ΑΙΘΙΟΠΙΑ: ΕΝΑ ΑΦΓΑΝΙΣΤΑΝ ΣΤΗΝ ΑΦΡΙΚΗ

Ένας άγνωστος, μακροχρόνιος εμφύλιος πόλεμος μαίνεται στη Βόρεια Αιθιοπία εδώ και αρκετούς μήνες. Αποτέλεσμα, δεκάδες χιλιάδες νεκροί εκ των οποίων οι περισσότεροι άμαχοι, γυναίκες και παιδιά. Σε αυτό τον ατέρμονο εμφύλιο πόλεμο, που για πολλούς παίρνει χαρακτηριστικά γενοκτονίας, η Δύση και οι Διεθνείς Οργανισμοί κρούουν το κώδωνα του κινδύνου ζητώντας από τον Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών να λάβει άμεσα πρωτοβουλίες. Ωστόσο τα γεωπολιτικά συμφέροντα των εμπλεκόμενων πλευρών μέχρι στιγμής έχουν αποτρέψει μια τέτοια συντονισμένη παρέμβαση, αφήνοντας τον λαό της Αιθιοπίας αβοήθητο.

Το υπόβαθρο της σύγκρουσης

Εδώ και πολλούς μήνες, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Αιθιοπίας βρίσκεται σε πόλεμο με τους αντάρτες της επαρχίας του Τιγκράι, στα βορειανατολικά της χώρας, κοντά στα σύνορα με την Ερυθραία. Όλα ξεκίνησαν, όταν μετά την απόφαση της τοπικής κυβέρνησης του Τιγκράι να προκηρύξει εκλογές για την αυτονόμηση της από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Αντίς Αμπέμπα, οι δυνάμεις του Μετώπου Απελευθέρωσης του Λαού του Τιγκράι (TPLF), επιτέθηκαν στις στρατιωτικές δυνάμεις της χώρας.

Οι σποραδικές συγκρούσεις που ξέσπασαν ως απάντηση, ανάμεσα στην κυβέρνηση και τον στρατό της επαρχίας, εξελίχθηκαν γρήγορα σε έναν εμφύλιο πόλεμο που περιλαμβάνει τη χρήση πολεμικών αεροσκαφών, τανκς και πυροβολικού, ανάμεσα στους κατοίκους της περιοχής, που χωρίστηκαν σε αυτούς που επιθυμούν την απόσχιση και σε εκείνους που παραμένουν πιστοί στην ενότητα της Αιθιοπίας και εφοδιάζονται με όπλα από τον ομοσπονδιακό στρατό.

Το τίμημα είναι μεγάλο καθώς αφορά την ίδια την εδαφική ακεραιότητα της Αιθιοπίας. Η Αντίς Αμπέμπα θεωρεί ότι, αν μία επαρχία της αποσχιστεί και ανεξαρτητοποιηθεί τότε, αναπόφευκτα, θα ακολουθήσουν και άλλες καθώς η Αιθιοπία είναι μια χώρα που στερείται της εθνοτικής και θρησκευτικής ομοιογένειας.

Συγκεκριμένα, η χώρα της Αφρικής, είναι ένα εθνοθρησκευτικό μωσαϊκό με τις δύο μεγαλύτερες εθνότητες, τους Ορόμο (35%) και τους Αμχάρα (28%) να αποτελούν μαζί το 63% του πληθυσμού, ενώ υπάρχουν και δεκάδες άλλες, με μεγαλύτερη τους Τιγκράια (7,3%), που αποτελούν την πλειοψηφία στα κρατίδια τους (υπάρχουν και 9 μικρότερες εθνοτικές ομάδες με πληθυσμό η κάθε μία τους πάνω από ένα εκατομμύριο). Μια απόσχιση θα άνοιγε έτσι τους «Ασκούς του Αιόλου» για τη μεγαλύτερη χώρα της Ανατολικής Αφρικής, από τα υψίπεδα της οποίας μάλιστα πηγάζει και ο Νείλος.

Άμπι Αχμέντ: Από το Νόμπελ Ειρήνης… στον εμφύλιο

Οι εθνοτικές ομάδες της Αιθιοπίας είναι διεσπαρμένες σε ένα άγριο και δυσπρόσιτο γεωμορφολογικό περιβάλλον το οποίο καθιστά δύσκολο τον κεντρικό έλεγχο από την Αντίς Αμπέμπα. Το 1991 η Αιθιοπία μετατράπηκε σε ομοσπονδιακό κράτος, προκειμένου να κατευνάσει τις αποσχιστικές τάσεις των εθνοτικών ομάδων. Αυτό το σύστημα όμως ευνόησε τις μεγαλύτερες ομάδες, οι οποίες είχαν την πλειοψηφία σε μια περιοχή, αφήνοντας στη «σκιά» και στο περιθώριο δεκάδες μικρότερες εθνότητες που έβλεπαν ότι δεν εκπροσωπούνται επαρκώς στο νέο διοικητικό σύστημα.

