Έλενα Σκυλίτση – Βενιζέλου Η μεγάλη ευεργέτης των γυναικών

Τον γιο μου τον πήρα αγκαλιά για πρώτη φορά ξημερώματα Πέμπτης 29ης Ιουλίου στο μαιευτήριο «Έλενα». Χιλιάδες γυναίκες έχουν νοσηλευθεί ή έχουν γεννήσει εκεί , αλλά είμαι εντελώς σίγουρη ότι ακόμη και σήμερα ελάχιστοι είναι εκείνοι που γνωρίζουν γιατί το συγκεκριμένο μαιευτήριο ονομάζεται « Έλενα – Μαρίκα Ηλιάδη».

Αυτό το νοσοκομείο ,που αποτελούσε για δεκαετίες πρότυπο για την νοσηλεία των γυναικών που έφερναν στον κόσμο τα παιδιά τους ή αντιμετώπιζαν γυναικολογικά προβλήματα δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία της δεύτερης συζύγου του Ελευθέριου Βενιζέλου, της Έλενας Σκυλίτση – Βενιζέλου ,της γυναίκας που δεν μπόρεσε ποτέ να γίνει μητέρα !

Με την δημιουργία ενός εξαιρετικού νοσηλευτικού κέντρου που εγκαινιάστηκε το 1933 προστάτευσε χιλιάδες γυναίκες, έτσι ώστε να μην υποστούν μη αναστρέψιμες βλάβες κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης ή του τοκετού τους.

Για πολλές και πολλούς απορία μπορεί να παραμένει «γιατί το συγκεκριμένο νοσηλευτικό ίδρυμα έχει δύο ονόματα , καθώς λέγεται μαιευτήριο «Ελένα- Μαρίκα Ηλιάδη».

Η Έλενα Σκυλίτση – Βενιζέλου με την Μαρίκα Ηλιάδη ήταν στενές φίλες. Δυστυχώς η Μαρίκα Ηλιάδη πέθανε κατά την διαδικασία του τοκετού , γεγονός που σοκάρισε την Έλενα σε βαθμό τέτοιο που να ξεκινήσει την έρευνα και τις διαδικασίες εκείνες για την ίδρυση ενός πρότυπου μαιευτηρίου στην χώρα μας.

Η δεύτερη σύζυγος του Ελευθερίου Βενιζέλου είχε πάρα πολύ μεγάλη περιουσία. Το γεγονός αυτό, μάλιστα, το χρησιμοποίησαν και οι πολιτικοί του αντίπαλοι για να τον κατηγορήσουν « σαν προικοθήρα». Ο γάμος τους έγινε μια χρονιά πολύ δύσκολη για εκείνον καθώς είχε υποστεί την 1η Νοεμβρίου του 1920 συντριπτική ήττα στις εκλογές και δεν είχε εκλεγεί καν βουλευτής. Αυτή η περίοδος απόλυτης αμφισβήτησής του, τον κάνει να εγκαταλείψει την Ελλάδα και να ταξιδέψει στην Ευρώπη και στην Αμερική.

Ο γάμος τους με την Έλενα δεν έγινε στην Ελλάδα. Στον τόπο που έγινε το μυστήριο είχε ζήσει και είχε ταφεί ο Καρλ Μαρξ και δεν ήταν άλλος από την αίθουσα μουσικής του σπιτιού του Sir Arthur και της Lady Crosfield στο Highgate του Λονδίνου. Αυτό συνέβη, καθώς οι αρχές φοβούνταν για πιθανότητα απόπειρας δολοφονίας του Βενιζέλου . Για εκείνη την μέρα η Έλενα Σκυλίτση – Βενιζέλου γράφει στο ημερολόγιό της:

«Όταν έφυγαν οι καλεσμένοι, αργά το απόγευμα, οι οικοδεσπότες μάς ζήτησαν να φυτέψουμε ένα δενδρύλλιο, σε ανάμνηση του γεγονότος. Μετά από 30 και περισσότερα χρόνια, υψώνεται ένα δέντρο περήφανο και σφριγηλό, σύμβολο του στέρεου και άφθαρτου αισθήματος, που μας ένωσε μέσα από τις καταιγίδες και τη θύελλα της ζωής.»

