Βαγγέλης Παπαθανασίου ο μουσικοσυνθέτης των άστρων

Είναι ένας από τους μεγαλύτερους μουσικοσυνθέτες παγκοσμίως, είναι ο άνθρωπος που συνέβαλε στη ανάπτυξη πολλών μουσικών ειδών, ενώ θεωρείται ο πατέρας της ηλεκτρονικού ήχου. O λόγος για τον Βαγγέλη Παπαθανασίου.

Διεθνώς γνωστός ως Vangelis έχει γράψει τη μουσική πολλών μεγάλων κινηματογραφικών ταινιών όπως, «Χριστόφορος Κολόμβος», «Ελ Γκρέκο», «Blade Runner» και άλλες…

Έχει βραβευτεί με βραβείο Όσκαρ για την ταινία, «Οι Δρόμοι της Φωτιάς», το 1982 και έχει συνεργαστεί με ονόματα όπως η Ειρήνη Παπά και ο Ντέμης Ρούσος. Tο έργο του «Μυθωδία» επελέγη από τη ΝΑΣΑ ως η επίσημη μουσική για την αποστολή της στο διάστημα με τίτλο «2001 Οδύσσεια στον Άρη» και είναι μία από τις πιο αξιοσημείωτες δουλειές του. Το ταλέντο του αιχμαλώτισε και συνεχίζει μέχρι και σήμερα να αιχμαλωτίζει εκατομμύρια θαυμαστών σε όλο τον κόσμο.

Γεννημένος στην Αγριά Βόλου, τον Μάρτιο του 1943, ο Vangelis έδειξε την αγάπη του για τη μουσική και τη διαφορετικότητά του από πολύ νωρίς. Μόλις σε ηλικία τεσσάρων ετών άρχισε να συνθέτει μουσική, ενώ στα έξι του χρόνια έκανε χωρίς καμία μουσική εκπαίδευση την πρώτη του παράσταση, μαζί με το πιάνο του, παίζοντας δικές του συνθέσεις. Κατά βάση, είναι αυτοδίδακτος, καθώς αρνήθηκε να πάρει μαθήματα κλασικού πιάνου. Τόσο η οικογένεια όσο και οι δάσκαλοί του είδαν το μοναδικό ταλέντο που είχε και τον παρότρυναν να διευρύνει τις γνώσεις του επάνω στη μουσική. Η φιλοδοξία του όμως ήταν να δημιουργεί τη δική του μουσική, όπως ακριβώς την άκουγε και την αισθανόταν εκείνος. Το να γίνει σολίστ στο πιάνο ή σε κάποιο άλλο μουσικό όργανο δεν ήταν κάτι που τον γέμιζε. Αργότερα, ωστόσο, σπούδασε κλασική μουσική, ζωγραφική και σκηνοθεσία στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Αθήνας.

Πορεία

Τη δεκαετία του ΄60, ο νεαρός συνθέτης δημιούργησε το συγκρότημα Forminx που γνώρισε μεγάλη επιτυχία στην Ελλάδα και ήταν αυτό που έκανε δημοφιλή την ηλεκτρονική μουσική στη χώρα. Το όχημα για την επιτυχία του συγκροτήματος ήταν το τραγούδι «Jeronimo Yanka» που σημείωσε τεράστια επιτυχία καθώς το 45άρι άλμπουμ έγινε χρυσό μέσα στην πρώτη εβδομάδα της κυκλοφορίας του. Όμως, αυτή η επιτυχία δεν ήταν αρκετή για τον μουσικοσυνθέτη, καθώς το πάθος του για τη μουσική τον οδήγησε, το 1968, στο Παρίσι, όπου μαζί με έναν άλλον μεγάλο Έλληνα καλλιτέχνη, τον Ντέμη Ρούσο, δημιούργησαν τους Aphrodite’s Child και κατάφεραν να γίνουν το πιο δημοφιλές μουσικό σχήμα στην Ευρώπη εκείνης της περιόδου. Η καριέρα του Βαγγέλη Παπαθανασίου πήγαινε από το καλό στο καλύτερο, ενώ η αστείρευτη έμπνευση του και η δημιουργική του διάθεση τον οδήγησαν στην αναζήτηση νέων μουσικών δρόμων, και ενώ ακόμα μέλος του συγκροτήματος, ξεκίνησε να ασχολείται και με άλλα Project. Για παράδειγμα, Το 1970, συνέθεσε τη μουσική για μια ταινία του Henry Chapier, Γάλλου σκηνοθέτη, ενώ ασχολήθηκε και με τη μουσική σε ντοκιμαντέρ για την άγρια ζωή με τον Γάλλο σκηνοθέτη Frederic Rossif, τα οποία σημείωσαν μεγάλη επιτυχία.

