Ελένη Σκούρα η πρώτη γυναίκα βουλευτής

Η Ελένη Σκούρα ήταν μια δυναμική Ελληνίδα, με μεγάλη κοινωνική προσφορά. Συνέδεσε το όνομά της με την ιστορική εκλογή της πρώτης γυναίκας στο βουλευτικό αξίωμα το 1953, όταν κατοχυρώθηκε νομικά από τον Παπάγο το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι των γυναικών.

Η Ελένη Παπαχρήστου-Σκούρα γεννήθηκε στον Βόλο το 1896 και όταν τέλειωσε το Γυμνάσιο η οικογένειά της εγκαταστάθηκε στην Θεσσαλονίκη, όπου παντρεύτηκε τον δικηγόρο Δημήτριο Σκούρα. Ανέπτυξε πλούσια εθνική δράση σε συλλόγους, σωματεία και τον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό, κατά την διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου. Στον πόλεμο του ’40 ήταν επικεφαλής της «Φανέλας του Στρατιώτη» και προσέφερε ρούχα και φαγητά στους στρατιώτες που πολεμούσαν στα βουνά του βορρά. Στην Κατοχή συνελήφθη από τους Γερμανούς μαζί με τον σύζυγό της και τον αδελφό της Απόστολο Παπαχρήστου και φυλακίστηκαν για την αντιστασιακή τους δράση. Ίδρυσε το Ίδρυμα Απόρων Κορασίδων, που κύριο μέλημά του ήταν να σπουδάζουν και να βρίσκουν εργασία κορίτσια, που δεν μπορούσαν. Όλη της η ζωή ήταν το φιλανθρωπικό της έργο, ζούσε και ανέπνεε για να βοηθά. Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας, σπούδασε στην Νομική, το 1950 έλαβε το πτυχίο της και ξεκίνησε να εργάζεται ως δικηγόρος. Και τρία χρόνια αργότερα έγινε η γυναίκα που άνοιξε τις πόρτες της Βουλής στις Ελληνίδες.

Τον Νοέμβριο του 1952 ο Παπάγος θριάμβευσε στις εκλογές με 55% και 240 βουλευτές. Αν και ψηφίστηκε νόμος επτά μήνες πριν, που έδινε το δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες, εν τούτοις δεν ψήφισαν επειδή δεν είχαν συνταχθεί εκλογικοί κατάλογοι. Τον Δεκέμβρη του 1952 πεθαίνει ο συναγερμικός βουλευτής Θεσσαλονίκης Β. Μπακονίκας και προκηρύσσεται αναπληρωματική εκλογή στις 18-1-1953. Τότε ψήφισαν και έθεσαν υποψηφιότητες για πρώτη φορά γυναίκες, που έλαβαν: Ελένη Σκούρα (Συναγερμού) 47.121 ψήφους, Ιωάννης Πασαλίδης 43.144, Βιργινία Ζάννα (ΕΠΕΚ-Φιλελεύθεροι) 24.244, Απόστολος Αηδονάς 10.559, Αντ. Ανωγειανάκης 6.017, Δημ. Θεοχαρίδης (Λαϊκού) 2.565, Σταυρούλα Κωστοπούλου 2.494, Μερόπη Βασιλικού 1.949, Αγγελική Τσάκωνα 1.535.

