ΑΒΕΒΑΙΟ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ

Η Greenpeace, το WWF Ελλάς, η ευρωπαϊκή ομοσπονδία ενεργειακών συνεταιρισμών των πολιτών REScoop.eu, καθώς και η κοινωνική συνεταιριστική επιχείρηση Electra Energy κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για το μέλλον των ενεργειακών κοινοτήτων στη χώρα μας, αν δεν αλλάξει άμεσα το θεσμικό πλαίσιο.

Ως ενεργειακές κοινότητες, ορίζονται τοπικοί αστικοί συνεταιρισμοί αποκλειστικού σκοπού, μέσω των οποίων πρωτίστως οι πολίτες (είτε ως φυσικά είτε ως νομικά πρόσωπα) μπορούν να δραστηριοποιηθούν στον ενεργειακό τομέα, αξιοποιώντας τις καθαρές πηγές ενέργειας.

Ο πρόσφατος νόμος του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας υποχρέωνε όλες ανεξαιρέτως τις ενεργειακές κοινότητες από το 2022 να ανταγωνίζονται ιδιώτες επενδυτές σε μειοδοτικές προσφορές, για την εξασφάλιση λειτουργικής ενίσχυσης των έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η εξέλιξη αυτή καταργεί τον διαχωρισμό μεταξύ ενεργειακών κοινοτήτων και ιδιωτών επενδυτών.

Δεδομένου ότι είναι πρακτικά αδύνατο οι ενεργειακές κοινότητες να ανταγωνιστούν επί ίσοις όροις τους ιδιώτες επενδυτές στις αγορές, η ρύθμιση ουσιαστικά καταργεί κάθε κίνητρο για τη σύστασή τους από πολίτες και ΟΤΑ από τη νέα χρονιά. Εξίσου σημαντικά αντιτάσσεται στο ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο, το οποίο προσδιορίζει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ενεργειακών κοινοτήτων, αναγνωρίζει το κοινωνικό και αναπτυξιακό τους όφελος και απαιτεί την προστασία του αναφαίρετου δικαιώματος της συμμετοχής των πολιτών στις ενεργειακές αγορές.

Μειοδοτικοί Διαγωνισμοί

Μέσω της έκθεσης των τεσσάρων οργανώσεων, παρουσιάζονται τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ανάπτυξη των ενεργειακών κοινοτήτων στη χώρα μας. Και αυτά εντοπίζονται κυρίως στην έλλειψη χρηματοδότησης, στις αχρείαστες γραφειοκρατικές διαδικασίες και στο ελλιπές θεσμικό πλαίσιο, επισημαίνεται στην έκθεση.

Βέβαια, το πλέον φλέγον ζήτημα είναι η υποχρεωτική συμμετοχή όλων ανεξαιρέτως των ενεργειακών κοινοτήτων σε μειοδοτικούς διαγωνισμούς από την 1η Ιανουαρίου 2022 για την εξασφάλιση λειτουργικής ενίσχυσης σε έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Αυτή η τροπολογία ήρθε ως απάντηση του ΥΠΕΝ στο φαινόμενο που παρατηρήθηκε στην αγορά τα τελευταία δύο χρόνια, ακριβώς εξαιτίας των παραπάνω προβλημάτων: οι περισσότερες ενεργειακές κοινότητες που έχουν εγγραφεί στο ΓΕΜΗ δεν αποτελούν γνήσιες πρωτοβουλίες πολιτών και τοπικών κοινωνιών, αλλά κεκαλυμμένες ιδιωτικές πρωτοβουλίες, προκειμένου να αποφύγουν τους μειοδοτικούς διαγωνισμούς. Ωστόσο, αντί με απλά και σαφή κριτήρια το ΥΠΕΝ να διαχωρίσει τις αυθεντικές ενεργειακές κοινότητες από ιδιοτελείς πρωτοβουλίες ιδιωτών επενδυτών, αποφάσισε την ένταξη όλων ανεξαιρέτως σε διαγωνισμούς.

Τα προβλήματα

«Σε ένα δεδομένο πρόβλημα στην αγορά ενέργειας η πολιτική ηγεσία λειτούργησε με τη λογική “πονάει χέρι, κόβει κεφάλι”. Η κυβέρνηση οφείλει να προασπίσει το δικαίωμα των πολιτών στην ενεργειακή δημοκρατία, και όχι να δικαιώσει όσους θέλουν την αγορά ενέργειας ένα ολιγοπώλιο για λίγους μόνο παίκτες. Αν το υπουργείο πιστεύει έστω και μία λέξη από όσα θετικά αναφέρει για τις ενεργειακές κοινότητες στο δικό του Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα, θα πρέπει άμεσα να αποσύρει τη συγκεκριμένη διάταξη», ανέφερε ο Τάκης Γρηγορίου, υπεύθυνος για θέματα ενέργειας και κλίματος στο Ελληνικό Γραφείο της Greenpeace.

