ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Ή ΜΟΝΑΞΙΑ;

«Όταν κανείς δεν σε ξυπνάει το πρωί, κανείς δεν σε περιμένει τη νύχτα, και μπορείς να κάνεις ό,τι θες. Τι το ονομάζεις; Ελευθερία ή μοναξιά;».

(Τσαρλς Μπουκόβσκι)

Πολλά έχουν γραφτεί για τη μοναξιά και άλλα τόσα για την ελευθερία. Ποιητές, θεατρολόγοι, ψυχίατροι, ο καθένας προσπαθεί να δώσει τη δική του προσέγγιση στο αμείλικτο ερώτημα του Μπουκόβσκι. Μοναξιά ή ελευθερία, λοιπόν, ο μοναχικός βίος; Για πόσο αυτός ο βίος μπορεί να παραμείνει μοναχικός; Και γιατί η ελευθερία θα πρέπει να είναι γνώρισμα της μοναχικής ζωής;

«Ο έρωτας είναι δυο μοναξιές που προστατεύουν, αγγίζουν και καλωσορίζουν η μία την άλλη», υποστήριξε ο Ράινερ Μαρία Ρίλκε. Δεν είπε όμως ότι αυτό το καλωσόρισμα εγκλωβίζει την προσωπική ελευθερία των ανθρώπων.

Πιστεύω πως όλα εξαρτώνται από το είδος της σχέσης μας με τους άλλους. Εάν υπάρχει ο αλληλοσεβασμός, η παραδοχή ότι είμαστε όντα αυτεξούσια και όχι υπόδουλα σε οτιδήποτε, είτε αυτό αφορά τη φιλία, την πολιτική, τη συνεργασία, τη συγγένεια, τον έρωτα, όταν δεχόμαστε τον άλλον όπως είναι και είμαστε ελεύθεροι να τον κρίνουμε αλλά και να κριθούμε, τότε η μοναξιά δεν έχει θέση στη ζωή μας, σε αντίθεση με την ελευθερία που είναι ίδιον του εαυτού μας.

Σίγουρα, έρχονται στιγμές που λαχταράς να ξυπνήσεις μόνος, να φτιάξεις τον καφέ σου, να ονειροπολήσεις τα «θέλω» σου, να αφήσεις ξέστρωτο το κρεβάτι σου, να φας ό,τι γουστάρεις, να βγάλεις βόλτα τον σκύλο σου όπου εσύ θέλεις, να κοιμηθείς το βράδυ μόνος μπερδεμένος με τα τσαλακωμένα σεντόνια σου… Και μετά, τι;
Αυτό ονομάζεις ελευθερία; Ε, ναι, θα μπορούσε και να είναι, αλλά για πόσο; Και ελευθερία από τι;

Όπως πολλοί από εμάς, έχω βιώσει την απόλυτη μοναξιά για μεγάλο χρονικό διάστημα της ζωής μου. Θα πω ψέματα αν ισχυριστώ ότι δεν το απόλαυσα. Ωστόσο, δεν το συνδύασα ποτέ με την ελευθερία μου, καθώς δεν θα μπορούσα να ζήσω χωρίς ελευθερία, κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες.

Ο ίδιος ο Μπουκόβσκι ένιωσε την ανάγκη της ελευθερίας του μέσα από τη μοναξιά του. Και το έζησε. Και το πλήρωσε ακριβά, καθώς αυτό το σύδεντρο τον οδήγησε στο περιθώριο, στον αλκοολισμό, στους καβγάδες. Αλλά ήταν επιλογή του. Και βιώματα που αποτύπωσε στα βιβλία του. Ο ίδιος έχει δηλώσει όταν του προτάθηκε να εγκαταλείψει τη δουλειά του στο ταχυδρομείο και να αφοσιωθεί στη συγγραφή για 100 δολάρια τον μήνα: «Έχω μία από τις δύο επιλογές – να παραμείνω στο ταχυδρομείο και να τρελαθώ... ή να μείνω εκεί έξω, να το παίξω συγγραφέας και να πεθάνω της πείνας. Αποφάσισα να πεθάνω της πείνας».

Το ερώτημα που θέτει στο μότο που προαναφέρουμε θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε ρητορικό, καθώς ο ίδιος προτίμησε να εγκαταλείψει την αλητεία την τελευταία εικοσαετία της ζωής του και να… παντρευτεί. Έτσι, τα πρωινά ξυπνούσε με τη σύντροφό του πλάι του, και τα βράδια ήξερε πως τον περίμενε μια ανοιχτή αγκαλιά. Αυτή η σχέση δεν τον εμπόδισε βεβαίως να δοθεί σε αυτό που αγαπούσε: τη συγγραφή. Η σύντροφός του είχε γίνει αποδεκτή ακριβώς επειδή δεν του στέρησε την ελευθερία των «θέλω» του…

Πιστεύω απόλυτα πως η ελευθερία δεν έχει να κάνει με τη μοναξιά, αλλά με τον ίδιο τον χαρακτήρα μας. Εάν έχουμε μάθει να είμαστε υποτελείς στους άλλους, είτε μόνοι μας είτε όχι, υποτελείς θα παραμείνουμε. Ενώ εάν η ελευθερία είναι τρόπος ζωής, όπως-όπου και να είμαστε θα την υπερασπιζόμαστε και θα την απολαμβάνουμε. Το να αποδεχόμαστε ανθρώπους που δεν μας αξίζουν, αυτό είναι η απόλυτη μοναξιά και ανελευθερία. Χαρακτηριστικό το παράδειγμα να βρίσκεσαι με πολυπληθή παρέα, οπουδήποτε, κι εσύ να νιώθεις τόσο μα τόσο μόνος…
Ενώνοντας τις μοναξιές μας με τους άλλους, λοιπόν, ας αναζητήσουμε την ελευθερία μας μέσα από σχέσεις που μας αξίζουν. Όπως είπε και ο Λακρουά, «πραγματική ελευθερία είναι όταν κανένας δεν σε περιμένει – πραγματική μοναξιά είναι όταν εσύ δεν περιμένεις κανέναν…».
Μήπως η απάντηση στο ερώτημα του Μπουκόβσκι κρύβεται σε αυτές τις δύο φράσεις του Λακρουά;