ΔΥΣΟΙΩΝΕΣ ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

Τα πρόσφατα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ) και του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους (ΓΛΚ) καταδεικνύουν τις δραματικές επιπτώσεις της πανδημίας κορωνοϊού Covid-19 στην πορεία της ελληνικής οικονομίας. Η εξέλιξη των κύριων μακροοικονομικών μεγεθών συγκλίνει στο απογοητευτικό συμπέρασμα ότι οι βραχυμεσοπρόθεσμες προοπτικές της εθνικής μας οικονομίας προδιαγράφονται δυσοίωνες και αποκαρδιωτικές. Ως γνωστόν, η μεταβολή του πραγματικού ΑΕΠ (Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν) ή ΑΕΠ σε σταθερές τιμές απεικονίζει τους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης μιας χώρας. Σύμφωνα με τα εθνικολογιστικά στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το β΄ τρίμηνο Απριλίου-Ιουνίου 2020 η μείωση του πραγματικού ΑΕΠ της ελληνικής οικονομίας ανήλθε στο εντυπωσιακό ποσοστό του -15,2%. Από το 1948 και έως σήμερα, που η ΕΛΣΤΑΤ υπολογίζει την εξέλιξη του ΑΕΠ της Ελλάδας, για πρώτη φορά καταγράφεται τριμηνιαία ελάττωση του πραγματικού ΑΕΠ της τάξης του -15,2%.

Δοθέντος ότι την περίοδο Ιανουαρίου-Μαρτίου 2019-2020 η μείωση του πραγματικού ΑΕΠ ανήλθε σε -0,5%, τότε με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ προκύπτει ότι το εξάμηνο Ιανουαρίου-Ιουνίου 2019/2020 ο αναπτυξιακός ρυθμός της ελληνικής οικονομίας διαμορφώθηκε σε -7,9%. Και το εύλογο ερώτημα είναι: Πώς προδιαγράφονται οι αναπτυξιακές προοπτικές της Ελλάδας κατά την διάρκεια του δευτέρου εξαμήνου 2020; Η πορεία της τουριστικής δραστηριότητας λόγω πανδημίας κορωνοϊού Covid-19 εντός του 2020 είναι άκρως απογοητευτική για τη χώρα μας. Οι εισπράξεις τουριστικού συναλλάγματος από 18,1 δισ. ευρώ το 2019 αναμένονται μόλις σε 4,0 δισ. ευρώ το 2020.

Σύμφωνα με τη μέθοδο των εθνικών λογαριασμών, κατά την τουριστική περίοδο Ιουνίου-Σεπτεμβρίου, ο τομέας του τουρισμού εκτιμάται ότι συντελεί στην παραγωγή περίπου του 30% του ΑΕΠ της ελληνικής οικονομίας. Αν η εισροή τουριστικού συναλλάγματος την περίοδο Ιουνίου-Σεπτεμβρίου 2019/2020 από 13,3 πέσει στα 3,2 δισ. ευρώ, σαφές είναι ότι το δεύτερο εξάμηνο του 2020 η ύφεση της εθνικής μας οικονομίας θα προσεγγίσει το -13%. Αξιοσημείωτο είναι ότι τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας οδηγούν στην πρόβλεψη ότι την περίοδο 2019-2020 το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών από -2,6 θα διευρυνθεί σε -15,0 δισ. ευρώ, προκαλώντας έτσι επιπρόσθετες αρνητικές πολλαπλασιαστικές επιδράσεις στην εγχώρια οικονομική δραστηριότητα.