«Φοβόμαστε ότι η εξέλιξη αυτή θα αποδυναμώσει τα αυθεντικά εγχειρήματα που ήδη υπάρχουν, θα αποθαρρύνει νέες πρωτοβουλίες από τοπικές κοινωνίες και θα αναστείλει την ενίσχυση της ενεργειακής δημοκρατίας στη χώρα μας», επεσήμανε ο Δημήτρης Κιτσικόπουλος εκ μέρους του οργανισμού ΗΛΕΚΤΡΑ energy.

«Η Ελλάδα, όπως και κάθε κράτος μέλος, έχει υποχρέωση να ενσωματώσει τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες εγκαίρως στην εθνική της νομοθεσία και να διασφαλίσει ότι οι ενεργειακές κοινότητες θα λάβουν επαρκή στήριξη, ώστε να μπορούν να συμμετέχουν στην αγορά ενέργειας σε ισότιμη βάση με τους άλλους παράγοντες της αγοράς χωρίς διακρίσεις», σχολίασε ο Dirk Vansintjan, πρόεδρος της REScoop.eu.

Ένα δεύτερο σημαντικό πρόβλημα που εντοπίζεται στην έκθεση είναι η παντελής αδυναμία σύστασης μικρών σχημάτων συλλογικής αυτοπαραγωγής καθαρής ενέργειας από νοικοκυριά, κυρίως εξαιτίας του αυξημένου λειτουργικού κόστους από την υποχρεωτική έναρξη εργασιών στην εφορία. Υπενθυμίζεται ότι στόχος του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα είναι τουλάχιστον 600 MW νέων σχημάτων αυτοπαραγωγής έως το 2030, κάτι που με τις σημερινές υπάρχουσες συνθήκες είναι πρακτικά αδύνατο.

Προτάσεις και λύσεις

Οι οργανώσεις καταλήγουν σε μία σειρά προτάσεων, οι πλέον επείγουσες εκ των οποίων είναι:

–Άμεση τροποποίηση του άρθρου 7 του νόμου 4414/2016, που αφορά το καθεστώς στήριξης των σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ώστε να προβλέπει ότι οι ενεργειακές κοινότητες στις οποίες συμμετέχουν Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης Α΄ και Β΄ βαθμού και οι Ενεργειακές Κοινότητες με περισσότερα από 60 μέλη δεν θα υπόκεινται στους περιορισμούς που προβλέπονται. Αυτό σημαίνει ότι οι Ενεργειακές Κοινότητες με τουλάχιστον 60 μέλη (ή με συμμετοχή ΟΤΑ) εξαιρούνται από τις ανταγωνιστικές διαδικασίες και μετά το 2021.

–Άμεση πραγματοποίηση της αξιολόγησης των φραγμών και των δυνατοτήτων ανάπτυξης των ενεργειακών κοινοτήτων που προβλέπει το άρθρο 22(3) της Οδηγίας για τις ΑΠΕ, με την ουσιαστική συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων και άμεσα εμπλεκόμενων φορέων.

–Σχεδιασμός ενός ολοκληρωμένου και λειτουργικού αποκλειστικού μοντέλου συλλογικής αυτοπαραγωγής και εικονικού συμψηφισμού, κατάλληλου για μικρά σχήματα, τα μέλη του οποίου δεν θεωρούνται επιτηδευματίες και απαλλάσσονται από την υποχρέωση έναρξης εργασιών στην εφορία, όπως συμβαίνει σήμερα με τους απλούς αυτοπαραγωγούς ή παλαιότερα με το πρόγραμμα «Φωτοβολταϊκά στις Στέγες». Η εισαγωγή του νέου μοντέλου να συνοδεύεται από ένα μακροπρόθεσμο στρατηγικό πλάνο και να προβλέπει κατάλληλα χρηματοδοτικά εργαλεία, καθώς και υποστηρικτικές δομές και δράσεις.

–Επιτάχυνση της υλοποίησης των στόχων, μέτρων και δεσμεύσεων του ΕΣΕΚ που αφορούν τις Ενεργειακές Κοινότητες.