη «μέσα μνήμη» της ηρωίδας του, την ιδιαίτερη σχέση της με το χιούμορ αλλά και την κατάθλιψη, την περιπλοκότητά της και πολλά άλλα!

Ο Ξανθούλης, μέσα από τα βιβλία του, μοιάζει να τρέφεται με αναμνήσεις. Με εικόνες και μνήμες από το παρελθόν. Όμως είναι τόσο παρών στο σήμερα, όσο λίγοι συνάδελφοί του. Πώς δένουν άραγε, αυτά μεταξύ τους στην καθημερινή ζωή του; «Όπως όλοι, έτσι κι εγώ είμαι μια χαρά διχασμένος. Η παιδεία μου διαθέτει το χρίσμα του αορίστου χρόνου και η ανησυχία μου είναι αναπόφευκτα ενεστωτική», λέει. Και, φυσικά, δεν διαχωρίζει την «ελαφριά» από τη  «σοβαρή» λογοτεχνία. «Όταν ο συγγραφέας μπορεί να διαχειριστεί σωστά και την παραμικρή ελαφρότητα, δεν βρίσκω λόγο να κάνω διαχωρισμό. Φυσικά, υπάρχει κακό γράψιμο ή και ατάλαντα βαρύγδουπα κατασκευάσματα… που δεν με απασχολούν. Στον καιρό της η Σαγκάν ήταν η “ελαφρά” πολυτάλαντος».

–Πρωταγωνίστρια στις κουβέντες μας και τα βιβλία σου ήταν (σχεδόν πάντα) η (αγαπημένη σου) Κωνσταντινούπολη. Σε συνέντευξή μας πριν από έναν χρόνο μου είχες πει: «Στην Πόλη πηγαίνω τουλάχιστον μία φορά τον χρόνο και διαπιστώνω ότι κανένας “Πορθητής” ό,τι και να κάνει δεν μπορεί να αλώσει την οξύμωρη γοητεία της». Σήμερα, μετά απ’ όλα όσα ζούμε και περνάμε (κι εμείς και όλος ο κόσμος) από τον Ταγίπ Ερντογάν και τα... καμώματά του, τι θα έλεγες αν σε ρωτούσα για την Πόλη;

«Μου λείπει. Και το ταξίδι και η Πόλη αυτή καθαυτή, έστω κι αν είναι αλωμένη από τη βαθιά Τουρκία –μαντήλες και φερετζέδες–, που επιεικώς σιχαίνομαι. Όχι γιατί δεν μου αρέσουν να τις φορούν οι κυρίες. αλλά γιατί είναι παράταιρες στην κοσμοπολίτικη ιδεοληψία της Κωνσταντινούπολης. Σήμερα όλα αυτά υποδηλώνουν το υπερφίαλο φρόνημα του κυρίου Ερντογάν που αγγίζει την σχιζοφρένεια»

–Η 72χρονη αστή κυρία Αμφιτρίτη (Ρίτα) Βράνη, η ηρωίδα του βιβλίου σου, τι κοινό έχει με τις ηρωίδες και τους ήρωες  προηγούμενων βιβλίων σας (π.χ. τη δεσποινίδα Πελαγία, τον θείο Τάκη); Το παρελθόν της, τις συμπτώσεις στη ζωή της, την «απουσία» της ίδιας από τη ζωή της, τη σεξουαλικότητά της;

«Είναι μια ξεχωριστή ηρωίδα, συνομήλική μου, που αναζητά την ισορροπία ανάμεσα στη δύση του παρόντος χρόνου της και την ερωτική αφύπνιση μιας νεότητας που της καθόρισε την υπόλοιπη ζωή. Η Αμφιτρίτη Βράνη ζητά κατεπειγόντως απαντήσεις για μια ζωή που της διέφυγε… Έστω κι αργά».

