Άντι Γουόρχολ: Ο εξώκοσμος ιδρυτής τής Pop-Art

«Ο θάνατος και τα χρήματα αλλάζουν τα πάντα, γλύκα!» («Death and money change everything, honey») είχε πει λίγο πριν πεθάνει σε μια εκπομπή του MTV

Ομοφυλόφιλος, χωρίς απογόνους, πεθαίνει ξαφνικά σε ηλικία 58 ετών στην διάρκεια μιας επέμβασης ρουτίνας για αφαίρεση χολής. Αφήνει περισσότερα από 250.000 δολάρια στα δύο αδέλφια του και στον Φρεντ Χιουζ, τον διευθυντή της εταιρείας του.
Ο Ντέιβιντ Μπόουι ήταν αναμενόμενο να είναι ο μόνος που θα μπορούσε να υποδυθεί στην μεγάλη οθόνη τον Άντι.

Αν δεν ήταν ο Αλέξανδρος Ιόλας ν’ ανακαλύψει το 1952 το μη εύκολα περιγράψιμο πλάσμα, Άντι Γουόρχολ, μπορεί και να μην έφτανε ποτέ να ζωγραφίσει την πιο διάσημη μπανάνα που σηματοδότησε το ιστορικό άλμπουμ του συγκροτήματος Velvet Underground. Ο Ιόλας τον συστήνει στο περιοδικό «Glamour» ως εικονογράφο, ενώ μέχρι τότε ο Άντι σχεδίαζε παπούτσια. Στην Ελλάδα έρχεται το 1983 μαζί με τον Αμερικανό συγγραφέα Τρούμαν και φιλοξενούνται για λίγες ημέρες στο σπίτι του Ιόλα στην Αγία Παρασκευή.

Τα περισσότερα που αφορούσαν τον Άντι Γουόρχολ τα έμαθα από τον Ηλία Ψινάκη και τις διηγήσεις του για όσα γίνονταν στο ατελιέ του καλλιτέχνη, διαφημιστή, μάνατζερ, γλύπτη, φωτογράφου, σκηνοθέτη, συγγραφέα, πορτρετίστα διάσημων, ζωγράφου της καθημερινότητας, του μπανάλ και του θανάτου.
Στον χώρο εκείνου του πλάσματος που εμφανίστηκε από το μέλλον, σύχναζαν οι πιο «πολύχρωμοι» άνθρωποι που στριφογύριζαν σ’ ένα περιβάλλον underground, όπου κυκλοφορούσαν οι πάντες και τα πάντα με μουσική υπόκρουση rock.

Ήταν σε κάποιες από τις συγκεντρώσεις που έκανε, ο καλλιτέχνης που αποθέωσε τον τενεκέ της σούπας Cambell, το μπουκάλι της Coca-Cola, τα ρολόγια Seiko, την μπανάνα που σχεδιάστηκε για το εξώφυλλο του δίσκου «Velvet Underground», όπως κα φορέματα Pepe Jeans με τα χείλη της Μέριλιν Μονρόε, που… χάρισε έναν πίνακα στον Ψινάκη. Ο Ηλίας κάπου τον είχε καταχωνιάσει για να τον ανασύρει χρόνια αργότερα, αφού, όπως υποστήριζε, το πιο σημαντικό από κάθε δημιούργημα του τουλάχιστον εκκεντρικού καλλιτέχνη ήταν όσα συνέβαιναν εκεί μέσα, συναρπαστικά, πολύχρωμα, μαυρόασπρα και μοναδικά.

Ο πατέρας των reality

Ο Γουόρχολ κάνει άνω-κάτω κάθε κώδικα αποδεκτό για το τι μπορεί να είναι τέχνη. Με αφετηρία από τις εφαρμοσμένες τέχνες, παράγει μαζικά, καταναλωτικά προϊόντα και προσωπογραφίες εκατοντάδες. Από τις μεγάλες εμμονές του, η Μονρόε, η Τζάκι, ο Μάο Τσετούγκ και ο Έλβις Πρίσλεϊ. (Το πορτρέτα της Τζάκι είναι περισσότερα από 302 και του Μάο περισσότερα από 200.)

Φωτογραφίζει και κινηματογραφεί τα πάντα που συμβαίνουν στο ατελιέ του, αδιαφορεί για το τι θεωρείται «εμπορικό» και τι όχι, δεν υιοθετεί κανέναν φραγμό και νόρμα, πρωταγωνιστές του παραληρηματικά πρόσωπα ή παρακμιακές ντίβες, φτάνει στο sleep να κινηματογραφεί για έξι ώρες τον ποιητή Τζον Τζιόρνο να κοιμάται, ενώ για 35 λεπτά η κάμερά του δείχνει το πρόσωπο άντρα που απολαμβάνει πεολειξία…

Στα μέσα της δεκαετίας του 1960 είναι ήδη διάσημος, αν και κανένας «σοβαρός» εκπρόσωπος της τέχνης δεν αναγνωρίζει το ταλέντο του, άσχετα αν έχει αρχίσει με την τεχνική του να επηρεάζει αρκετούς.
Κινηματογραφεί περισσότερες από 260 ταινίες και τα «πλάνα του» τρέχουν σε πραγματικούς χρόνους.