Αυτές οι στατιστικές εκτιμήσεις οδηγούν στο ζοφερό συμπέρασμα ότι το ποσοστό ελάττωσης του πραγματικού ΑΕΠ της Ελλάδας το 2020 προβλέπεται ότι θα υπερβεί το -10%. Αναφορικά με το μέτωπο της ανεργίας, τα στοιχεία της εγγεγραμμένης ανεργίας του ΟΑΕΔ (Οργανισμός Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού) δείχνουν ότι την περίοδο Ιανουαρίου-Αυγούστου 2020 ο αριθμός των ανέργων υπολογίζεται σε 1.160.000 άτομα, με συνέπεια το ποσοστό ανεργίας στη χώρα μας το 2020 να αναμένεται σε 24,5%. Έχοντας κατά νου το σύνολο των πρόδρομων οικονομικών δεικτών, όπως είναι οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών, ο δείκτης λιανικών πωλήσεων, η οικοδομική δραστηριότητα, ο κύκλος εργασιών στη βιομηχανία, κ.ο.κ., και με την προϋπόθεση πως η ΕΛΣΤΑΤ δεν θα παραποιήσει τα εθνικολογιστικά στοιχεία, η αναπτυξιακή επίδοση της Ελλάδας το 2020 προβλέπεται ότι θα διαμορφωθεί γύρω στο -11%.

Από τα στοιχεία του πίνακα 1 συμπεραίνεται ότι η ελληνική οικονομία μετά το 2007 διέρχεται φάση παρατεταμένης ύφεσης. Η στατιστική διαπίστωση ότι την περίοδο 2007-2020 το πραγματικό ΑΕΠ από 250,5 προβλέπεται ότι θα μειωθεί σε 173,0 δισ. ευρώ πιστοποιεί την αποτελμάτωση της εθνικής μας οικονομίας. Αν υποτεθεί ότι τα επόμενα χρόνια ο μέσος ετήσιος αναπτυξιακός ρυθμός της χώρας θα ήταν 2%, τότε το 2040 ήτοι μετά από 20 χρόνια το πραγματικό ΑΕΠ θα έφτανε τα 250,5 δισ. ευρώ. Αξιομνημόνευτο είναι ότι την περίοδο 1950-1980 ο μέσος ετήσιος αναπτυξιακός ρυθμός της Ελλάδας ανήλθε σε 6,2% και ήταν από τους υψηλότερους παγκοσμίως. Απεναντίας, την περίοδο 1980-2020 η ελληνική οικονομία αναπτυσσόταν με μέσο ετήσιο ρυθμό μόλις 0,6%, καταδεικνύοντας την καταβαράθρωση της ανταγωνιστικότητας του οικονομικού μας συστήματος.

Η καθίζηση της ανταγωνιστικότητας της εθνικής μας οικονομίας επιβεβαιώνεται από την ποσοτική παρατήρηση ότι την περίοδο 1980-2020 το ποσοστό συμμετοχής αμφότερων του αγροτικού και του βιομηχανικού τομέα στην παραγωγή του ΑΕΠ από 50,5% συρρικνώθηκε στο 18%. Πώς είναι δυνατόν η χώρα μας να εισέλθει σε δυναμική αναπτυξιακή πορεία, όταν την περίοδο 1980-2020 ο δευτερογενής τομέας της βιομηχανίας από 35% έφτασε στο τραγικό σημείο να παράγει μόλις το 14% του ΑΕΠ και ταυτόχρονα το μερίδιο του τριτογενή τομέα των υπηρεσιών από 49,5% εξακοντίστηκε στο 82% του ΑΕΠ; Η διατηρησιμότητα της αναπτυξιακής διαδικασίας, δηλαδή η δυνατότητα μιας χώρας να αναπτύσσεται για μακρά χρονική περίοδο με ικανοποιητικούς αναπτυξιακούς ρυθμούς, εξαρτάται άμεσα και καθοριστικά από τη δραστική συμβολή του βιομηχανικού τομέα στην παραγωγή του ΑΕΠ. Ο τομέας της βιομηχανίας αποτελεί τη σπονδυλική στήλη του οικονομικού συστήματος της οποιασδήποτε χώρας του κόσμου.