Επί δεκαετίες η δραστήρια μειονότητα των Τιγκράια είχε την οικονομική εξουσία στη χώρα, ελέγχοντας πολλούς τομείς της οικονομίας, κυρίως στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Αυτό όμως άρχισε να αλλάζει όταν το 2018 ήρθε στην εξουσία ο σημερινός πρωθυπουργός της Αιθιοπίας Άμπι Άχμεντ, που έχει μικτή καταγωγή από τους Αμχάρα και τους Ορόμο, καθώς και μεικτό χριστιανο-μουσουλμανικό οικογενειακό υπόβαθρο. Αυτός, σχηματίζοντας έναν συνασπισμό μεταξύ Αμχάρα και Ορόμο, επιχείρησε να προωθήσει μεταρρυθμίσεις, που θα περιθωριοποιούσαν την ελίτ των Τιγκράια δημιουργώντας υποτίθεται μια νέα οικονομική τάξη στη χώρα. Ταυτόχρονα υπέγραψε μια ειρηνευτική συμφωνία με τη γειτονική Ερυθραία, η οποία αποσχίστηκε από την Αιθιοπία τη δεκαετία του 1970, λαμβάνοντας έτσι και το Νόμπελ Ειρήνης το 2019. Ωστόσο αυτός ο «μήνας του μέλιτος» δεν κράτησε πολύ,

Ο Άμπι Άχμεντ επιχείρησε να επιβάλει ένα πιο συγκεντρωτικό σύστημα ελέγχου και διοίκησης και οι επαρχίες αντέδρασαν δυναμικά, με πρώτη καλύτερη την Τιχράι, η ελίτ και οι κάτοικοι της οποίας δεν ήθελαν περισσότερο έλεγχο από την κυβέρνηση της Αντίς Αμπέμπα, η οποία βασίζεται κυρίως στους Αμχάρα και τους Ορόμο. Σύντομα οι τεταμένες σχέσεις κατέληξαν σε ένοπλες συγκρούσεις

Εμπλοκή του Σουδάν και της Αιγύπτου;

Οι αυτονομιστές αντάρτες της επαρχίας Τιχράι ζητούν βοήθεια και πολεμοφόδια από το γειτονικό Σουδάν, αλλά και την Αίγυπτο, η οποία ανησυχεί ιδιαίτερα για την κατασκευή ενός γιγαντιαίου φράγματος στον αιθιοπικό Γαλάζιο Νείλο, το λεγόμενο «Φράγμα της Αναγέννησης», το οποίο θα περιορίσει τη ροή των υδάτων προς τα βόρεια -κάτι που θεωρείται ζωτικής σημασίας για το Κάιρο. Οι Αιγύπτιοι λοιπόν, σε συμμαχία με τους Σουδανους, επιθυμούν να καθυστερήσουν ακόμη και να ματαιώσουν την κατασκευή αυτού του γιγαντιαίου φράγματος, στηρίζοντας του αυτονομιστές Τιγκράια.

Στη διαμάχη μπορεί να εμπλακεί και η γειτονική Σομαλία, όπου δρουν Τζιχαντιστές και στην οποία η Αιθιοπία διατηρεί ειρηνευτικές δυνάμεις. Άλλωστε στην ανατολική Αιθιοπία κατοικεί και μια σημαντική μειονότητα μουσουλμάνων Σομαλών. Οι Σομαλοί της Αιθιοπίας έχουν και αυτοί αποσχιστικές τάσεις που, αν αναζωπυρωθούν, θα αποσταθεροποίησουν το Κέρας της Ανατολικής Αφρικής.

Η Τουρκία στο ρόλο της «σταθεροποιητικής» δύναμης;

Αν συμβεί κάτι τέτοιο στο παιχνίδι θα μπει πιθανότατα και η Τουρκία του Ερντογάν, η οποία διατηρεί βάση στην Σομαλία και έχει υπογράψει αμυντική συμφωνία με τη σομαλική κυβέρνηση. Καλές σχέσεις όμως με την Τουρκία έχει και η κυβέρνηση της Αντις Αμπέμπα. Δεν αποκλείεται λοιπόν, σε περίπτωση επέκτασης των συγκρούσεων, τόσο οι Αιθίοπες όσο και οι Σομαλοί να προσκαλέσουν την Τουρκία να παίξει έναν «σταθεροποιητικό ρόλο» στην ανατολική Αφρική, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Κάτι τέτοιο όμως ίσως αποτελέσει «αιτία πολέμου» για το Σουδάν και, κυρίως, για την Αίγυπτο, που δεν θα ήθελε με τίποτε να δει την Τουρκία στα νώτα της και να ελέγχει, μέσω της Αιθιοπίας, τα νερά του Νείλου.

Στην περίπτωση ανάμειξης της Τουρκίας, δεν θα μείνουν αμέτοχοι στη σύγκρουση δυνάμεις όπως η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, αλλά και το Ιράν, δημιουργώντας έτσι ακόμη έναν Proxy War (πόλεμο δια αντιπροσώπων), αυτή τη φορά στην Ανατολική Αφρική.

Με αυτόν τον τρόπο η εμφύλια σύγκρουση στην επαρχία Τιχράι θα μπορούσε να «παγκοσμιοποιηθεί». Γι' αυτό είναι ζωτικής σημασίας για την Αντίς Αμπέμπα να προσπαθήσει να επιλύσει το πρόβλημα με διαπραγματεύσεις και πολιτικά προτού γίνει ανεξέλεγκτο και μετατραπεί και αυτό σε διεθνή σύγκρουση με πολλούς παίκτες και «Μήλο της Έριδας» ολόκληρη την Αιθιοπία.