Το 1975 αφήνει το συγκρότημα «Aphrodite’s Child» και τη Γαλλία για να βρει καταφύγιο στο Λονδίνο όπου παραμένει μέχρι και σήμερα. Εκεί έστησε τα δικά του στούντιο ηχογράφησης. Το αποτέλεσμα ήταν η κυκλοφορία εντυπωσιακών άλμπουμ που κάνουν τον Παπαθανασίου γνωστό σε ολόκληρο τον κόσμο για τη διαφορετικότητα που προσπαθεί να περάσει στο χώρο της μουσικής. Σημαντικά έργα εκείνης της περιόδου ήταν τα: «Albedo 0.39», «Spiral», «Heaven & Hell», «China», «Beaubourg» και «See you later», ενώ η διεθνής του αναγνώριση ήταν πλέον γεγονός. Η δεκαετία του 1980 ήταν κομβική για την καριέρα του, καθώς συνεργάστηκε με τη μεγάλη Ελληνίδα ηθοποιό Ειρήνη Παππά, στο άλμπουμ «Ωδές» όπου περιέχει παραδοσιακά ελληνικά τραγούδια. Αργότερα, με την Ειρήνη Παπά συνεργάστηκε ξανά γράφοντας τη μουσική για τη θεατρική παράσταση «Ηλέκτρα» του Μιχάλη Κακογιάννη στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου. Επίσης, συνεργάστηκε και με τον μουσικό του συγκροτήματος Yes, Jon Anderson με τον οποίο ηχογράφησαν πολλά μουσικά άλμπουμ. Άλλες αξιοσημείωτες παραγωγές εκείνης της περιόδου ήταν η μουσική επένδυση των ντοκιμαντέρ του μεγάλου ωκεανογράφου Jak Iv Kusto.

Το 1982 τιμήθηκε με Όσκαρ για το ομώνυμο τραγούδι της ταινίας «Οι Δρόμοι της Φωτιάς». Στην συνέχεια επέλεξε, για τα επόμενα κινηματογραφικά του σχέδια, το βαθιά προφητικό Βlade Runner του Ridley Scott, το πολιτικά επικίνδυνο «Missing» του Κώστα Γαβρά και το ενοχλητικά αληθινό «Αntarctica» του Κoreyoshi Κurahara. Και τα τρία αυτά έργα γνώρισαν μεγάλη εμπορική και καλλιτεχνική επιτυχία, με το «Αntarctica» να γίνεται η πιο δημοφιλής ταινία πού παρήχθη ποτέ στην Ιαπωνία. Κατά την διάρκεια της ίδιας δεκαετίας, ο Vangelis προσέθεσε μουσική για το θέατρο και το μπαλέτο στο ήδη πλούσιο ρεπερτόριο του.

Το 1992 στο Παρίσι, συνέθεσε και ηχογράφησε το soundtrack για το ψυχολογικό θρίλερ του Roman Ροlanski, «Βitter – MOON». Ακολούθησε το soundtrack για την ταινία «Conquest οf Ρaradise», η επική ιστορία του Ridley Scott για τον Χριστόφορο Κολόμβο. Το βασικό θέμα αυτής της ταινίας άρχισε να σκαρφαλώνει στην κορυφή των charts όλου του κόσμου και σύντομα έγινε το πιο επιτυχημένο άλμπουμ στην ιστορία του chart της Γερμανίας. Το ίδιο soundtrack έγινε χρυσό και πλατινένιο σε περισσότερες από 17 χώρες, με αποκορύφωμα την “Double Τοp” διάκριση του Παπαθανασίου στην Γερμανία, χαρίζοντας του το πολύτιμο Γερμανικό βραβείο Εcho Αward, στην κατηγορία του «Διεθνούς Καλλιτέχνη της χρονιάς 1995», καθώς επίσης και το βραβείο Golden Lion στην κατηγορία του «Καλύτερου κινηματογραφικού soundtrack».

Εμπνεόμενος από τον ζωγράφο Εl Greco, ο Vangelis, σε συνεργασία με την Εθνική Πινακοθήκη της Αθήνας, τέθηκε, το 1995, επικεφαλής μίας εκστρατείας για να μπορέσει να αγοράσει η Ελλάδα το έργο του Εl Greco, «St. Ρeter». Επιπρόσθετα, βοήθησε σημαντικά στην δημιουργία ενός ελπιδοφόρου ταμείου, υπέρ της Εθνικής Πινακοθήκης, στην προσπάθεια της τελευταίας για τον αγώνα της να αποκτήσει σπουδαία έργα Τέχνης. Το καθένα από τα 3.000 αντίτυπα της περιορισμένης έκδοσης του έργου του «Α Tribute tο Εl Greco», πουλήθηκε αποκλειστικά, μέσω της Εθνικής Πινακοθήκης, σαν ένα αντικείμενο τέχνης. Χάρη στα έσοδα από την πώληση αυτή και τις δωρεές που εισέρευσαν απ’ όλη την χώρα, ο «St. Ρeter» του ΕΙ Greco, βρήκε ένα μόνιμο σπίτι στην Ελλάδα. Το πιο πρόσφατο και σίγουρα αξιοπρόσεκτο έργο του είναι η μουσική που έγραψε για την εναπόθεση της τέφρας του διάσημου κοσμολόγου Στίβεν Χόκινγκ τον Ιούνιο του 2018. Το τραγούδι μεταδόθηκε, μέσω της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας, στο διάστημα προς την κατεύθυνση της πλησιέστερης μαύρης τρύπας, 1Α 0620-00 ως φόρος τιμής στο έργο και την προσφορά του θανόντα στην επιστήμη.