Δυστυχώς, η αποτελμάτωση της ελληνικής οικονομίας κατά την περίοδο 2007-2020 εκδηλώνεται σε συνθήκες συνεχούς αύξησης του δημοσίου χρέους.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του πίνακα 2, στα χρόνια της μεταπολίτευσης η άνοδος του δημοσίου χρέους είναι αλματώδης και ανεξέλεγκτη, αποτυπώνοντας την αποτυχία των ασκούμενων κυβερνητικών μακροοικονομικών πολιτικών. Κατά την περίοδο 1974-2020, το χρέος της κεντρικής κυβέρνησης από μόλις 3,8 εκσφενδονίστηκε στα 368 δισ. ευρώ, με δραματικό επακόλουθο από 18,1% να αντιπροσωπεύει το 226,2% του ΑΕΠ!!! Το 2009 που η Ελλάδα χρεοκόπησε, το δημόσιο χρέος ήταν 298,5 δισ. ευρώ και αποτελούσε το 125,7% του ΑΕΠ. Αν στις κρατικές δαπάνες συνυπολογιστούν τα τοκοχρεολύσια για την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους, ο κρατικός προϋπολογισμός από το 1948 και έως σήμερα είναι συνεχώς ελλειμματικός. Αυτό σημαίνει ότι μετά το 1948, κάθε ημερολογιακό έτος οι δημόσιες δαπάνες ήταν μεγαλύτερες των κρατικών εσόδων, με αναπόφευκτη συνέπεια η δημιουργία των δημοσιονομικών ελλειμμάτων να προκαλεί τη διαχρονική άνοδο του δημοσίου χρέους. Η αύξηση του χρέους της κεντρικής κυβέρνησης από μόλις 48 εκατομμύρια ευρώ το 1950 σε 368 δισ. ευρώ το 2020, είναι το οικτρό αποτέλεσμα των ελλειμμάτων που κάθε χρόνο παρουσίαζε ο προϋπολογισμός του ελληνικού κράτους. Σαφές είναι ότι το δημόσιο χρέος μιας χώρας καθρεφτίζεται στη συσσώρευση παρελθόντων κρατικών ελλειμμάτων.

Τον Μάιο του 2010, η τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ με πρωθυπουργό τον διαβόητο Γεώργιο Ανδρέα Παπανδρέου (ΓΑΠ) έβαλε τον ελληνικό λαό υπό το πέλμα των μνημονίων, με την προσδοκία η εθνική μας οικονομία να εισέλθει σε αναπτυξιακή πορεία και τα Δημόσια Οικονομικά της χώρας να εξυγιανθούν. Από τον Μάιο του 2010 και έως σήμερα, όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις ομιλούν για την αναγκαιότητα υιοθέτησης μεταρρυθμιστικών θεσμικών πολιτικών, αποσκοπώντας στην προαγωγή της ανταγωνιστικότητας του οικονομικού μας συστήματος, τη βελτίωση της παραγωγικότητας, την επίτευξη ικανοποιητικών αναπτυξιακών επιδόσεων και τη σταδιακή ελάττωση του δημοσίου χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ. Αν και κατά τη διάρκεια του 2012, το χρέος της κεντρικής κυβέρνησης κουρεύτηκε συνολικά 138 δισ. ευρώ, παρ’ όλα αυτά το χρέος της κεντρικής κυβέρνησης από 305,5 δισ. τον Δεκέμβριο του 2012 εκτιμάται σε 368 δισ. ευρώ το 2020. Οι μεταρρυθμιστικές πολιτικές που όλες οι κυβερνήσεις ισχυρίζονται ότι εφαρμόζουν μετά τον Μάιο του 2010, αντί να αναγεννήσουν την εθνική οικονομία και να ωθήσουν τη χώρα σε αναπτυξιακή τροχιά, αντιθέτως προκάλεσαν την καθήλωση της οικονομίας στον βάλτο της ύφεσης σε συνθήκες ξέφρενης ανόδου του δημοσίου χρέους.