Το ζευγάρι θα εγκατασταθεί στο Παρίσι. Το 1924, σ’ ένα ταξίδι της στην Ελβετία, επισκέφθηκε ένα μαιευτήριο με τη συνοδεία του φίλου της, του γιατρού- καθηγητή Ροσιέρ. «Τι κρίμα να μην έχει η Ελλάδα ένα τέτοιο νοσηλευτικό ίδρυμα», σχολίασε εκείνος.

Με έντονη τη συγκινησιακή φόρτισή της μετά τον θάνατο της φίλης της Μαρίκας Ηλιάδη, η Έλενα Βενιζέλου απαντά: «θα το έχει». Το αποφασίζει και, με την βοήθεια του διακεκριμένου φίλου της γιατρού , του αρχιτέκτονα G.Epitaux και του προέδρου του Ερυθρού Σταυρού, Αθανασάκη, ολοκληρώνεται το 1933 ένα νοσοκομειακό συγκρότημα το οποίο υπήρξε το αρτιότερο σε εξοπλισμό και ιατρικό προσωπικό στα Βαλκάνια.

Με αφορμή τα εγκαίνια του νοσοκομείου, ο δήμαρχος της Αθήνας Σπυρίδων Μερκούρης και πολιτικός αντίπαλος του Ελ. Βενιζέλου δήλωσε:

«Αισθάνομαι ευγνωμοσύνην προς την Ελληνίδα, η οποία γνωρίζει να καθιστά πηγήν υγείας και προαγωγής της πρώτης πόλεως του κόσμου το θείον εις χείρας της δώρον του πλούτου, συνεχίζουσα το ανθρωπιστικόν και φιλόπολι έργον της αιεμνήστου μητρός της Βιργινίας Σκυλίτση, εις της οποίας την έμπνευσιν οφείλεται και το ίδρυμα τούτο.»

Η εφημερίδα της εποχής «Πατρίς» με δημοσίευμά της χαρακτηρίζει το νοσηλευτικό ίδρυμα «μυθικό παλάτι» με άρθρο και φωτογραφίες που δημοσιεύτηκαν στις 16 Φεβρουαρίου του 1933

Η ίδια η Έλενα δεν πήρε τον λόγο, καθώς το να μιλούσε μπροστά στο κοινό δεν ήταν από «τα καλύτερά της». Αντί για την ίδια μίλησε ο Ελευθέριος Βενιζέλος:

«Η γυναίκα μου, εμποτισμένη από την ιδέαν ότι ο πλούτος αποτελεί κοινωνικόν λειτούργημα, είναι ευτυχής διότι της δίδεται η νέα αυτή ευκαιρία όπως εκπληρώση, όσον της επιτρέπουν αι δυνάμεις, το καθήκον, το οποίον αισθάνεται ότι δημιουργεί δι' αυτήν απέναντι της Κοινωνίας το γεγονός ότι είναι κάτοχος περιουσίας, της οποίας η πρόσοδος υπερβαίνει τας ατομικάς και οικογενειακάς ανάγκας της... Αλλά πιστεύω να συγχωρηθή εις την γυναίκα μου ότι επροτίμησε να χρησιμοποιή τα περισσεύματά της διά την ίδρυσιν τοιούτων ιδρυμάτων, εφ' όσον ιδίως η κατ' αυτόν τον τρόπον χρησιμοποίησις αυτών την απαλλάττει από πολλάς παρεξηγήσεις, εις τας οποίας ηδύνατο να την εκθέση η ανάμιξίς της εις βιομηχανικάς ή άλλας οιασδήποτε επιχειρήσεις, διά τας οποίας, άλλως τε, δεν αισθάνεται να έχη καμμίαν αρμοδιότητα".

Ο αρχικός προϋπολογισμός έφτανε τα 70.000.000 εκατομμύρια δραχμές της εποχής, με το τελικό κόστος να ανεβαίνει κατά πολύ τις αρχικές εκτιμήσεις. Η Έλενα Βενιζέλου δίνει όλο το χρηματικό ποσό, ανέλαβε, δε, και την εφόρου ζωής κάλυψη του ετήσιου ελλείμματος του ιδρύματος, ενώ με την διαθήκη της είχε προβλέψει ( πριν καν τα εγκαίνια ) την χορήγηση 60.000 λιρών, οι οποίες θ’ αποτελούσαν την πάγια περιουσία του, μαζί με 30.000 λίρες που η δωρήτρια είχε κληρονομήσει από την μητέρα της Βιργινία Σκυλίτση.

