Δούκισσα της Πλακεντίας: από φιλέλλην, αλλόφρων

Το 1950 ένας όμιλος Αμερικανών ήρθε στην Πεντέλη να προσκυνήσει τον τάφο της Σοφίας Ντε Μπαρμπουά, της γνωστής Δούκισσας της Πλακεντίας και για να πάρουν τα οστά της και να τα θάψουν στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ, όπου είχε γεννηθεί την 1η Απριλίου 1785.

Τότε ήταν που πληροφορήθηκαν οι Αθηναίοι ότι ήταν Αμερικανίδα. Ο πατέρας της, Φραγκίσκος Μπαρμπέ-Μπαρμπουά, αντιπρόσωπος του Λουδοβίκου ΙΕ΄της Γαλλίας στο αμερικανικό Κογκρέσο, νυμφεύθηκε την κόρη του διοικητή της Πενσυλβάνια, Φραγκλίνου Μούρ και από το γάμο αυτό γεννήθηκε η Σοφία. Όταν το όμορφο και ατίθασο κορίτσι έγινε 20 ετών παντρεύτηκε τον Κάρολο Λεμπρέν, δούκα της Πλακεντίας, υπασπιστή του Ναπολέοντα Α’. To 1824, χρονιά που ο σύζυγός της κληρονόμησε από τον πατέρα του το τίτλο του δούκα της Πλακεντίας, το ζευγάρι χώρισε, χωρίς να πάρει διαζύγιο. Η δούκισσα, πλέον, της Πλακεντίας αναχώρησε μαζί με τη μονάκριβη κόρη της Ελίζα, που είχε κάνει με τον Κάρολο, για την Ιταλία, συνοδευόμενη από τον θαυμαστή της, ποιητή και θερμό φιλέλληνα Καζιμίρ Ντελαβίν τον οποίο εγκατέλειψε μόλις έφθασαν στη Γένοβα.

Η Σοφία αγαπούσε παθολογικά την Ελίζα και αυτή η αγάπη ήταν που… στοίχισε και στις δύο.

Ο Ντελαβίν πρόλαβε να μεταδώσει στη Σοφία τα φιλελληνικά του αισθήματα και η δούκισσα αποφάσισε να ταξιδέψει στην Ελλάδα, μαζί με την κόρη της. Την εποχή εκείνη η χώρα μας έκανε τα πρώτα της βήματα ως ανεξάρτητο κράτος και η γαλλίδα αριστοκράτισσα προσέφερε διάφορα ποσά για τις ανάγκες της εκπαίδευσης. Με δαπάνες της ίδρυσε σχολείο θηλέων, που λειτούργησε πρώτα στην Αίγινα και στη συνέχεια στο Ναύπλιο, ενώ χρηματοδότησε τη δεύτερη έκδοση των «Ελληνικών Χρονικών» του Μεσολογγίου. Προσέφερε σημαντικά ποσά για φιλανθρωπικά έργα και βοήθησε ιδιαίτερα τους χωρικούς της Πεντέλης, όπου είχε αγοράσει κτήματα.

Χαρακτηριστικό στιγμιότυπο της ζωής της Δούκισσας, ήταν η άφιξή της στο Ναύπλιο τον Δεκέμβριο του 1829 από την Κέρκυρα, με το πλοίο «Άρης», που είχε κυβερνήτη τον Ι. Μιαούλη και της το είχε διαθέσει ο Καποδίστριας. Με το πλοίο αυτό επισκέφθηκαν με τον Κάρολο τον Μυστρά, την Αίγινα και όλη την Πελοπόννησο. Μετά από παραμονή δύο ετών στην Ελλάδα, η Σοφία έφυγε για την Ιταλία. Περιπλανήθηκε, έζησε μεγάλους έρωτες και επέστρεψε στην Αθήνα το 1837, συντετριμμένη και εξαθλιωμένη, εξ αιτίας του χαμού της μονάκριβης κόρης της… Τι είχε συμβεί; Στη Βηρυτό, η Ελίζα αρρώστησε και μετά από ένα τριήμερο πέθανε! Η δούκισσα πληροφορήθηκε ότι ο υπασπιστής του Όθωνα, Ηλίας Κατσάκος –Μαυρομιχάλης, με τον οποίο η Ελίζα ήταν σφόδρα ερωτευμένη μαζί του, πέθανε από χολέρα στο Μόναχο. Η Ελίζα πέθανε από βαθιά θλίψη, αν και είχε χτυπηθεί και από πανώλη.