Ο τυφώνας της πανδημίας του κορωνοϊού Covid-19 που από τις αρχές Μαρτίου 2020 σαρώνει την οικονομία του τόπου, προκαλεί την περαιτέρω επιδείνωση των βασικών μακροοικονομικών μας μεγεθών. Εντός του 2020 παρατηρείται η αχαλίνωτη επιδείνωση των Δημοσίων Οικονομικών, όπως αυτή καθρεφτίζεται στη μεγάλη υστέρηση των φορολογικών εσόδων και την αλματώδη άνοδο του δημοσίου χρέους. Το υπερβολικό μέγεθος του δημοσίου χρέους της Ελλάδας αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για την υιοθέτηση εκτεταμένων μέτρων δημοσιονομικής πολιτικής, που εμπράκτως θα μπορούσαν να στήριζαν την πραγματική οικονομία και δραστικά να περιόριζαν τις διαστάσεις της εξελισσόμενης ύφεσης.

Για παράδειγμα, αν το χρέος της κεντρικής κυβέρνησης ήταν 100 δισ. ευρώ ή 59,5% του ΑΕΠ και όχι 368 δισ. ευρώ ή 226,2% του ΑΕΠ που προβλέπεται το 2020, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης με το υφιστάμενο κυβερνητικό οικονομικό επιτελείο θα είχαν τη δυνατότητα να προέβαιναν σε αύξηση των κρατικών δαπανών και μείωση των φορολογικών εσόδων της τάξης των 30, 40 και 50 δισ. ευρώ, ενισχύοντας έτσι αποφασιστικά το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων. Το γιγαντιαίο δημόσιο χρέος αποτελεί τροχοπέδη στην άσκηση μιας αποφασιστικής και γενναιόδωρης δημοσιονομικής πολιτικής.

Τα στοιχεία των πινάκων 1 και 2 πιστοποιούν ότι η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια εξακολουθεί να είναι μια καταχρεωμένη χώρα, η εθνική οικονομία της οποίας χαρακτηρίζεται για τα πολύ χαμηλά επίπεδα παραγωγικότητας και κατά προέκταση για τις αρνητικές αναπτυξιακές της επιδόσεις.

Οι ρυθμοί οικονομικής ανάπτυξης εξαρτώνται από την ανταγωνιστικότητα και την παραγωγικότητα του οικονομικού συστήματος της χώρας. Έστω οι επιχειρήσεις Α και Β, εκάστη των οποίων απασχολεί 500 άτομα, διαθέτουν την ίδια ποσότητα κεφαλαίου (κτηριακές εγκαταστάσεις, μηχανολογικός εξοπλισμός, κ.λπ.) και παράγουν το ίδιο προϊόν Ψ. Κατά την περίοδο 2000-2019, υποτίθεται ότι κατά μέσο όρο οι ετήσιες πωλήσεις του προϊόντος Ψ ανά εργαζόμενο της επιχείρησης Α ανήλθαν σε 100.000 μονάδες και της επιχείρησης Β μόλις σε 10.000 μονάδες. Δηλαδή, την περίοδο 2000-2019, η επιχείρηση Α πωλούσε κατά μέσο όρο κάθε χρόνο δεκαπλάσιες ποσότητες του προϊόντος Ψ σε σχέση με την επιχείρηση Β. Στην προκειμένη περίπτωση, η επιχείρηση Α χαρακτηρίζεται πιο «αποτελεσματική» από την επιχείρηση Β, καθ’ ότι την περίοδο αυτή οι πωλήσεις ανά εργαζόμενο της επιχείρησης Α ήταν δεκαπλάσιες συγκριτικά με της επιχείρησης Β.

