Άγγελος Σικελιανός Ο μεγαλύτερος ρητοριστής ποιητής της Ελλάδας!

Ομπρός, βοηθάτε να σηκώσουμε τον ήλιο πάνω από την Ελλάδα,
ομπρός βοηθάτε να σηκώσουμε τον ήλιο πάνω από τον κόσμο!

Μία ζωή χωρίς το πολυπόθητο βραβείο, αλλά με ένα μοναδικό έργο που αφήνει σαν πολιτιστική μας κληρονομιά, και ένας απρόσμενος και τραγικός θάνατος που δεν τον άξιζε.

Γεννήθηκε στην Λευκάδα 28 Μαρτίου 1884, και άφησε την πνοή του στην Αθήνα στις 19 Ιουνίου 1951, ύστερα από ένα τραγικό λάθος της οικιακής βοηθού, που αντί για το φάρμακο του, πήρε απολυμαντικό με αποτέλεσμα να καούν τα αναπνευστικά του όργανα.

Ο «άρχοντας της λαλιάς μας» για τον Σεφέρη, ο φιλόσοφος παρά ποιητής για τον Παλαμά, ο Άγγελος Σικελιανός δεν κατάφερε ποτέ να αποκτήσει το πολυπόθητο Νόμπελ λογοτεχνίας, παρότι ήταν όχι μία αλλά πέντε φορές υποψήφιος στην Ακαδημία.

Τα πρώτα του γράμματα τα έμαθε δίπλα στον πατέρα του Ιωάννη Σικελιανό, και τελειώνοντας το γυμνάσιο έφυγε στην Αθήνα, όπου το 1901 γράφτηκε στην Νομική σχολή Αθηνών, χωρίς ωστόσο να ολοκληρώσει ποτέ τις σπουδές του.
Δούλεψε σαν ηθοποιός στην Νέα Σκηνή του Χρηστομάνου, και το 1902 δημοσίευσε τα πρώτα του ποιήματα σε διάφορα λογοτεχνικά περιοδικά της εποχής. Η μεγαλόπνοη ποιητική του γραφή ξεκίνησε ουσιαστικά το 1904 πριν φύγει για την Λιβύη.

Το 1905 γνωρίζεται με τον πρώτο μεγάλο του έρωτα, την Αμερικανίδα Εύα Πάλμερ, η οποία και σπούδαζε ελληνική αρχαιολογία και χορογραφία στο Παρίσι.
Η Εύα είναι δέκα χρόνια μεγαλύτερή του, αλλά η ηλικία δεν τους αποτρέπει να ερωτευτούν. Αυτό που τους ενώνει περισσότερο στον έρωτα τους είναι και ο κοινός τους έρωτας για την Ελλάδα. Παντρεύονται δυο χρόνια αργότερα το 1907 και αφοσιώνονται στη μελέτη αρχαίων ελληνικών κειμένων. Ο γάμος τους θα γίνει στο Maine, το βορειότερο κομμάτι, βορειανατολικά των Ηνωμένων Πολιτειών τη Αμερικής και το οποίο βρίσκεται στη Νέα Αγγλία, και συνορεύει με το New Hampshire στα δυτικά, τον Ατλαντικό Ωκεανό στα νοτιοανατολικά, και τις καναδικές επαρχίες του New Brunswick και του Quebec στα βορειοανατολικά και βορειοδυτικά, αντίστοιχα.

Την ίδια χρονιά γράφει την πρώτη του ποιητική συλλογή, τον «Αλαφροΐσκιωτος», και την δημοσιεύει το 1909 αφού επέστρεψε στην Ελλάδα και είχε ήδη έρθει σε επαφή με πολλούς και σημαντικούς Έλληνες των τεχνών και των γραμμάτων.