Έτσι, η Δούκισσα επιστρέφει στην Αθήνα και σοκάρει τη μικρή κοινωνία της πρωτεύουσας. Η τραγική μάνα είχε ταριχεύσει το σώμα της αγαπημένης της Ελίζας και το είχε φέρει στην Ελλάδα. Δεν μπορούσε να δεχθεί την απώλεια. Πιο ανατριχιαστικό θέαμα δεν υπήρχε, από αυτό που αντίκριζαν οι Αθηναίοι, όταν επισκέπτονταν το σπίτι της Δούκισσας, πιο κάτω από την πλατεία Λουδοβίκου (σημερινή Ομόνοια) στη γωνία των οδών Μυλέρου και Αγησιλάου, εκεί που κτίσθηκε μετά το Ορφανοτροφείο. Στο υπόγειο με τη χαμηλή θερμοκρασία, η Δούκισσα τοποθέτησε σε μια ξύλινη λάρνακα το ταριχευμένο κορμί της Ελίζας. Σε βιβλίο του για τη Δούκισσα της Πλακεντίας, ο Ι.Μ. Δραγούμης έγραφε: «Και τοποθετήσασα αυτήν εντός θαλάμου του οίκου της, επαραμυθείτο ορώσα αυτήν η τάλαινα μήτηρ…». Συχνάμ οι περαστικοί από εκεί, άκουγαν τους σπαραγμούς της Δούκισσας, μπροστά στο ταριχευμένο πτώμα της Ελίζας, ενώ δίπλα μία τεράστια λαμπάδα έκαιγε νυχθημερόν. Κλεισμένη στο δωμάτιο με το άψυχο σώμα, ξεσπούσε σε λυγμούς και μοιρολόγια, που άκουγαν οι περαστικοί: «Ξύπνα κόρη μου γλυκιά, σήκω επάνω, σε φωνάζω, δεν μ’ ακούς!».

Το ταριχευμένο κορμί της Ελίζας δέχεται περιποιήσεις στο σπίτι της οδού Μυλλέρου επί μία δεκαετία!. Την παγωμένη όμως νύχτα της 19ης Δεκεμβρίου 1847 ξέσπασε πυρκαγιά, την ώρα που έλειπε η Δούκισσα. Η φωτιά ξεκίνησε μάλλον από την λαμπάδα, ή από σπίθα που ξεπήδησε από το τζάκι, έπεσε στα μεταξωτά υφάσματα και απλώθηκε στο δωμάτιο. Έτρεξαν οι γείτονες να τη σβήσουν, αλλά η ταριχευμένη σωρός της Ελίζας αποτεφρώθηκε. Ήταν το πολυτιμότερο από όλα τα αμύθητης αξίας τιμαλφή και κοσμήματα που διέθετε η Δούκισσα…

Την άστεγη πλέον αλλά και αλλόφρονα Δούκισσα Σοφία, φιλοξένησε για λίγο στην οδό Ιπποκράτους 5, ο ακόλουθος της Γαλλικής Πρεσβείας και πριν ολοκληρωθούν οι εργασίες οικοδόμησης της βίλας Ιλίσσια, στην οδό Βασιλίσσης Σοφίας, έργο του Σταμάτη Κλεάνθη, εγκαταστάθηκε εκεί, όπου και πέθανε το 1854. Το κτίσμα περιήλθε μετά στο Δημόσιο και για μια τριετία στέγασε τη Σχολή των Ευελπίδων, έως ότου ολοκληρώθηκαν οι εργασίες των σύγχρονων κτιρίων στο Πεδίον Άρεως. Το 1928, η οικία, με τις απαραίτητες παρεμβάσεις, μετατράπηκε σε μουσείο Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής τέχνης. Η οικοδόμηση του Καστέλο της Ροδοδάφνης στην Πεντέλη, ο λεγόμενος Πύργος της Δουκίσσης Πλακεντίας, ξεκίνησε το 1840 και συνεχίστηκε με πολλές περιπέτειες…

Η ζωή της Δούκισσας έγινε ταινία το 1956 από τη Μαρία Πλυτά, με τους ηθοποιούς Βούλα Χαριλάου, Ρίτα Μυράτ, Θεόδωρο Μορίδη, Λάμπρο Κωνσταντάρα, Αλέκο Δεληγιάννη και άλλους.

Πηγές: sansimera.gr, mixanitouronou.gr