Το παράδειγμα των επιχειρήσεων Α και Β αποδεικνύει ότι η επιχείρηση Α σε σύγκριση με τη Β αξιοποιεί αποτελεσματικότερα τους διαθέσιμους συντελεστές παραγωγής της εργασίας και του κεφαλαίου για την παραγωγή του προϊόντος Ψ. Αντί των επιχειρήσεων Α και Β θα μπορούσαμε να είχαμε τις χώρες Α και Β και αντί του προϊόντος Ψ το παραγόμενο ΑΕΠ. Τα αγαθά και οι υπηρεσίες παράγονται από τις επιχειρήσεις. Όσο πιο αποτελεσματικές είναι οι επιχειρήσεις μιας χώρας, τόσο μεγαλύτερο θα είναι το παραγόμενο πραγματικό ΑΕΠ. Εμφανές είναι ότι ο όρος «αποτελεσματικότητα» (efficiency) καθρεφτίζει την έννοια της «παραγωγικότητας» (productivity). Λαμβάνοντας υπόψη το παράδειγμα των επιχειρήσεων Α και Β, δύναται να λεχθεί ότι «η παραγωγικότητα ορίζεται ως η αποτελεσματικότητα με την οποία οι επιχειρήσεις μιας χώρας παράγουν και πωλούν τα προϊόντα τους στην εγχώρια και τις διεθνείς αγορές».

Οπότε το μείζον ερώτημα που εγείρεται είναι: Ποιοι παράγοντες προσδιορίζουν το επίπεδο παραγωγικότητας μιας χώρας; Αυτό το σημαίνον ερώτημα προσπαθούν να απαντήσουν διάφοροι ερευνητές των κοινωνικοοικονομικών φαινομένων, οι οποίοι στις αναλύσεις τους χρησιμοποιούν τα «μοντέλα της εξωγενούς και της ενδογενούς οικονομικής μεγέθυνσης» (endogeneous and exogeneous growth models). Διαπρεπείς οικονομολόγοι από αμφότερα τα πεδία των θεωριών της εξωγενούς και της ενδογενούς οικονομικής μεγέθυνσης έχουν εστιάσει την έρευνά τους στους ποσοτικούς και τους ποιοτικούς παράγοντες που προσδιορίζουν την παραγωγικότητα και, κατά προέκταση, τη μεγέθυνση (ανάπτυξη) της οικονομίας μιας χώρας. Η τεχνολογική πρόοδος, οι διαθέσιμοι αποταμιευτικοί πόροι, οι υφιστάμενες πλουτοπαραγωγικές πηγές, η έρευνα, οι κοινωνικοί θεσμοί, ο πληθυσμός, η ποιότητα του εργατικού δυναμικού, τα πνευματικά δικαιώματα, η πολιτιστική κληρονομιά, η γεωγραφική θέση της χώρας, η αποτελεσματικότητα της μακροοικονομικής πολιτικής, η εξέλιξη του διεθνούς εμπορίου, η θρησκεία και η κουλτούρα, συνθέτουν τους παράγοντες που διαμορφώνουν την παραγωγικότητα του οικονομικού συστήματος, συντελούν στην επίτευξη των αναπτυξιακών επιδόσεων της χώρας και επηρεάζουν το επίπεδο ευημερίας των πολιτών.

Για παράδειγμα, στην πράξη έχει διαπιστωθεί ότι οι χώρες που βρίσκονται στη ζώνη του ισημερινού, όπως είναι τα κράτη της Υποσαχάριας Αφρικής, όχι μόνο κατατάσσονται στις φτωχότερες χώρες του κόσμου, αλλά επί σειρά ετών το κατά κεφαλήν τους ΑΕΠ, αντί να συγκλίνει ολοένα και περισσότερο αποκλίνει από το αντίστοιχο κατά κεφαλήν ΑΕΠ των πλούσιων χωρών της υδρογείου. Η γεωγραφική θέση μιας χώρας είναι δεδομένη και δεν μπορεί να μεταβληθεί. Η γεωγραφική ζώνη και οι κλιματολογικές συνθήκες επηρεάζουν την παραγωγικότητα των συντελεστών παραγωγής μιας χώρας και ιδίως του συντελεστή της εργασίας, καθορίζοντας σε σημαντικό βαθμό τους ρυθμούς οικονομικής της ανάπτυξης.