–Εσένα τι σε συνδέει μαζί της;

«Είναι ένα ώριμο κορίτσι που με βασάνισε περίπου τρία χρόνια. Κι όταν λέω με βασάνισε, εννοώ πως ήταν διαρκώς κολλημένη πάνω μου, κάτι που γινόταν τυραννικό από την πρωτοπρόσωπη αφήγηση… Δηλαδή, αναγκαζόμουν να την υποδύομαι γράφοντας… Τελείως τρελό».

–Ο έρωτας ήταν ο πρωταγωνιστής στη ζωή της κυρίας Ρίτας, ή οι ανατροπές και οι απογοητεύσεις;

«Η ηρωίδα μου αγάπησε τον έρωτα με απόλυτο και αντισυμβατικό τρόπο, αν και παραδοσιακά αστή στα μέσα της δεκαετίας του εξήντα. Ακόμη και τώρα αναρωτιέμαι αν αγαπούσε τον έρωτα περισσότερο από τους εραστές της. Μάλλον έτσι συμβαίνει και στη ζωή. Μας μαρκάρει το γεγονός και τα πρόσωπα που ενέχονται σε αυτό ξεθωριάζουν μες στη μυθολογία που τα συσκευάζουμε… Σε μένα συμβαίνει δυστυχώς ή ευτυχώς…»

–Έχει χιούμορ η κυρία Ρίτα; Θα την έλεγες μοναχικό άτομο;

«Είναι μοναχική γιατί την ερεθίζει το σενάριο των ενοχών της. Όσο για το χιούμορ, τη βοηθά να ξεπερνά την ανάπηρη αυταρέσκειά της».

–Πώς βιώνεις το lockdown; Πόσο και πώς σε επηρεάζει σαν άνθρωπο και συγγραφέα αυτή η εντελώς νέα εποχή που ζούμε με την πανδημία;

«Μερικές φορές, πιστεύω πως  το διαχειρίζομαι σωστά. Όμως ότι ένα “κινέζικος” ιός θανατηφόρος μού κονταίνει τη ζωή, μου φαίνεται ανυπόφορο».

–Πώς και πόσο πιστεύεις ότι θα επηρεάσει τους συγγραφείς, τους δημιουργούς γενικά, την τέχνη, τον πολιτισμό;

«Όλοι υποφέρουμε. Περισσότερο οι ηθοποιοί και εκείνοι που με την παρουσία τους ζωντανή πρέπει να εκφραστούν. Οι συγγραφείς λιγότερο. Θα υποστούν την κατάθλιψή τους και θα βλαστημούν ώσπου να τελειώσει τούτη η κόλαση. Στο μεταξύ, ο χρόνος θα τρέχει… θα τρέχει… σε βάρος όλων μας».

–Πώς θα περιέγραφες έναν ευτυχισμένο άνθρωπο;

«Όπως ήμασταν και δεν το ξέραμε πριν από τον covid-19… Δηλαδή, ο τίτλος “Ζωή μέχρι χθες” φοβάμαι ότι καταντά προφητικός…»

Σε μια περσινή μας κουβέντα (για το allyou.gr)  του είχα ζητήσει να τον  υποβάλω σε... ανάκριση με κάποιες «πειραγμένες» ερωτήσεις από το ερωτηματολόγιο του Προυστ. Ο Ξανθούλης δέχτηκε κι εγώ δεν μπορώ να μην μπω στον πειρασμό να... κλέψω (από το allyou.gr) τις απαντήσεις του και να σας τις μεταφέρω.

Ποια είναι η εικόνα που έχετε για την ευτυχία; «Να πεθαίνεις από δίψα και να σου προσφέρουν ένα ποτήρι δροσερό νερό».

Ποιος είναι ο μεγαλύτερος φόβος σας; «Να κλειδωθώ έξω από το σπίτι με τα μάτια της κουζίνας ανοιχτά».

Ποιο, εν ζωή, πρόσωπο εκτιμάτε περισσότερο; «Την εγγονή μου».