Ο Αλαφροΐσκιωτος (απόσπασμα)

Ακούστε, ακούστε με!
Αν ετρέμανε στην κούνια τα βυζασταρούδια, εμένα με νανούρισαν,
των αντρειωμένων τα τραγούδια.
Εμέ, λεχώνα η μάνα μου, στην μπόρα τη μαρτιάτικη που ΄χε τα ουράνια ανοίξει,
εσκώθη και με πήρε στην αγκάλη της τον πρώτο κεραυνό για να μου δείξει!
Μάνα φωτιά με βύζαξες κ΄ είναι η καρδιά μου αστέρι;

Ο «Αλαφροΐσκιωτος» γραμμένος σε ανισοσύλλαβο, ετερόμετρο στίχο με στροφική διαίρεση και σποραδική ομοιοκαταληξία, και θεωρήθηκε ένα πολύτιμο έργο-σταθμός στην ιστορία των Ελληνικών γραμμάτων αφού προκάλεσε πολύ ιδιαίτερη αίσθηση στους φιλολογικούς κύκλους της εποχής. Την ίδια χρονιά γεννιέται ο γιός του Γλαύκος!

Το 1910 συμμετέχει στην ίδρυση του Εκπαιδευτικού Ομίλου. Δύο χρόνια αργότερα στρατεύτηκε στους Βαλκανικούς πολέμους και όταν επέστρεψε στην Αθήνα εξακολούθησε να δημοσιεύει ποιήματα στο Νουμά ως το Νοέμβριο του 1914.

Η γνωριμία με τον Καζαντζάκη.

Εκείνη την περίοδο, ο Άγγελος γνωρίζεται με το Νίκο Καζαντζάκη. Αναπτύσσεται μεταξύ τους μία εξαιρετική και βαθιά ουσιαστική φιλία. 31 ετών ο Καζαντζάκης, 30 ετών ο Σικελιανός. Και οι δύο τους νησιώτες και δημοτικιστές στην ακμή της δημιουργίας τους. Και αν και οι διαφορές τους μεγάλες, ταιριάξανε αμέσως και γίνανε αχώριστοι.

Πεζογράφος ο κρητικός Καζαντζάκης, ποιητής ο Λευκαδίτης Σικελιανός. Ιδιότυπα, εφηβικά μεσσιανικά οράματα ο Νίκος, ουτοπικές ιδεολογίες ο Άγγελος. Ελληνολάτρης και τοπικιστής ο Σικελιανός, πολίτης του κόσμου ο Καζαντζάκης

Γελάγανε και περνούσανε υπέροχα οι δύο τους, και ο ένας πείραζε τον άλλον για τα τρανταχτά τους γέλια. «Άκου για να καταλάβεις ποια είναι η διαφορά μας» του είπε κάποια στιγμή ο Καζαντζάκης του Σικελιανού. «Εσύ πιστεύεις πως βρήκες την λύτρωση και λυτρώθηκες, και εγώ πιστεύω ότι δεν υπάρχει η λύτρωση και λυτρώθηκα».

Μετά από μία απρόσμενη εξέλιξη του θανάτου ενός στενού οικογενειακού φίλου του Σικελιανού, ο Καζαντζάκης τον επισκέφθηκε στο σπίτι που είχε χτίσει με την Εύα στην συκιά Κορινθίας. Για να αποφορτίσει την ατμόσφαιρα ο Καζαντζάκης, έψαξε στην βιβλιοθήκη του φίλου του και κλείνοντας τα μάτια είπε: «Θα διαλέξω στην τύχη ένα βιβλίο, και ας αποφασίσει αυτό τι θα κάνουμε αύριο». Το βιβλίο που διάλεξε ήταν για το Άγιο όρος. Και τότε ο Σικελιανός ενθουσιασμένος του είπε: «πάντα ήθελα να πάω εκεί». Μαζί αναχώρησαν την επομένη για το Άγιο Όρος και επισκέφθηκαν αρκετές μονές. Τα βράδια κοιτούσαν τον ουρανό και χάζευαν το ολόγιομο φεγγάρι, που κρέμονταν πάνω από το βαθύ μπλε της θάλασσας και ονειρεύονταν να αναδιοργανώσουν τον χριστιανικό ασκητισμό. Η μυστηριακή ατμόσφαιρα του μοναχισμού εξίταρε ιδιαίτερα τον Σικελιανό. Οι διαφορετικές αντιλήψεις των δύο φίλων, φάνηκαν αμέσως όταν αντίκρισαν για πρώτη φορά την εικόνα της Παναγίας της Πορταϊτισσας.
Ο μεν Καζαντζάκης την περιέγραψε με αδρά χρώματα ως μία γυναίκα με μεγάλα θλιμμένα μάτια που περιλάμβαναν όλη τη χαρά και την πίκρα του ανθρώπου, ο δε Σικελιανός, την παρομοίασε με την Αφροδίτη, καθώς αναδύεται από την θάλασσα, συνδυάζοντας τον αρχαιοελληνικό δωδεκάθεο με την χριστιανική πίστη, μιας και την εικόνα κατά τους θρύλου και τον μύθο, την ξέβρασαν τα κύματα.