Η εκλογή της Σκούρα προκάλεσε αμηχανία στον πρόεδρο της Βουλής Ιωάννη Μακρόπουλο, και τους εκπροσώπους των κομμάτων, για το πώς θα την προσφωνούν! Στην ορκωμοσία της στάθηκαν όλοι οι βουλευτές όρθιοι από το πρωτόγνωρο γεγονός και την χειροκρότησαν θερμά. Ακολούθησε η προσφώνηση του Μακρόπουλου: «… εκφράζω την βαθείαν χαράν του Σώματος διότι υποδεχόμεθα εν τω εθνικώ τούτω συνεδρίω την πρώτην βουλευτίδα των Ελλήνων».
Πήρε μετά τον λόγο η Σκούρα, ευχαρίστησε τον Παπάγο που την υπέδειξε ως υποψήφια, χειροκροτήθηκε από όλους, και μετά ζήτησε τον λόγο ο βουλευτής Γ. Πλατής: «Είπατε προηγουμένως, κ. πρόεδρε, την λέξιν “βουλευτίδα”. Ερωτώ, καθιερούται πλέον ο όρος αυτός διά τας γυναίκας αντιπροσώπους;»
Μακρόπουλος (Πρόεδρος Βουλής): «Μετεχειρίσθην τον όρο του τύπου του γλωσσικού “βουλευτίς βουλευτίδος”, είναι ο δοκιμώτερος. Δεν ανήκει εις εμέ ή την Βουλήν να καθιερώση τον γλωσσικόν όρον. Είναι έργον των λογίων, των λογοτεχνών και της Ακαδημίας Αθηνών αλλά και του γλωσσοπλάστου λαού».
Γερ. Βασιλάτος (βουλευτής): «Η ισότης επιβάλλει να λέγεται βουλευτίς!»
Άλλος βουλευτής: «Ο υπουργός της Παιδείας να μας λύσει την διαφοράν».
Εμμ. Μπακλατζής (βουλευτής): «Κύριε πρόεδρε, χαιρετίζομεν την είσοδον εν τω κοινοβουλίω της πρώτης Ελληνίδος βουλευτίδος».
Γεώργιος Μόδης (βουλευτής): «Και ημείς χαιρετίζομεν την είσοδον της πρώτης Ελληνίδος βουλευτίδος».
Ο Παν. Κανελλόπουλος (υπ. Εθν. Αμύνης) μίλησε για «συνάδελφο», ενώ από την αριστερά μίλησαν για «βουλευτίνα». Πολύ αργότερα καθιερώθηκε ο όρος «η βουλευτής».

«Οι Θεσσαλονικείς, και γενικώτερον οι ψηφοφόροι του Νομού Θεσσαλονίκης, είχαν πρώτοι χθες εξ όλων των Ελλήνων την τιμήν να ψηφίσουν και να αγωνισθούν διά την ανάδειξιν γυναικός εις το βουλευτικόν αξίωμα, κατόπιν της υποδείξεως γυναικών, ως επισήμων υποψηφίων υπό του Ελληνικού Συναγερμού και των συνεργαζομένων κομμάτων ΕΠΕΚ – Φιλελευθέρων. Η υπόδειξις γυναικών είχε βεβαίως δυσαρεστήσει μίαν μερίδα ανδρών οι οποίοι, μολονότι εδέχθησαν την χορήγησιν του δικαιώματος ψήφου εις τας γυναίκας, πάντως εθεώρουν υπερβολικήν την ταυτόχρονον παραχώρησιν εις το ασθενεές φύλον και του δικαιώματος τού εκλέγεσθαι. Τούτο άλλως τε κατεφάνη και εκ της σημαντικής αποχής των ανδρών από την ψηφοφορίαν», έγραφαν τα «ΝΕΑ» της εποχής.

«Είμαι βαθύτατα συγκεκινημένη από την νίκην, που επετεύχθη ύστερα από ένα σκληρόν αγώνα. Η σκέψις μου στρέφεται με μεγάλην ευγνωμοσύνην προς τον στρατάρχην Παπάγον και τους συνεργάτας του. Θα προσπαθήσω να πράξω παν το δυνατόν διά να φανώ ανταξία της εμπιστοσύνης των ψηφοφόρων μου, τους οποίους θερμώς ευχαριστώ. Γνωρίζω ότι ως πρώτη και μοναδική γυναίκα εις την Βουλήν έχω μεγάλας ευθύνας και πολλά καθήκοντα. Είναι πολλά εκείνα που πρέπει να πράξωμεν υπέρ των Ελληνίδων, ιδίως εις τον τομέα της κοινωνικής μερίμνης».