Με ποια ιστορική φιγούρα ταυτίζεστε; «Μου αρέσει ο Τζωρτζ Ουάσιγκτον στα δολάρια, αλλά ως εκεί…»

Ποιοι είναι οι πραγματικοί σας ήρωες; «Όλοι οι πάσχοντες».

Για ποιο πράγμα μετανιώνετε περισσότερο; «Που μερικές φορές υπήρξα εξαιρετικά ανεκτικός με απαίσια άτομα».

Ποιο είναι το αγαπημένο σας ταξίδι; «Οδός Ιπποκράτους - οδός Ηροδότου».

Ποια είναι η καλύτερη συμβουλή που σας έχουν δώσει; «Υπομονή και επιμονή. Τα εφάρμοσα και τα δύο, περνώντας του λιναριού τα πάθη».

Τι είναι αυτό που απεχθάνεστε, περισσότερο, στους άλλους; «Το αναιδές ταμπεραμέντο και τις πολλές οικειότητες».

Ποιο ταλέντο θα θέλατε να είχατε; «Του καλού πιανίστα ίσως…»

Τι αγαπάτε περισσότερο στη ζωή σας; «Ότι ακόμα μπορώ να εντοπίζω τα ημιτόνια του χρόνου».

Ποια αρετή εκτιμάτε περισσότερο σ’ έναν άντρα; «Την εντιμότητα και την καθαριότητα».

Ποια αρετή εκτιμάτε περισσότερο σε μια γυναίκα; «Το ίδιο».

Αν μπορούσατε να αλλάξετε κάτι στην καριέρα σας, τι θα ήταν αυτό; «Θα απέφευγα μάλλον κάποιους αφόρητους ανθρώπους…»

Πού θα θέλατε να ζείτε; «Μέσα σε έναν τεράστιο λαχανόκηπο...»

Τι θεωρείτε σημαντικό στη δουλειά σας; «Να έχω τον απόλυτο έλεγχο».

Ποια είναι η τελευταία φορά που κλάψατε; «Πριν από πάρα πολύ καιρό. Μακάρι να μπορούσα να το ξανακάνω».

Ποιος είναι ο αγαπημένος σας παραμυθένιος ήρωας; «Κατά καιρούς κατασκεύαζα δικούς μου ήρωες-υπερήρωες, για να με προστατεύσουν, αλλά τους ξέχασα».

Τι σας αρέσει περισσότερο στη δουλειά σας; «Όταν πλησιάζω στο τελευταίο κεφάλαιο ενός βιβλίου…»

Τι απεχθάνεστε περισσότερο; «Να υποδύομαι κάτι που δεν είμαι».

Τι είναι αυτό που μπορεί να σας αποσυντονίσει; «Η άσκοπη φλυαρία. Με διαλύει».

Σε ποια λάθη δείχνετε τη μεγαλύτερη επιείκεια; «Σε όσα δεν με προσβάλλουν».

Ποια είναι η αγαπημένη σας απασχόληση; Η ζωγραφική.

Διαλέξτε πέντε λέξεις που περιγράφουν τον εαυτό σας. «Δουλειά, δουλειά, δουλειά. Βάδισμα. Βάδισμα».

Ποιο είναι το motto σας; «Πάμε παρακάτω…»

Ποιο είναι το πιο εξωφρενικό πράγμα που έχετε κάνει; «Γενικά, μου αρέσει να με εκπλήσσω».

Πόσες ώρες περνάτε με τον εαυτό σας; «Πολλές. Από τη φύση μου κι από αυτά που κάνω η μοναξιά είναι απαραίτητη».

Αν συναντούσατε τον Θεό, τι θα του λέγατε; «Ότι είναι χειρότερος κι από τον Πρόεδρο της Βόρειας Κορέας».

Κι εκείνος τι θα θέλατε να σας πει; «Σιγά μη μου απαντούσε...»

Το βιβλίο του Γιάννη Ξανθούλη «Ζωή μέχρι χθες» κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Διόπτρα.