Οι κατευθύνσεις των δύο φίλων ήταν σαφέστατες. Ο Καζαντζάκης στην πορεία θα ασκούσε κρητική στον χριστιανισμό οραματιζόμενος μία νέα θρησκεία, έναν δικό του Θεό, ενώ ο Σικελιανός οραματιζόμενος μία ενιαία παράδοση σε συνδυασμό με την αρχαία Ελλάδα και το Βυζάντιο, θα πάρει μέρος στην εκκλησία των πιστών, και το 1921 θα φύγει να προσκυνήσει τους Αγίους Τόπους.

«...Σαράντα χρόνια φιλία ακατάλυτη μ' έσμιγε με το Σικελιανό, ήταν ο μόνος άνθρωπος που μπορούσα ν' αναπνέω, να μιλώ, να γελώ και να σωπαίνω μαζί του. Τώρα η Ελλάδα άδειασε...» είχε πει ο Καζαντζάκης μετά το θάνατο του Σικελιανού.

Η κορωνίδα του έργου του Σικελιανού είναι η σύλληψη της Δελφικής Ιδέας, το 1921. Ο μεγάλος μας ποιητής και φιλόσοφος, πιστεύει για τους Δελφούς ότι πρέπει να γίνουν ένας παγκόσμιος πνευματικός πυρήνας, με απώτερο σκοπό να ενώσει τις αντιθέσεις των λαών και να αμβλύνει τις συγκρούσεις τους. Σε αυτό το όραμα η δική του Εύα, θα σταθεί δίπλα του ως συμπαραστάτης και αρωγός με αποτέλεσμα το 1924 να εγκατασταθούν στους Δελφούς με σκοπό την υλοποίηση του δικού του ονείρου. Τον αμέσως επόμενο χρόνο δημοσιεύει το «Δελφικό Ύμνο».

Ο Δελφικός ύμνος (απόσπασμα)

Μ’ εν’ άσβηστο χαμόγελο ήρτα ως σ’ εσάς, Δελφοί!
Ο πετρωτός ανήφορος, που μόφεγγε στα σκότη της νύχτας
οπού ανέβαινα την τρομερή κορφή,
δεν είδε, απ’ ότε εσώριασε η αυλή σας, τέτοια νιότη!
Σαν πλάτανος εσειόντανε με τ’άστρα ο ουρανός’
κι άστραφτε απάνου ο Παρνασσός ώσμε το πέλαο κάτου,
κι απ’ τ’ άστρα κι από τ’ άστραμμα ο νους μου ο φωτεινός
έβλεπε πέρα απ’ της ζωής τη μοίρα ή του θανάτου…
Κι απ’ την κραυγή του γερακιού στην άγρια λαγκαδιά
που εχύμα από τα πετρωτά στο πρώτο χαραμέρι,
ώσμε της γης και του έλατου την τρίσβαθη ευωδιά
που πλήθαινεν απόβροχο το αυγερινόν αγέρι,
ώσμε το νέφι πούβρεξε περαστικό,
σα δρυ που στάει σ’ αιφνίδιο ανέμισμα την αυγινή δροσιά του,
το νου μου στον ανήφορο γητέψαν, για να βρει, γαλήνιος,
την αληθινή, θεϊκή κορμοστασιά του
και να σταθεί προσμένοντας να δει μες στη σιγή
τον ίδιο Απόλλωνα άξαφνα στον Παρνασσό να βγαίνει,
κι όλος ο αγέρας να σειστεί στην πλάση
ως μια πηγή που της ταράζει τα νερά μια Νύφη διψασμένη!