Το πρώτο μωρό που γεννήθηκε ήταν αγόρι

Ένα χρόνο πριν τα εγκαίνια του νοσοκομείου μια ετοιμόγεννη γυναίκα πήγε με δική της πρωτοβουλία να γεννήσει στο νοσοκομείο, αλλά καθώς δεν είχαν τελειώσει οι εργασίες ήταν αδύνατον. Μέχρι να κανονιστεί η μεταφορά της σε άλλο νοσηλευτικό ίδρυμα, γέννησε αγοράκι, η Έλενα Βενιζέλου το θεώρησε εξαιρετικό οιωνό και α) ζήτησε να παραμείνει η λεχώνα στο ίδρυμα β) της δώρισε 20.000 λίρες για ν’ αναθρέψει το παιδί της.

Στον χώρο του νοσοκομείου βρίσκεται ένα εκκλησάκι των Αγίων Ελευθερίου και Ελένης. Σε αυτόν το χώρο, φυλάσσεται μέσα σε λάρνακα η καρδιά της μεγάλης ευεργέτιδας.

Η παρουσία της «δίπλα και πίσω» από τον Βενιζέλο περιγράφεται στο βιβλίο που υπέγραψε η ίδια πριν πεθάνει με τον τίτλο «στην σκιά του Βενιζέλου».

Την ίδια χρονιά που εγκαινιάζεται το εκπληκτικό νοσηλευτικό ίδρυμα, γίνεται και η απόπειρα δολοφονίας του Βενιζέλου. Το ζευγάρι είχε επισκεφθεί στην Κηφισιά τον Στέφανο και την Πηνελόπη Δέλτα. Στην επιστροφή, το αυτοκίνητο του Βενιζέλου «γαζώνεται» κυριολεκτικά από σφαίρες. Εκείνη πέφτει πάνω στον άντρα της για να τον προστατεύσει με αποτέλεσμα μία από τις σφαίρες να την βρει στο μηρό, σφαίρα που δεν μπόρεσαν να βγάλουν, με αποτέλεσμα να την ενοχλεί μέχρι το τέλος της ζωής της.

Το 1959, δημιουργούνται δύο νέες κτιριακές μονάδες. Στην μία στεγάστηκε η Σχολή Μαιών και το δεύτερο κτίριο ήταν βοηθητικό. Το 1962 ανατίθεται στο τεχνικό γραφείο του Καθηγητή Lord Lewelyn- Davies με έδρα το Λονδίνο και στον Έλληνα Π. Μιχαλέα αρχιτέκτονα, αλλά και στον Β. Αμπακούμκιν, πολιτικό μηχανικό, η μελέτη για ν’ αναγερθεί επταώροφο κτίριο που να περιλαμβάνει χειρουργεία, μονάδα προώρων , αίθουσες τοκετών, κεντρική αποστείρωση, Τράπεζα γάλακτος, τμήμα Μητρικού Θηλασμού , τμήμα παραλαβής ασθενών και φυσικά θαλάμους νοσηλείας. Εξαιρετική πρωτοπορία για την εποχή ήταν το γεγονός ότι τα κτίρια επικοινωνούσαν και υπό το έδαφος.

Το σπίτι της ίδιας στο Λονδίνο δωρίσθηκε για να μένει εκεί ο Έλληνας πρέσβης, ενώ έκανε σημαντικότατες δωρεές στην Αθήνα, το Λονδίνο, την Χίο, τα Χανιά. Συμμετείχε στην ανέγερση του Ερυθρού Σταυρού στο Παρίσι, δώρισε οικόπεδο σε γηροκομείο στο Λονδίνο, κατασκεύασε το Βενιζέλειο Ωδείο και Στάδιο στα Χανιά καθώς και το Σκυλίτσειο Νοσοκομείο Χίου.