«Διαστημική» μουσική

Όπως έχει δηλώσει και ο ίδιος, η εξερεύνηση του διαστήματος τον ενθουσίαζε από τα πρώτα του παιδικά χρόνια. Οι δύο τελευταίες δεκαετίες της ζωής του και ένα μεγάλο μέρος των έργων του είναι αφιερωμένα σε αυτό, ενώ διαχρονικά οι κορυφαίοι διαστημικοί οργανισμοί τον εμπιστεύτηκαν για να μελοποιήσει τις επιτυχίες τους. Η πρώτη του γνωριμία με τον κόσμο του διαστήματος έγινε το 1980 όταν ξεκίνησε να προβάλλεται η αμερικανική τηλεοπτική σειρά «Cosmos: A Personal Voyage» του Carl Sagan που είχε ως κύριο θέμα τη θέση του ανθρώπου στο σύμπαν και την ύπαρξη εξωγήινης ζωής. Η μουσική επένδυση των επεισοδίων δημιουργήθηκε από τον Βαγγέλη Παπαθανασίου, ενώ η σειρά απέσπασε βραβείο Emmy και προβλήθηκε σε 500 εκατομμύρια τηλεθεατές σε 60 χώρες. Το καλοκαίρι του 2001 ο Παπαθανασίου παρουσίασε το έργο Μυθωδία στις στήλες του Ολυμπίου Διός. Η μουσική του έργου δημιουργήθηκε ώστε να συνοδεύσει τη διαστημική αποστολή της ΝΑΣΑ 2001: Οδύσσεια στον Άρη. Ήταν μία φαντασμαγορική μουσική παράσταση, κατά τη διάρκεια της οποίας προβάλλονταν με ειδικά οπτικά εφέ απεικονίσεις κυρίως από θεούς της αρχαίας Ελλάδας και διαστημικές εικόνες της ΝΑΣΑ. Το έργο προβλήθηκε τηλεοπτικά σε όλο τον πλανήτη ενώ υπήρχαν γιγαντοοθόνες και στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Το 2013 η ΝΑΣΑ υιοθετεί για δεύτερη φορά τη μουσική του Βαγγέλη Παπαθανασίου, με ένα πρωτότυπο μουσικό έργο που δημιουργήθηκε για να πλαισιώσει το βίντεο από την αποστολή Ήρα (Τζούνο), που απεικονίζει συγχρόνως την κίνηση της Γης και της σελήνης μαζί για πρώτη φορά. Το βίντεο απαθανατίστηκε κατά τη διάρκεια της αποστολής καθ' οδόν για το σύστημα του πλανήτη Δία. Τον Νοέμβριο του 2014 ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος πρότεινε στον Έλληνα μουσικοσυνθέτη να συνθέσει την μουσική για την πρώτη ιστορική προσεδάφιση σε κομήτη. Εκείνος ανταποκρινόμενος συνέθεσε μια μουσική τριλογία: «Άφιξη», «Το ταξίδι του Φιλέα» και «Το βαλς της Ροζέτα», η οποία παρουσιάστηκε μετά την επιτυχημένη προσεδάφιση του σκάφους Ροζέτα στον κομήτη 67P. Ως φόρο τιμής στην μουσική του προσφορά αλλά και στην αγάπη του για το διάστημα το Minor Planet Center της Διεθνούς Αστρονομικής Ένωσης το 1995 έδωσε το όνομά του Βαγγέλη Παπαθανασίου στον Αστεροειδή της Κύριας Ζώνης 6354, που πλέον ονομάζεται 6354 Vangelis.

Σημαντικά λόγια

Σε μια συνέντευξη του για την κρίση, όχι την οικονομική, αλλά την πολιτισμική ο Βαγγέλης Παπαθανασίου δήλωσε: «Δεν νομίζω ότι η μουσική του σήμερα είναι ωραία. Η μουσική του σήμερα είναι απλώς ένας τρόπος για να διαφημίσεις άλλα πράγματα. Η μουσική έχει μεγάλη δύναμη και μέσω της μουσικής μπορούμε να διαφημίσουμε ό,τι θέλουμε. Όταν η μουσική γίνεται προϊόν... κάτι δεν πάει καλά».

Και συνέχισε:

«Η οικονομική και τραπεζική κρίση δεν είναι τόσο σημαντική όσο η πολιτισμική κρίση. Όταν έχεις καλό πολιτισμικό επίπεδο, νομίζω ότι μπορείς να αντιμετωπίσεις και όλα τα υπόλοιπα. Όλα τα άλλα, όλη αυτή η μιζέρια, έρχεται επειδή δεν έχουμε γύρω μας ομορφιά, δεν έχουμε ποιότητα ζωής. Και η ποιότητα ζωής δεν είναι τα λεφτά... η ποιότητα ζωής είναι κάτι άλλο, διαφορετικό».