Ο Σικελιανός ήταν ένας μοναδικός τεχνίτης του λόγου, και πολύ μεγάλος μύστης του αρχαίου ελληνικού πνεύματος. Ένας σοβαρός οραματιστής, ρομαντικός και φυσιολάτρης, αλλά παράλληλα μεγαλόπνοος. Η οικονομική στήριξη της Πάλμερ, και το μοναδικό του πνεύμα ήταν η αιτία να πραγματοποιηθούν οι πρώτες Δελφικές Εορτές το 1927 οι οποίες και κράτησαν για δυο μέρες. Η επιτυχία τους ήταν τεράστια, και το εγχείρημα επαναλαμβάνεται, τρία χρόνια μετά. Με εκλεκτούς καλεσμένους πολιτικούς, διανοούμενους και ανθρώπους του πνεύματος από όλη την Ευρώπη, οι Δελφικές Εορτές αποκτούν μια αξιοσημείωτη πρωτόγνωρη αίγλη. Μέσα από τις Δελφικές εορτές προωθούνται η διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών θεατρικών παραστάσεων, η λαϊκή τέχνη, ο χορός και η μουσική.

Το όραμα του Σικελιανού είναι ξεκάθαρο, θέλει να μετατρέψει σε Ομφαλό της Γης, τους Δελφούς. Σε μια ανθρωποκεντρική αμφικτιονία, και σε ένα χωνευτήρι του παγκόσμιου πνεύματος.

Η «Δελφική Ιδέα» περιελάμβανε και τη «Δελφική Ένωση», μία ένωση παγκόσμια για τη συναδέλφωση των λαών αλλά και το «Δελφικό Πανεπιστήμιο», ο στόχος του οποίου θα ήταν να συνδεθούν οι παραδόσεις όλων των λαών.

Για τις πρωτοβουλίες αυτές, το 1929, η Ακαδημία Αθηνών του απένειμε αργυρό μετάλλιο για τη γενναία προσπάθεια αναβίωσης των δελφικών αγώνων. Από το φιλόδοξο αυτό σχέδιο το μόνο που πραγματοποιήθηκε τελικά ήταν οι Δελφικές Εορτές.

Η Πάλμερ, οικονομικά καταστρέφεται και το όνειρο ξεθωριάζει.
Ο ελληνικός πνευματικός κόσμος αρχίζει να δυσπιστεί. Όπως γίνεται πάντα στην Ελληνική ιστορία από αρχαιοτάτων χρόνων, οι Έλληνες δυσπιστούν, ζηλεύουν, μπλοκάρουν κάθε τι λαμπερό και ιδιαίτερο. Και έτσι με το μεγαλόπνοο εγχείρημα του Άγγελου και οι προσπάθειες για τη συνέχιση του οράματος εγκαταλείπονται.

Ο Άγγελος Σικελιανός, βαθιά πικραμένος, συνεχίζει τη συγγραφική του πορεία, αλλά στιγματίζεται από αυτό το τραύμα, ενώ η Εύα εγκαθίστανται μόνιμα στην Αμερική και θα επιστρέψει μόνον μετά τον θάνατό του.

Το 1939 του απονεμήθηκε το Κρατικό Λογοτεχνικό Βραβείο του 1938 για το σύνολο του ποιητικού του έργου. Το 1940, παντρεύτηκε την Άννα Καραμάνη.

Το 1940 και κατά τον Ελληνο-ιταλικό πόλεμο, ο Σικελιανός μαζί με άλλους διανοούμενους Έλληνες προσυπέγραψε την Έκκληση των Ελλήνων προς τους διανοούμενους ολόκληρου του πλανήτη στην οποία καυτηρίαζε την ιταλική επίθεση εναντίον της Ελλάδας, ενώ παράλληλα καλούσε την παγκόσμια κοινή γνώμη για μία επανάσταση συνειδήσεων.

Στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, ο Άγγελος Σικελιανός ήταν ο κορυφαίος σύνδεσμος που διαδραμάτισε στην πνευματική αντίσταση του λαού, με το ποίημα και το λόγο που εκφώνησε στην κηδεία του Παλαμά στις 28 Φεβρουαρίου του 1943.

Από το 1943 έως και το 1945 διετέλεσε πρόεδρος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών, ενώ υπήρξε μέλος του Ελληνο-σοβιετικού Συνδέσμου.

Υπήρξε 5 φορές υποψήφιος για το Νόμπελ Λογοτεχνίας το οποίο δυστυχώς δεν απέκτησε ποτέ.

Αξίζει να δείτε ένα αφιέρωμα στο έργο του από την τότε Ελληνική εκπαιδευτική τηλεόραση.