Τo μυθικό Factory

Αναφέρομαι στο ατελιέ του καλλιτέχνη, έναν βιομηχανικό χώρο της 47ης Λεωφόρου, όπου δουλεύει συνεχώς με βοηθούς, ανάμεσα σε αυλικούς, ναρκωτικά, σεξ, πάρτι με μουσική εκκωφαντική, και μαζεύει σ’ εκείνο τον χώρο τα πιο ταλαντούχα αλλά και κακότροπα παιδιά των πολύ πλούσιων οικογενειών της Νέας Υόρκης, τα οποία τα χρησιμοποιεί σε διάφορες δραστηριότητες ανάλογα με την έμπνευσή του.

Ο Λου Ριντ είναι από τους «έγκλειστους» στον συγκεκριμένο χώρο μαζί με την παρέα του που, όπως και ήταν αναμενόμενο, ο Γουόρχολ γίνεται και ο μάνατζερ του συγκροτήματος.

Δεν του αρκεί τίποτα, δεν τον σταματάει τίποτα. Από το 1969 χρηματοδοτεί το Andy Warhol’s Interview που κρατάει για πολλές δεκαετίες τα «σκήπτρα» ως κοσμικό.

Από το 1952 μέχρι και τον θάνατό του σχεδιάζει περισσότερα από 50 εξώφυλλα δίσκων της εταιρείας Columbia. Αριστούργημα τέχνης παραμένει η περίφημη Μπανάνα ως εξώφυλλο του συγκροτήματος «Velvet Underground».

Φυσικά και σχεδιάζει εξώφυλλα δίσκων τεράστιων καλλιτεχνών όπως της Αρίθα Φράνκλιν, της Λίζα Μινέλι, του Τζον Λένον και των Ρόλινγκ Στόουνς.

Η μούσα του είναι ξανθιά και την λένε Blondie

Γνωρίστηκαν στην Νέα Υόρκη και συγκεκριμένα στην συμβολή των οδών Μπρόντγουεϊ και 13ης, χαιρετήθηκαν και άρχισαν να μιλάνε. Έτσι ξεκίνησε μια δυνατή φιλία. Ο Άντι, όπως περιέγραφε η ίδια σε μια συνέντευξή της, ήταν ένας μετρ της ερμηνείας. Της απευθυνόταν με πολύ απαλή φωνή, λέγοντάς της «προσπάθησε να κοιτάζεις εδώ», δείχνοντας τον φακό της αστείας του Πόλαροϊντ.
Η Μπλόντι απαθανατίζεται από τον Άντι το 1980 σ’ έναν πίνακα που 31 χρόνια αργότερα πουλήθηκε στο αστρονομικό ποσό των 5,5 εκατομμυρίων λιρών!!!

Οι σταθμοί της ζωής του

6 Αυγούστου 1928. Ο Άντι Γουόρχολ γεννιέται ως Άτριου Γουορχόλα στο Πίτσμπουργκ της Πενσυλβάνια. Οι γονείς του ήταν μετανάστες από την Σλοβακία.
1952. Ο Αλέξανδρος Ιόλας ανακαλύπτει τον Άντι Γουόρχολ, του κάνει την πρώτη του έκθεση με μια σειρά εικονογραφήσεων διηγημάτων του Τρούμαν Καπότε, και τότε αρχίζει η ανοδική του πορεία.
1964. Εγκαθίσταται στο Factory, το θρυλικό ατελιέ του, σε ένα παλιό βιομηχανικό κτίριο της 47ης Λεωφόρου.
1965. Ανακαλύπτει τους Λου Ριντ, Τζον Κέιλ, Στίρλινγκ Μόρισον και Μορίν Τάκερ και γίνεται μάνατζερ του συγκροτήματος.
1968. Aπόπειρα δολοφονίας από την Βαλερί Σολάνας, μια διαταραγμένη ψυχολογικά γυναίκα, όπως αποδείχθηκε αργότερα. Στην αρχή η διάγνωση έδειχνε ότι ήταν κλινικά νεκρός. Κάνει την μεγάλη έκπληξη και… επανέρχεται.
Τα τραύματα που του προκαλούν οι σφαίρες στην περιοχή της κοιλιάς τον αναγκάζουν για όλη την υπόλοιπη ζωή του να κυκλοφορεί με ειδικό κορσέ.
Πριν από το τέλος της ζωής του τον απασχολούν έντονα θρησκευτικά θέματα, όπως ο μυστικός δείπνος.
22 Φεβρουαρίου 1987. Πεθαίνει από τις επιπλοκές της εγχείρισης για αφαίρεση χολής και αφήνει πίσω του περισσότερα από 100.000 έργα, που περιλαμβάνουν πίνακες, ταινίες, φωτογραφίες και επτά βιβλία.
1994. Εγκαινιάζεται το Μουσείο Άντι Γουόρχολ στην γενέτειρά του.