Επιφανείς ερευνητές, όπως P. Aghion, G.M. Grossman, E. Helpman, P.A. Howitt, κ.ά., βασιζόμενοι στη θεωρία του Joseph Schumpeter περί «δημιουργικής καταστροφής» (creative destruction), εξετάζουν πώς η μετάβαση από τις παλαιές στις νέες τεχνολογίες προκαλεί σοκ στον παραγωγικό ιστό της οικονομίας, συμβάλλοντας στην προαγωγή της παραγωγικότητας του οικονομικού συστήματος και ενισχύοντας την αναπτυξιακή διαδικασία. Ο Schumpeter (1883-1950), αναλύοντας τις μακροχρόνιες διακυμάνσεις του οικονομικού συστήματος, είχε διατυπώσει την άποψη ότι στους διάφορους οικονομικούς κλάδους, οι νέες τεχνολογίες αντικαθιστούν τις παλαιότερες, οι καινούργιες επιχειρήσεις υποκαθιστούν τις αρχαιότερες, και γενικότερα το νέο εκτοπίζει το παλαιό. Αυτό το φαινόμενο, δηλαδή το νέο να αντικαθιστά το παλαιό, παρομοιάζεται με μια διαδικασία δημιουργικής καταστροφής, συντελώντας διαχρονικά στην ανάπτυξη των χωρών και την ευημερία των κοινωνιών. Η δημιουργική καταστροφή συνιστά αιτιώδη παράγοντα προαγωγής της παραγωγικότητας και ώθησης των χωρών σε υψηλότερα επίπεδα ανάπτυξης και ευημερίας.

Ο νομπελίστας Douglas North έχει διερευνήσει ιστορικά τον ρόλο των κοινωνικών θεσμών στην οικονομική ανάπτυξη και την πρόοδο των λαών. Οι θεσμοί, βάσει των οποίων έχει οργανωθεί και λειτουργεί το κοινωνικοοικονομικό σύστημα μιας χώρας, επηρεάζουν άμεσα τα κίνητρα και τη συμπεριφορά των ατόμων και των επιχειρήσεων. Οι θεσμοί εφευρίσκονται και εφαρμόζονται από τους ανθρώπους. Για παράδειγμα, οι νόμοι επινοούνται, καταρτίζονται και θεσμοθετούνται από τον άνθρωπο. Οι νόμοι θέτουν περιορισμούς και επιδρούν στη συμπεριφορά των ατόμων, αποσκοπώντας στην επικράτηση κανόνων δικαίου στις διαπροσωπικές σχέσεις των πολιτών και στις σχέσεις των πολιτών με το κράτος. Στην πράξη παρατηρείται ότι οι θεσμοί διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό μεταξύ πλουσίων και φτωχών χωρών. Προηγμένες και πλούσιες χώρες σαν τις Σκανδιναβικές, Σουηδία, Νορβηγία, Δανία και Φιλανδία, που χαρακτηρίζονται για την άρτια και πλήρη θεσμική τους οργάνωση, διακρίνονται για τα υψηλά επίπεδα οικονομικής ανάπτυξης και κοινωνικής ευημερίας.