Ευεργέτης των… χωροφυλάκων

Η Σκούρα ήταν δραστήρια στην Βουλή, αγόρευε κι έφερνε τροπολογίες. Μία από αυτές αφορούσε τους χωροφύλακες, στους οποίους απαγορευόταν να παντρευτούν αν δεν συμπλήρωναν το 33ο έτος! Είχαν δημιουργηθεί τότε κοινωνικά δράματα, με εξωσυζυγικές σχέσεις, κρυφούς γάμους, ή παραιτήσεις για να παντρευτούν. Με την τροπολογία της η Σκούρα ζητούσε την κατάργηση της απάνθρωπης αυτής διάταξης και ο υπουργός Εσωτερικών Παυσανίας Λυκουρέζος (πατέρας του Αλέξανδρου) την δέχτηκε αμέσως!
Με την κατάργηση του ορίου ηλικίας στους γάμους, η Σκούρα θεωρήθηκε ευεργέτης των χωροφυλάκων! Όταν επί δικτατορίας ένας χωροφύλακας πήγε σπίτι της για να την συλλάβει, μόλις την είδε και την αναγνώρισε, της είπε: «Κυρία Σκούρα, δυστυχώς ήρθα να σε συλλάβω, αλλά δεν μπορώ να το κάνω! Φύγε! Κρύψου! Εγώ θα πω στην υπηρεσία ότι δεν σε βρήκα…»
Η Σκούρα ευχαρίστησε θερμά τον χωροφύλακα, ντύθηκε, πήρε μερικά πράγματα και τράβηξε στο Αστυνομικό Τμήμα για να… παραδοθεί!
Ακόμη, εισηγήθηκε την ίδρυση της Αστυνομίας Πόλεων και την κατάργηση της Βασιλικής Χωροφυλακής.

Η Ελένη Σκούρα παρέμεινε βουλευτής έως το 1956 και ανέπτυξε κοινοβουλευτική δράση στους τομείς των κοινωνικών και γυναικείων θεμάτων. Τιμήθηκε με το Στρατιωτικό Μετάλλιο Εξαιρέτων Πράξεων και τον Ταξιάρχη του Βασιλικού Τάγματος Ευποιίας.
Επειδή δεν συμπλήρωσε 4ετή θητεία –παρά ένα μήνα, καθώς πέθανε ο Παπάγος και προκηρύχθηκαν εκλογές τις οποίες κέρδισε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής–, δεν μπόρεσε να εξασφαλίσει σύνταξη. Παρ’ όλες τις επιστολές που έστειλε στις εκάστοτε κυβερνήσεις, δεν ης εξασφάλισαν ούτε έστω μία τιμητική σύνταξη, για να πεθάνει αξιοπρεπώς.
Μετά τον θάνατο του συζύγου της, το 1969, η Πολιτεία τής είχε υποσχεθεί τιμητική σύνταξη, που όμως ποτέ δεν της δόθηκε, και στα τελευταία χρόνια της ζωής της αναγκάστηκε να πουλήσει τα παράσημα και τα μετάλλιά της για να εισαχθεί στο Χαρίσειο Γηροκομείο της Θεσσαλονίκης.
Πέθανε 95 χρόνων, τον Φεβρουάριο του 1991, στο νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ της Θεσσαλονίκης. Ο δήμος Βόλου τίμησε την πρώτη γυναίκα βουλευτή της Ελλάδας, στήνοντας την προτομή της στον εξωτερικό χώρο του δημαρχείου το 2007.

Ζούσε μόνη της στην οδό Ερμού 61, αναφέρει η Σοφία Μαυραντζά στο ρεπορτάζ της στο site «https://e-thessalia.gr», σε ένα διαμέρισμα στη Θεσσαλονίκη. Από το ’90 και μετά άρχισε να βαραίνει. «Δεν υπήρχαν πόροι για να ζήσει μόνη της. Κατόπιν παρεμβάσεως του Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Παντελεήμονα μπήκε στο Γηροκομείο Θεσσαλονίκης, όπου και απεβίωσε μετά από δύο χρόνια. Είχε το μυαλό της μέχρι που πέθανε. Το μοναδικό παράπονό της ήταν πως δεν πήρε σύνταξη για ένα μόλις μήνα. Το ’90 της έστειλαν 5.000 δραχμές, λες και ζητιάνευε, και φυσικά τους τα έστειλε πίσω. Όταν όμως πέθανε, θέλανε να κάνουν την κηδεία της δημοσία δαπάνη. Εμείς, τα ανίψια της, δεν το επιτρέψαμε. Αποδεχθήκαμε μόνο η ταφή να γίνει με τιμές υπουργού», εξηγεί ο ανιψιός της Ελένης Σκούρα, Γιώργος Παπαχρήστου. Ο πρώην υπουργός και βουλευτής Γ. Σούρλας παρενέβη και μεταφέρθηκαν τα οστά της στο Κοιμητήριο του Βόλου.