Εκτός από τα χρήματα που αφήνει στ’ αδέλφια του και στον διευθυντή της εταιρείας του, όλα τα υπόλοιπα περιουσιακά του στοιχεία διατίθενται για ίδρυμα που σκοπό έχει την ανάπτυξη των εικαστικών τεχνών. Την διεύθυνση είχε ο αδελφός του, Τζον, ο Φρεντ Χιουζ και ο Βίνσεντ Φρεμόντ, στενός συνεργάτης του από το 1971.

Το Μάιο του 1988 ο οίκος Σόθμπις αναφέρει ότι η προσωπική συλλογή του Γουόρχολ φθάνει στο ιλιγγιώδες ποσό-ρεκόρ για την εποχή των 25 εκατομμυρίων δολαρίων. Μόνο τα δικά του αντίτυπα υπολογίζονται σε 100.000.

Το Ίδρυμα αποφασίζει να κάνει ένα είδος ριμέικ της πολυτάραχης ζωής και του έργου του με αναδρομικές εκθέσεις, αλλά και με άρθρα σε περιοδικά.

Δημιουργείται επίσης ένα Μουσείο Γουόρχολ στην γενέτειρά του, το Πίτσμπουργκ της Πενσυλβάνια, το μεγαλύτερο που έχει γίνει ποτέ στις ΗΠΑ.
Στα επτά επίπεδα του Μουσείου εκτίθενται 3.000 έργα –από τα οποία τα 800 είναι πίνακες– και 4.000 ταινίες δίπλα σε χιλιάδες έγγραφα.
Διαθέτει επίσης 103 έργα του Γουόρχολ σε 24 μουσεία των ΗΠΑ, ώστε να εδραιωθεί η φήμη του Γουόρχολ στην αμερικανική κληρονομιά, και διανέμει 28.500 φωτογραφίες του σε 180 πανεπιστήμια για να εξοικειωθούν οι φοιτητές τους με τις διάφορες πτυχές της τέχνη του.

Με τα έσοδα από την πώληση έργων αλλά και τα έσοδα που προκύπτουν κάθε χρόνο από τα δικαιώματα παράγωγων προϊόντων, το Ίδρυμα έχει καθιερώσει ένα ετήσιο ποσόν 225 εκατ. δολαρίων για υποτροφίες σε νέους καλλιτέχνες, και για την υποστήριξη εκθέσεων, ιδρυμάτων αλλά οικονομικά αδύναμων καλλιτεχνών.

Φυσικά, τα σκάνδαλα χαρακτηρίζουν την ζωή του –κάτι απολύτως αναμενόμενο–, σκάνδαλα που συμβαίνουν και πριν και μετά τον θάνατό του.
Οι Λου Ριντ και Τζο Κέιλ διεκδίκησαν τα δικαιώματα χρήσης του συμβόλου της μπάντας –στην μπανάνα αναφέρομαι–, αλλά οι πιο πολλές υποθέσεις που διαχειρίζεται το ίδρυμα έχουν να κάνουν με την αυθεντικότητα των έργων του και την έκδοση πιστοποιητικών.

Το 2014 αναδείχθηκε ο καλλιτέχνης που έχει πουλήσει τα περισσότερα έργα τέχνης σε δημοπρασίες. Για την ακρίβεια, άλλαξαν χέρια 1.295 έργα του αξίας 653,2 εκατ. δολαρίων, σύμφωνα με την διαδικτυακή βάση δεδομένων ArtNet, αφήνοντας πίσω του τον διασημότερο καλλιτέχνη του 20ού αιώνα Πάμπλο Πικάσο και τον επίσης δημοφιλή –και περιζήτητο από τους συλλέκτες– Φράνσις Μπέικον.

Μερικοί από τους «αφορισμούς του»
«Εγώ βγαίνω… και μάλλον θ’ αργήσω να γυρίσω».
«Η φανταστική αγάπη είναι πολύ καλύτερη από την πραγματική αγάπη. Το να μην το κάνεις ποτέ είναι πολύ συναρπαστικό. Τα συναρπαστικά αξιοθέατα βρίσκονται μεταξύ δύο aντιθέτων και δεν συνaντιούνται ποτέ».
«Λένε πάντα ότι ο χρόνος αλλάζει τα πράγματα, αλλά στην πραγματικότητα πρέπει να τ’ αλλάξεις μόνος σου».
Και η πιο διαχρονική φράση του:
«Στο μέλλον ο καθένας θα μπορεί να είναι διάσημος για 15 λεπτά».