Επίσης, χώρες σαν την Ελλάδα, που έχουν ως ιδίωμα τα υψηλά επίπεδα διαφθοράς του κομματικού-πολιτικού συστήματος κυβερνητικής εξουσίας, παρατηρείται ότι η παραγωγικότητα των οικονομικών τους συστημάτων είναι από χαμηλή έως υποτυπώδης. Οι A. Shleifer και R.W. Vishny, στο βιβλίο τους «The Grabbing Hand: Government Pathologies and Their Cures» (Cambridge, Mass: Harvard University Press, 1987), εισήγαγαν τον όρο «αρπακτικό χέρι» (the grabbing hand) για να εξηγήσουν τους τρόπους που οι κυβερνήσεις κλέβουν τους πολίτες και αρπάζουν χρήματα από τα κρατικά ταμεία. Το σύστημα «κλεπτοκρατίας», που έχει δομηθεί σε αρκετές χώρες της υφηλίου σαν την Ελλάδα, αποτελεί πρωτεύον αίτιο της οικονομικής τους αποτελμάτωσης και φτωχοποίησης μεγάλων μαζών του πληθυσμού. Το αρπακτικό χέρι των πολιτικών προσώπων, σε αγαστή συνεργασία με το κλεπτοσύστημα των κρατικοδίαιτων επιχειρηματιών και των καρεκλοκένταυρων της κρατικής-τραπεζικής εξουσίας, σφετερίζονται τους εγχώριους αποταμιευτικούς πόρους του τραπεζικού συστήματος, προκαλούν αρνητικές επιδράσεις στην παραγωγικότητα του συνόλου της οικονομίας, επιδεινώνουν τις υφιστάμενες εισοδηματικές ανισότητες, και εν κατακλείδι συντελούν στη διεύρυνση του χάσματος μεταξύ πλουσίων και φτωχών.

Η παγκόσμια οικονομική ιστορία διδάσκει ότι η διεύρυνση του εξαγωγικού εμπορίου μιας χώρας υποδηλώνει την αναβάθμιση της ανταγωνιστικότητας και παραγωγικότητας της εγχώριας οικονομίας της. Οι εξαγωγές αποτελούν το βαρόμετρο της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας του οικονομικού συστήματος. Τα εξαγόμενα προϊόντα αποτελούν μέρος της εσωτερικής παραγωγής και γι’ αυτό η διαχρονική άνοδος των εξαγωγών συνιστά θεμελιώδη παράγοντα διατηρησιμότητας της αναπτυξιακής διαδικασίας. Η «διατηρήσιμη οικονομική ανάπτυξη» (sustainable economic growth), δηλαδή η πραγματοποίηση ικανοποιητικών μέσων ετήσιων αναπτυξιακών ρυθμών για μακρά χρονική περίοδο, καθρεφτίζει το υψηλό επίπεδο παραγωγικότητας του οικονομικού συστήματος. Η προαγωγή της παραγωγικότητας υποδηλώνει ότι η ανταγωνιστικότητα της χώρας διατηρείται σε υψηλά επίπεδα, επιτυγχάνοντας έτσι ικανοποιητικούς αναπτυξιακούς ρυθμούς μακροχρονίως. Οι σχέσεις εξαγωγικού εμπορίου, ανταγωνιστικότητας, παραγωγικότητας και οικονομικής ανάπτυξης είναι αλληλένδετες και με την πάροδο του χρόνου καθίστανται ολοένα και στενότερες.

Πίνακας 1: Ρυθμοί Οικονομικής Ανάπτυξης της Ελλάδος

Παρατηρήσεις: Πηγή των στοιχείων είναι η Eurostat και η ΕΛΣΤΑΤ.
Η πρόβλεψη για αναπτυξιακό ρυθμό -11,0% το 2020 βασίζεται στην πορεία των πρόδρομων οικονομικών δεικτών κατά τη διάρκεια του οκταμήνου Ιανουαρίου-Αυγούστου 2020.

Πίνακας 2: Εξέλιξη Δημοσίου Χρέους της Ελλάδος

Παρατηρήσεις: Τα στοιχεία του πίνακα προέρχονται από την επεξεργασία στοιχείων του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, της Τράπεζας της Ελλάδας και της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ).
Το Δημόσιο Χρέος αφορά το Χρέος της Κεντρικής Κυβέρνησης και αναφέρεται στο μήνα Δεκέμβριο εκάστου έτους. Τα στοιχεία του πίνακα δεν συμπεριλαμβάνουν το βραχυπρόθεσμο χρέος της κεντρικής κυβέρνησης, όπως αυτό αντικατοπτρίζεται από το απόθεμα των εντόκων γραμματίων του ελληνικού δημοσίου που εκτιμάται το 2020 σε 1.200 δισ. ευρώ.