Εδώ θα ήταν χρήσιμο να αναφέρουμε πώς φτάσαμε στην εκλογή της πρώτης Ελληνίδας βουλευτού:
Το 1844 πραγματοποιείται η Α΄ Εθνοσυνέλευση της χώρας. Το Α΄ Σύνταγμα που ψηφίστηκε, ορίζει στο άρθρο 3, ότι «οι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του Νόμου». Οι γυναίκες, όμως, παρ’ όλη την σημαντική συμμετοχή τους στον αγώνα του 1821, δεν αποκτούν τα πολιτικά τους δικαιώματα.
Το 1887-1888 ακούγεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα το σύνθημα: «Ψήφος στην Γυναίκα», που ανήκει στο έντυπο «Η Εφημερίδα των Κυριών».
Το 1921 ο πρωθυπουργός Γούναρης παρευρίσκεται στο συνέδριο του Ελληνικού Λυκείου, που έγινε στις 28 του Μάρτη του 1921, και υπόσχεται ψήφο στις γυναίκες, χωρίς όμως αποτέλεσμα.
Το 1924 η πρώτη Δημοκρατική Κυβέρνηση της Ελλάδας κάνει εισήγηση στην Εθνοσυνέλευση για αλλαγή της Νομοθεσίας περί Δήμων και Κοινοτήτων, με αποτέλεσμα να δοθεί στις γυναίκες το δικαίωμα του εκλέγειν μόνο, και μάλιστα υπό όρους, όπως το να είναι πάνω από 30 χρόνων και να μην είναι αναλφάβητες – εδώ να επισημάνουμε ότι με τον όρο «μη αναλφάβητες» εννοούσαν να είχαν τελειώσει το δημοτικό.
Το 1934 δίνεται το δικαίωμα εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις γυναίκες, μόνο για τις δημοτικές εκλογές, με όρους και πάλι, αλλά απέτυχαν λόγω της μεγάλης αποχής τους, εξαιτίας των δυσκολιών που προέκυψαν στην σύνταξη των εκλογικών καταλόγων.
Το 1945 το ανώτερο όργανο της πρώτης λαϊκής εξουσίας στην Ελλάδα (ΠΕΕΑ) αναγνωρίζει τυπικά και ουσιαστικά την ισότητα της γυναίκας.
Το 1952 ο νόμος 2159 κατοχυρώνει το δικαίωμα της γυναίκας όχι μόνο να εκλέγει, αλλά και να εκλέγεται στις δημοτικές και τις βουλευτικές εκλογές. Ωστόσο, οι γυναίκες δεν ψηφίζουν τον Νοέμβρη που γίνονται οι εκλογές, γιατί δεν έχουν ενημερωθεί οι εκλογικοί κατάλογοι. Σε επαναληπτικές όμως εκλογές, μόνο για την Θεσσαλονίκη και λόγω εκκένωσης μίας έδρας στις 18 Ιανουαρίου 1953, εκλέγεται με την παράταξη «Ελληνικός Συναγερμός» η πρώτη Ελληνίδα βουλευτής, η Ελένη Σκούρα.

Ανιχνεύοντας στο διαδίκτυο, αλιεύσαμε το παρακάτω video από το αρχείο της ΕΡΤ, που αξίζει να το δούμε με μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς η παραγωγή του έγινε ένα χρόνο πριν φύγει από την ζωή η Ελένη Σκούρα:Ανιχνεύοντας στο διαδίκτυο, αλιεύσαμε το παρακάτω video από το αρχείο της ΕΡΤ, που αξίζει να το δούμε με μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς η παραγωγή του έγινε ένα χρόνο πριν φύγει από την ζωή η Ελένη Σκούρα: