ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΠΑΘΟΥΣ ΜΕ ΤΗ ΜΑΤΙΑ ΤΟΥ ΙΑΤΡΟΔΙΚΑΣΤΗ*

Ζήτησα από τον Γρηγόρη Λέων, ιατροδικαστή και Πρόεδρο της Ελληνικής Ιατροδικαστικής υπηρεσίας, τον οποίο έχουμε φιλοξενήσει αρκετές φορές στην εκπομπή «Aλήθειες με τη Ζήνα» στο Star για έξι σχεδόν χρόνια, να συζητήσουμε όσα αφορούν σε εγκλήματα πάθους. Αλήθειες που σοκάρουν, αλλά δείχνουν το μέγεθος της δύναμης του νου του καθένα μας: 

Στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, το 18 π.Χ. εφαρμοζόταν ο ρωμαϊκός νόμος Lex Julia de mulinteri coercendis από τον Καίσαρα Αύγουστο, ο οποίος επέτρεπε στους πατέρες τη δολοφονία των κοριτσιών τους και των εραστών τους που διέπραξαν μοιχεία και επέτρεπε επίσης στον σύζυγο της γυναίκας τη δολοφονία του εραστή της.

Ο γαλλικός ποινικός κώδικας του 1810 επέβαλλε ελαφρύτερες ποινές για εγκλήματα πάθους. Το άρθρο 324 επέτρεπε τη δολοφονία μιας άπιστης συζύγου και του εραστή της από τα χέρια του συζύγου της, μόνο κατά τη στιγμή που η σύζυγος και ο εραστής της πιανόντουσαν στα «πράσα» από τον σύζυγο στο γαμήλιο σπίτι. Στις 7 Νοεμβρίου 1975, ο νόμος αρ. 617/75, άρθρο 17 κατάργησε το άρθρο 324.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι ισχυρισμοί για «εγκλήματα πάθους» έχουν παραδοσιακά συσχετιστεί με την επίκληση της προσωρινής παραφροσύνης ή της πρόκλησης. Αυτή η υπεράσπιση χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Αμερικανό Γερουσιαστή Daniel Sickles της Νέας Υόρκης το 1859, αφού είχε σκοτώσει τον εραστή της συζύγου του, τον Philip Barton Key II. Χρησιμοποιήθηκε ως υπεράσπιση σε υποθέσεις δολοφονιών ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια των δεκαετιών του ’40 και του ’50.

Τις τελευταίες δεκαετίες οι φεμινίστριες και οι οργανώσεις για τα δικαιώματα των γυναικών εργάστηκαν για να αλλάξουν νόμους και κοινωνικούς κανόνες που ανέχονται εγκλήματα πάθους κατά των γυναικών. Η σύσταση του Συμβουλίου της Ευρώπης Rec (2002) στα κράτη μέλη σχετικά με την προστασία των γυναικών από τη βία αναφέρει ότι τα κράτη μέλη πρέπει να «αποτρέψουν τη μοιχεία ως δικαιολογία για βία εντός της οικογένειας».

Σημαντικό ρόλο στην εξιχνίαση των εγκλημάτων πάθους έχει η ιατροδικαστική επιστήμη. Σε αυτά τα εγκλήματα η χρήση νύσσοντος και τέμνοντος οργάνου είναι η πιο συχνή μέθοδος ανθρωποκτονίας. Οι δράστες είναι συχνά νεότεροι άνδρες. Συνήθως ο δράστης και το θύμα γνωρίζονται μεταξύ τους και στις περισσότερες περιπτώσεις σχετίζονται στενά, ενώ το κίνητρο είναι το πάθος. Ο δράστης συνήθως δεν έχει διαπιστωμένη ψυχιατρική διαταραχή. Τις περισσότερες φορές, η σκηνή του εγκλήματος είναι το σπίτι του θύματος. Αυτό ισχύει ειδικά για την περίπτωση μιας γυναίκας θύματος και ενός άνδρα δράστη.

Στις περισσότερες υποθέσεις ένας μεγάλος αριθμός τραυμάτων συνήθως υποδηλώνει την εμπλοκή πέραν του ενός δράστη, κάτι που σε αυτές τις υποθέσεις δεν είναι συχνό. Πολλαπλά τραύματα που εντοπίζονται κυρίως στο κεφάλι και τον λαιμό είναι τυπικά στα εγκλήματα πάθους και υποδεικνύουν τη στενότερη σχέση του θύματος με τον δράστη. Οι παθητικοί αμυντικοί τραυματισμοί (τραύματα άμυνας) μπορεί να συμβούν όταν το θύμα προσπαθεί να προστατευτεί από τις πλήξεις που δέχεται και συνήθως οι τραυματισμοί αυτοί συμβαίνουν στα χέρια. Τα τραύματα άμυνας αποδεικνύουν ότι το θύμα είχε συνείδηση και ήταν ικανό να αποκρούσει την επίθεση σε κάποιο βαθμό.

Ο όρος «overkill» αναφέρεται στην πρόκληση πολλαπλών τραυματισμών από έναν δράστη που υπερβαίνει κατά πολύ την ικανή έκταση για να σκοτώσει το θύμα. Το overkill υποδεικνύει ότι ο δράστης βρισκόταν σε έντονη συναισθηματική φόρτιση, ειδικά σε ανθρωποκτονίες με σεξουαλικά κίνητρα. Η πιο συχνή αιτία θανάτου σε ανθρωποκτονίες που διαπράττονται με νύσσον και τέμνων όργανο είναι η αιμορραγία λόγω ρήξεων ή διατομών μεγάλων αγγείων.

Οφείλεται να γίνεται διάκριση μεταξύ παρορμητικών εγκλημάτων και εγκλημάτων πάθους. Τα πρώτα εκτελούνται παρορμητικά και είναι μη προγραμματισμένες επιθετικές πράξεις, όπου δεν μπορούμε να βρούμε συγκεκριμένα προηγούμενα γεγονότα που μπορούν να προκύψουν από μια σχετική σχέση μεταξύ του δράστη και του θύματος. Τα εγκλήματα πάθους, από την άλλη πλευρά, είναι επίσης παρορμητικές και επιθετικές πράξεις που εκτελούνται σε μια πολύ αγχωτική συναισθηματική κατάσταση, αλλά κατευθύνονται προς ένα άλλο σχετικό με τον δράστη άτομο και χαρακτηρίζονται από συγκεκριμένα προηγούμενα γεγονότα που προέρχονται από τη σχέση μεταξύ του δράστη και του θύματος.

Τα εγκλήματα πάθους είναι υποθέσεις που απαιτούν ιδιαίτερα προσεκτική ιατροδικαστική διερεύνηση, καθώς και διεπιστημονική προσέγγιση, μεταξύ άλλων, από ιατροδικαστικούς γενετιστές και ψυχιατροδικαστές. Παρ’ ότι νομοθετικά τις τελευταίες δεκαετίες υπήρξαν θετικές εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο, δυστυχώς τα εγκλήματα πάθους θα συνεχίζουν να υπάρχουν καθώς πηγάζουν από την πολυπλοκότητα των ανθρωπίνων σχέσεων.

*Γρηγόρης Λέων, Ιατροδικαστής, Πρόεδρος Ελληνικής Ιατροδικαστικής Εταιρίας και Πρόεδρος ΚΥΑΔΑ